Alþýðublaðið - 17.05.1945, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 17. maí 1945.
AU»YPUBLAOIO
Gróður fölnar í hörðu vorhreti — Lömbin króknuðu
— Mislynd veðrátta — Fylgst með því sem gerist —
Vitfirringar öskra — Hvað má bjóða almenningi mik-
ið — Gangstéttirnar við Laugaveg- og rennumar —
verkamenn og landssöfnunin.
IVEÐEINU hefur lauf fallið af
trjám í görðum eins og á fyrstu
itaustdögum. Þetta gefur okkar
land að óvörum. Gróðurstörf í
görðum urðu að hætta í kuldan-
sm og þeir, sem voru húnir að
setja niður plöntur hafa að lík-
indum misst þær. Sauðburður er
byrjaður og því miður eru líkur
til að ung lömbin, nýfædd og veikl
uð hafi króknað. Þau voru líka
gróður sem féll. Landið er marg
Jynt og misjafnt. Er þá nokkur
furða þó að við séum marglyndir
og misjafnir?
ÞEIR ERU FARNIR að rífast
út úr landsskikum út í löndum.
'Einn vill hrifsa til sín það sem ann
ar þykist eiga tilkall til og það
eru sendar nótur og fyrirmæli og
hótanir ganga á víxl. Þið haldið
kannske að allt sé búið og að
pálmablöð friðarins séu nú yfir
liverjum bæjardyrum í Evrópu?
O—nei, það er eingin hætta á því.
Við höldum okkur við sama hey-
garðshornið. Þegar einn aflbeldis-
seggurinn er sleginn niður rís ann
ar é næsta.leiti.
VITFIRRINGAR ÖSKRA hérna
á hólmanum: „vinir barnamorðingj
anna“. Sarns konar vitfirringar
fara nú í skjóli frelsishreyfinga
Mnna ýmsu landa um borgirnar
og drepa fyrirvaralaust, án dóms
og laga, stimpla frelsisvini sem fas
ista af því að þeir vilja ekki hlýta
ofstæki þeirra og bábiljum. Það
gerðist í Grikklandi og það hefur
gerzt víðar. Það myndi —< þó að
þið séuð ef til vill svio saklaus, að
þið trúið því ekki, einnig hafa
gerzt hér, ef aðstæður hefðu leyft.
Hvað ætti að gera við „vini barna-
:morðingjanna“? Hvað ætti að gera
við „vini fasismas?"
ÞESSUM STIMPLUM er veifað
í von um að það réttlæti sérstak-
ar ráðstafanir gegn þeim. Og hverj
ir eru stimplaðir ;,vinir barna-
morðingjanna" og „vinir fasist-
anna?“ Gætið að því. Og hverjir
öiskra? Gætið einnig að því. Ég
var að hugsa um það, hvað væri
hægt að bjóða íslenzkum almenn-
ingi mikið, svo að honuxn blöskr-
aði. Daglega lesum við siðlausar
greinar, daglega er hvatt til of-
beldilsverka. Ég veit að menn fyr-
irlíta þessa framkomu af öllu
hjarta. En þeir eru samt of marg-
ir( sem ganga fram hjá, án þess
að fyllast viðbjóði. Ef því heldur
áfram er glötunin vís.
VERIÐ er að rífa upp gangstétt
irnar við Laugaveg. Það var sann
arlega ekki vaniþörf á því. Von-
andi koma þarna sléttar og góðar
brautir fyrir fólk. En ég vil gjarna
mega við þetta tækifæri benda á
aðrar nauðsynlegar umbætur,
skyldar þessum, sem ég hef oft
gert að umtaisefni. Það eru renn-
urnar af húsunum báðum megin
við Laugaveg. í fjölda mörg und-
anfarin ár hafa þessar rennur ver-
ið ónýtar og vatnlð streymt af
húsaþökunum yfir vegfarendur.
Vonandi gengst bæjarverkiræðing
ur í það að húseigendur gangi svo
frá rennunum á húsum sínum að
fólk geti farið um gangstéttirnar
en flýi ekki út á umferðabrautina
þegar regn er.
