Alþýðublaðið - 27.05.1945, