Alþýðublaðið - 03.05.1945, Side 6

:f
Spurning til Þjóðviljans:
Léf sovéfsljérnin úfvarpsfyrir-
lesara sinn íara með ósannindi!
- .....
Hanti sagði, aó þaó væri „viliandi", að
gefa í skyn, að okkur kefói verió boðið til
San Francisc® án stríósyfirlýsingar
----------------
BÖNDIN reyrast nú fastar og fastar að forsprökkum kom-
múnxsta í stríðsyfirlýsingarmálinu, en þeir brjótast um
á hæli og hnakka til að reyna að snúa sig út úr þeim. Þjóð-
viljinn reynir enn að blekkja menn með þeirri fullyrðingu,
að við hefðum ekki þurft að segja neinum stríð á hendur, né
gerast stríðsaðili, því að skilaboð hefðu borizt um, að það
nægði ,,að viðurkenna að hér hefði ríkt ófriðarástand síðan
11. desember 1941“ og ,,að undirrita téða sáttmála“.
Þetta taldi yfirgnæfandi meirihluti alþingis og meiri-
hluti ríkisstjórnarinnar þó jafngilda stríðsyfirlýsingu og
vildi því ekki gera það. Og hvað sagði hinn rússneski út-
varpsfyrirlesari 3. apríl í sambandi við umræðurnar um
þetta mál hér á landi? Hann sagði:
„Það er villandi ... að gefa það í skyn, að hægt sé
að komast til himnaríkis án þess að vökna í fæturna,
það er, að vera boðin þátttaka í San Francisco ráð-
stefnunni án þess að gefa stríðsyfirlýsingu.“
Nú vill Alþýðublaðið spyrja Þjóðviljann: Lét sovét-
stjórnin útvarpsfyrirlesara sinn fara með ósannindi um
þetta mál? Svari hann til, jé éða nei, og segi hvort hann vill
heldur stimpla talsmann sovétstjórnarinnar eða sjálfan sig
lygara!
Tvær ræður fyrsfa maí
ALÞYÐUBLADID
Framh. af. 5. síðu
hann setti í brúnir og yrði hinn
Framhald af 4 síðu.
í i. maí fagnaði verkalýðsins
endanlega og ævinlega tryggð.
Þó B. S. R. B. sé ungt að ár-
um, hefur þegar reynt nokkuð
á baráttumátt. þess Ekki er þess
að dyljast, að í þeim mlálum,
sem bandalagið hefur barist
fyrir og fengið framgengt hef-
ur það notið óskiptst stuðnings
annarra istéttarsamtaka og þá
fýrst og fremst Alþýðusam-
bandsins. Samvinna þessara
tveggja allsherjarsamtaka hef-
ur og á öðrum sviðum reynst
giftusamleg. Það er óhætt að
fullyrða það, að það traust, sem
vér berum til núverandi ríkis-
stjórnar til lausnar á vandamál
um þjóðarinnar byggist að veru
legu leyti á samhug vinnandi
stétta, þeim samhug sem gert
hefir samvinnu Alþýðusam-
bands íslands og Bandalags rík-
is og bæja framkvæmanlega og
sjálfsagða.
Af þeim málum, sem B. S.
R. B. á í deiiglunni er aðeins
eitt, sem ég vil minnast á. Á
síðasta alþingi fengust sam-
þyl*kt launalög fyrir starfsmenn
ríkisins. Samþykkt laganna var
stórkostlegur sigur fyrir hið
unga bandalag og launkjörin
sjálf mikil bót frá þvli ó'fremd-
arástandi, sem ríkti um launa-
greiðslur ríkisins. Þass ber að
minnast að til þess að hrinda
þessu máli fram, varð að skil-
orðsbinda samþykkt launlag-
anna 1 samkomulagi þvi sem
núverandi stjórnarflokkar gerðu
með sér til að mynda lýðræðis-
stjórn þá, sem nú situr. Verður
yfir höfuð að þakka stjórnar-
flokkunum stuðning við málið
en einkanlega núverandi ríkis-
stjóm, sem fylgðdi miálinu fast
og drengilega í gegnum alþingi.