LANDSSÖFNUN ríkisstjórnar-
innar gengur vel. En það er ekki
nóg að sterk fyrirtæki og vel stæð
ir einstaklingar komi með sín
framllög, allur almenningur þarf
að taka þátt í þessu. Verkamenn
og iðnaðarmenn eiga að ríða é vað
ið. Nú ættu þeir að samþykkja að
gefa'éitt dagsverk sitt til þessarar
söfnunar. Ættu Dagsbrún og Iðja
að hafa forustuna um þettá, en
iðnaðarmannafélögin að taka sömu
ákvarðanir. Helzt ættu allir verka
m'enn að gefa kaup sitt sama dag-
inn. Það myndl vekja meiri at-
hygli og bera meiri árangur í þá
átt, að sem allra flestir gerðu
þetta/
Haunes á horninu.
'Þeir, sem hafa flutt búferlum og hafa innanstdkks-
muni sína brunatryggða, eða eru líftryggðir hjá oss, skulu
hér með áminntir um að tilkynna oss bústaðaskipti sín nú
iþegar.
AfluqtS
um leið hvort brunatrygging yðar er í samræmi við nú-
verandi verðlag, því í tiliélli aif bruna. verður skaðinn
aðeins bættur í hlutfalli við tryggingarupþhæðina. .
Sjóvátryggiiigarfélag íslaads h.f.
Eimskip, 2. hæð. Sími 1700.
Ólafur krónprins, hinn vinsæli ríkisarii Norðmanna.
Þassi miynd var tekin aif Ólafi krónpirins á útlegðarárunuim, þegair hann viígði norsikt hvúld-
ar heiímili vestur í Amierolku. Þeir nefndu það Eiðsvöll. Á bak við króhprinisinm, sean er að
flytja Vigsluræðuna úr ræðustól prýddum nortsika fiánanujm, séist stórt miálverk alf Eiðsaælli.
Bezt að aoglfsa í Alþýðublaðino.
ÆRI ég spurður að því
hver væri mesta leikrita-
skáldið síðan á dögum Shake-
speares, myndi ég óefað svara:
Henrik Ibsen. Hann var fæddur
Noregi árið 1828, og var' af
norskum, þýzkum og skozkum
uopruna. Svar mitt væri- þó
ekki byggt á annarra áliti á
verkum Ibsens. Frekar væri
það byggt á því, hversu hann
var ótrúlega óvinsæll stundum.
Það er nú einu sinni svo, að allt
of margir eru vinsælir og um
leið einskis verðir. Ibsen var
aldrei vinsæll af alþýðu manna.
Og hann er það ekki enn í dag.
En hann hefur þó haft mjög
mikil áhrif á hugsandi menn.
Leikritagerðin gjörbreyttist eft-
ir hans daga, er hann hafði haft
sín áhrif á hana. Eins og svo
fjöldamargir andans snillingar
var Ibsen kominn af fámennri
þjóð. Aesehylus, Sophocles,
Euripides og. Aristophan.es vqru
Grikkir, Shakespeáre fædd-
ist á dögum Elísabetar drottn-
ingar, en þá hafði England
færri íbúa alis en Lundúnaborg
árin fyrir stríðið. Goldsmith,
Sheridan og Beínard Shaw
voru fæddir í írlandi. Ibsen var
Norðmaður. Stærri þjóðirnar
gerðu vel, ef þær minntust
þess, hversu drjúgan skerf smá-
þjóðirnar hafa oft og einatt lagt
til heimsmenningarinnar.
Ibsen fæddist, þegar Yietoría
Englahdsdrottning var aðeins
níu ára gömul. Hann lézt árið
1906, fimm árum etfir dauða
hennar. Rannsókn og saman-
burður á Ieikritagerðinni 1828
og 1906, einkum í Bretlandi, leið
ir glögglega í Ijós, hversu djúp
tæk áhrif Ibsen hafði. Þegar.
Ibsen fæddist var leikritagerð
in á bernskuskeiði móts við það
sem hún var orðin, er hahn
lézt. Framar öllum öðrum átti
hann sinn þátt í þvi. Hann var
þó ekki, frekar en Jóhannes
skirari, sú maimtegund, sem er
til þess fallin að vera alþýðleg.