Einmitt þessa dagana er verið
að koma lögunum li framkvæmd
og treystir B S R B því að við
sýni og réttlæti ráði gjörðum
allra þeirra for.stjóra og fram-
kvæmdlaraðila, sem eiga að skipa
starfsmenn í launaflokka, enda
er það skilyrðis'laus krafa banda
lagsins og sérhvert mál starfs-
mannanna verði vandlega yfir-
vegað og því ráðið til lykta í
samráði víð B. S. R. B. með
fyrirhyggju og sannsýni. Mjög
mikilvægt atriði er það í þessu
sambandi, að staðið verði við
gefin lioforð um ákvörðun
vinnutíma opinberra starfs-
manna eins og hann var ákveð
inn 1 frumvarpinu, þegar það
var lagt fyrir alþingi. Þá mun
Bandalagið láta sig miklu skipta
að bæjarstjórnir landsins færi
laun starfsmanna sinna til sam-
ræmis við laun starfsmanna rík
isins. Hér í bæ starfar nú þegar
nefnd kosin af Bæjarstjóm
ReykjaVikur og Starfsmannafé-
lagi Reykjavíkur, stærsta félag
inu innan bandalagsins, til að
semja frumvarp að nýrri launa
samþykkt fyrir starfsmenn bæj
arins.
í dag er bjart yfir huga hvers
einasta góðs íslendings. Með
vorinu kemur hlýjan og nú
tekur senn að vora. Eftir fimb-
ulvelur stríðsógna sjáum vér
þjlóðdrnar eameinast til nýs á
taks til að byggja hsiminn upp
að nýju og af nýju. Görnul, rot-
in kerfi hrynja í iúst, nýbygg-
ingin verður hafin eftir nýjum
leiðum. Það er sterk og stór-
huga kynslóð, sem á aS taka
forystuna. Einnig vér íslending
ar verðum að vera með, ef vér
eigum ekki að glata sæti okkar
sem menninggrþjóð. Sérhvert
réttlætismlál, sem rætt er um í
heiminum kemur okkur við og
vér megum ekki láta neinn þátt
nýskipunarinnar fram hjá okk
æfasti, sá hann, að þetta væri
,.liklega óhjákvæmilegt“. ———
Daginn sem Ameríkanarnir
komu, fórum við niður í mötu-
neytið samkvæmt venju, en sá-
um okkur til mikillar undrun-
ar, að rússnesku stúlkumar voru
allar með tárin í augunum. Þær
höfðu fengið fyrirskipanir þess
eínis frá Þjóðverjunum, að yfir
gefa staðinn. Ég fór þegar upp
í fangabúðirnar og hitti yfir-
mann okkar. Ég bað hann um
sjúkragögn, sem hann lét mér
strax í té. Síðan fór ég niður í
mötuneytið aftur og náði tali
af Alexöndru, einni rússnesku
stúlkunni, — þeirri sem mér
leizt alltaf bezt á af þeim öll-
um. — Hún var hertekin í
Vitebsk 1942 og flutt í nauðung
arvinnu til Þýzkalands.
Þessari stúlku fékk ég sjúkra
gögnin, — sagði henni, að hún
skyldi sjá svo um að þær kæm-
ust á brott úr mötuneytinu. For
stöðumaðurinn var þegar flú-
inn. — Ég ráðlagði þeim að
fara þrjár (og þrjár saman og
komast að Lahn-árbakkanum,
sem var mokkrar mí’lur þarna
frá.
Svo lagði hópurinn af stað,
— án þess Þjóðverjarnir hefðu
hugmynd um það. Sömuleiðis
tókst ítölsku verkamönnunum
úr hergagnaverksmiðjunni að
flýja ásamt nokkrum Rússum
og Frökkum, sem komið höfðu
gangandi frá Limburg nær
dauða en lífi, Ekki var hópur-
inn kominn langt áleiðis, er
hann mætíti Ameríkumönnum,
— samdægurs tóku herbúðirn-
þar sem við vorum geymdir.
Nú fóru vandræðin að auk-
ast; þar sem framsóknarherinn
þurfti að sjá föngunum fyrir
mat og aðhlynningu annarri.
En bandamenn leystu vandann
brátt. Sumir þeirra, er flúið
höfðu staðinn, komu aftur,
Þeirra á meðal var Alexandra.
Ég spurði hana, hvort hún vildi
hjálpa til með að elda cxfan í
Þjóðverjana, er þarna voru
íangar. Hún svaraði:
„Ég hefi unnið fyrir Þjóð-
verja í þrjú ár, — nú er því lok
ið. Ég vinn ekki handtak í þágu
Þjóðverja lengur“.
En þetta er ekki eingöngu fyr
ir Þjóðverja,“ svaraði ég. „Þú
hjálpar fyrst og fremst banda-
mönnum. — Þú stjórnar Þjóð-
verjunum en híýðir þeim
ekki.“ —
„Það er auðvitað annað mál,“
sagði hún og leit upp. „Ég vil
gjarnan vinna fyrir ykkur, —
en alls ekki fyrir Þjóðverja“.
Síðan athuguðum við, hversu
inargar stúlkur hún þyrfti sér
til aðstoðar, — og svo var strax
tekið að undirbúa næstu máltíð
fyrir verkamennina.
Svo fór liðsforinginn okkar
tU næsta bæjar og útvegaði okk
ur matarbirgðir til viðbótar,
— en það var ekki svo lítill
fjöldi, sem þarna var saman
komin-n, Oig hivað eina var fljótt
að ganga t-il þurrðar. í einni
kaupstaðarferð slóst ég í för
með liðsforingjanum. Við litum
ur fara. Vér megum ekki standa
álengdar og lypta öxlum. Sá
tími er liðinn. Vér enrni með
i dag, gætum bess að vér verð-
um ekki skyld* eftir utandyra á
morgun. Og vér eigum tækifær
ið til að tryggja okkur öruggan
sess meðal menningarþjóð
anna. Vér vorum svo lánssam-
ir að stríðsógnirnar fóru að
mestu fram bjá okkur og vér
gátum endurreist lýðveldi vort
á sama tíma sem aðrar þjóðír
voru fótum troðnar. Einmitt
með því að miða allt vort starf-
í þá höfuðstefnu að varðveita
inn í iðnaðarhúsin, þar sem er-
iendir verkamenn voru enn að
vinna. Þeir héldu áfram störf-
um, reyndar án þess að hafa
fengið fyrirskipanir, því nú
voru aðrir húsbændur á staðn-
um og fangar þessir orðnir
frjáilsir menn.En vaninn hélt
þeim uppi við starfið. Þeir
höfðu slæmt fæði og voru glor-
hungraðir, flestir þeirra.
Þarna varð á vegi okkar hópur
pólskra og franskra manna, sem
aliir voru á reiðhjólum. Þeir
sögðust vera fyrirliðar og út-
verðir liðsveitar franskra og
pólskra manna, sem leystir
hefðu verið úr haldi og væru
nú búnir að mynda hjálpar-
flokk. Ég spurði fyrirliðann
hversu margir þeir væru alls.
„Fjörutíu og fjórir,“ svaraði
hann og heilsaði að hermanna-
sið.
„Hvað margir ykkar væru til
í að igæta þýzkra fanga?“ spurði
ég-
„Fjörutíu o'g fjórír,“ svaraði
hann. Svo sagði ég honum að
sækja hópinn, — þeir skyldu
fylgja okkur til bækistöðva
okkar.
Það var ekki miklu úr að
spila hjá okkur fyrst í stað.
„Höfum matinn til á réttum
tíma,“ sagði liðsforinginn okk-
ar. Við gerum hvað við getum
og allir fá eitthvað.“ Ég ávarp-
aði hópinn og sagði frá því, að
við hefðum lítinn mat og úr því
skyldi verða bætt sem fyrst. Ég
heyrði það á öllum viðstöddum,
að þeir skildu kringumstæðurn-
ar ofurvel og myndu gera
sig ánægða, þótt ekki væri til
nóg aif öllu eins og á stæði. Þeir
voru mjög glaðir yfir því, að
þurfa ekki-lengur að vera fang-
ar Þjóðverja og fögnuðu frels-
inu af heilum hug.
Alexandra og stúlkur hennar
ieyistu verk sitt prýðilega af
hendi. Að fyrstu máltíðinni lok
inni hitti ég hana. Hún sagði:
„Nú er komið mál til þess að
þú ifáir þér eitthvað líka. Hvað
viltu?“ spurði hún eins og nóg
væri til af öllu.