Jafnvel eftir að snild hans hafði
hlotið viðurkenningu og hver
og einn dáði hann svo, að þegar
hann kom inn í veitingahús í
'Osló (sem þá hét Kristianía),
stóðu allir upp fyrir honum og
biðu þess að hann tæki sér sæti,
GREIN sii .sem .hér
birtist, er eftir S. J.
Ervine og birtist jhýlega í
enska tímaritinu „The List-
ener“. Fjallar hún um ein-
bvern merkasta andans mann
norsku þjóðarinnar og Norð
uriih’dla yfjrlejvtt skáldið
Henrik Ibsen,
Henrik Ibsen
■— jafnvel þá var hugur hans
alls ekki nieð fjöldanum, eins
og. hugur Björnsons jafnan var-
Sagt er að Tolstoj hafi verið
mesti skáldsagnahöfundur allra
tíma, — og. skáldsaga hans
, Stríð og friður“ sú bezta, sem
nokkru sinni hafi verið samin.
Ég er fyrir mitt leyti ekki á
•þeirri skoðun, — en hún mun
frekar vera afleiðing kænsku-
legs áróðurs heldur en 'hlút-
lausrar, réttsýnnar dómgreind-
ar á bókmenntir. — Þetta skipt-
ir þó ekki svo miklu máli. Það
sem athyglisvert er, er það, að
á tímabilinu eftir fráfall keisara
dómsins í Rússlandi, hafa ungir
Rússar gert furðu lítið úr
Tolstoj, enda iþótt'hann ætti sinn
þátt í því, að zarinn fór frá. Og
mig grunar að snilli hans sé
viðurkenndari • t. d- i Englandi
en í föðurlandi hans.
Það er kannske rétt, að ég
taki það fram, að Tolstoj fannst
ekki meira en svo um skáldskap
íbsens, og Ibsen hafði heldur
ekkert álit á Tolstoj.
Þegar ég dvaldi í Noregi, tal-
aði yngri kynslóðin frekar fyrir
litlega um Ibsen. Ég minnist
þess, að eitt sinn varð mér að
orði við. unga elskulega norska
stúlku: ,,Ég geri ráð fyrir að
þér hafið myndað yður skoð-
anir um Ibsen, — er.ekki svo?“
Rún kvað svo ekki vera í raun
og veru,
Þannig er það með okkur öll,
— hvort sem við erum snilling-
ar eða ekki, — Þeir sem á eftir
okkur koma, telja okkur gamal-
dags og leggja okkur á hilluna,.
— og sömu örlög hljóta þeir svo
sjálfir.
Fráfælni Ibsens við alþýðuna
var með nokkuð sérstökura
hætti. Hann var alla tíð „utan
við almenning", ef svo má segja.
Og það var í algjöru samræmi
við hann sem persónu og skáld.
Hann var ekki viðfeldinn í fram
komu. Lágvaxinn, önuglyndur
að jafnaði, —- frekar óframfær-
inn, forðaðist margmennið, lítt
hæfur til þess að 'hafa leiðandi
óhrif á aðra; — þannig kom
hann mönnum fyrir sjónir.
En það sem hann fékk að
réyna á unglingsárum sínum,
gerði hann að því sem hann
varð, — að minn^ta kosti er
óhætt að fullyrða það svo lengi
sem það er viðurkennt, áð marnn
gerð hvers einstaklings sé ekki
fullákveðin frá fæðingu.
Henrik Ibsen var af riku
miðstéttarfólki kominn. Faðir
hans Knut Ibsen var allstönd-
ugur kaupmaður, sem þótti
heppnast allvel með starf sitt
allt .til ársins 1836, er Henrik
var átta ára gamall, að umskipti
á brezkum verzlunarháttum
ui:ðu þess valdandi, að Knut
Ibsen varð gjaldþrota. Umskipt
in þoldi hann illa. Hann lagðist
í óreglu, sem hafði mjög ill á-
hrif á sálarlíf hans.
Láklegt er, að í fámenninu,
innan um 4000 íbúa, sem flestir
hverjir voru siðavandir að eðl-
isfari, hafi Ibsen gamli frekar
rnisst af vináttu annarra en
hlotnazt hún. Knut gamli Ibsen
Frh. á ð. síöu