Við gengum i,nn í eitt búrið
og hún tók fram makkarónur.
Þá bar þarna að amerískan liðs
foringja, sem spurði hvort hann
gæti fengið nokkuð að borða.
Alexandra rétti honum lykla-
kippuna og sagði honum að
fara inn í búrið við hliðina. En
það var enginn lykill á kipp-
unni, sem gekk að búrlásnum.
Þjóðverjinn hafði gleymt að af
henda okkur lykilinn að þessu
buri.
Okkur tókst þó að brjótast
inn í það. — Og þá blasti við
okkur óvænt sjón: Um allt búr
ið héngu kjötskrokkar og pyls-
ur á snögum, — meðfram ölíum
veggjum og uppi í rjáfrinu.
„Jæja, Alexandra“, sagði ég.
„Heldurðu við ættum ekki held
ur að fá okkur kjötflís heldur
en að vera að éta þessar makka
rónur?“
Alexandra ætlaði varla að
trúa isínum eigin augum
Henni fannst svo ótrúlegt, að
slíkar matarbirgðir væru til á
þessum stað. Og hún sótti allar
og vernda hið unga lýðveldi,
tryggjum vér oss bezt sæti með
al þeirra menningarþjóða, sem
nú taka til að byggja upp
heiminn. Vor nýja öýðveldis-
stjórnarskrá verður að vera fyr
irmynd að frjálslyndi, vfðsýni
og stórhug. Það er 'hyrningar-
steinninn, sem ókomnar kyn-
slóðir á íslandi eiga að byggjp
á. Gerum þá Iheitstrenging í
dag, að hiann verði vel lagður
Þá verður óttinn við skortipn
loksins útlægur hér, þá verður
ísland frjálst og fullvalda um
aldir.
Fimmtudagur 3. ínai 1945
RHa Hayworth
stúlkurnar og sýndi þeim, hvað
við höfðum fundið. Þær tóku
strax til matar síns; — og höfðu
víst ekki komizt að svona ríku
legu matborði síðan þær yfir-
gáfu átthaga sína fyrir þr®’" --
um síðan.
Erlenidir verkamenu vk_
ir í stórum hópum, hvarvetna
sem amerískar hersveitir tóku
borgir og bæi. Allmargir þeirra
kunnu ekki ensku, —og höfðu
ekki kært sig um að læra þýzk-
una. Endaþótt erfitt sé að skilja
og samhæfa stríðsverkamenn-
ina úr vesturhluta Evrópu, er
þó ennþá verra að eiga við þá,
sem eru fæddir og uppaldir í
Austur-Evrópu. Franskir, belg-
iskir og hollenzkir verkamenn
geta bjargað sér sjálfir og j'afn-
vel komizt heim nokkurnveg-
inn upp á eigin spýtur. En Rúss
ar og Pólverjar tala miklu ó-
skyldara mál og eru fjarri
heimalöndum sínum, og það er
erfitt og vanþakklátt starf að
hafa umönnun og eftirlit
þeirra með höndum unz þeir
komast heim.
Erlendir verkamenn í þeim
hluta Þýzkalands sem hernum
inn er af bandamönnum, hafa
vitaskuld neitað að vinna hand
artak frekar í þágu landbúnað-
arins og væri þó þörf á því víð-
asthvar, því lítið er um vinnu-
afl í Þýzkalandi. En aðstaða
þessarra manna er skiljanleg.
Þeir hafa verið þrælar árum
saman. Og þeir eru ekki viljug-
ir til að halda samskonar lífi á
fram, úr því þeir eru frjálsir
menn.
75 ára » dags
r
Bakkasfíg 6
ARMiANN jóhannessqn
i-verkamaður Baiklcaistíg 6
er 75 ára í dlag. Hann var einn
af upphatfsmiönnum og braut
ryðjendum Verkamannafélags
ins Dagsbrúnar og um margra
ára dkeið einn af diuglegustu
starfsmiönnum otg baráttumönn
um þasis. Ármann Jóhannson
er ráðhóllur maður fastur fyrir
— og enginn flysijunigur. Kornu
þessir kostir hans oft að góðu
liði meðan hans naut við á
mestiu erfiðleikaárum verka
mannáfélagsins.
Sextagnr
er í dag Steiadór Björnsson £rá
Goröf. , ,;1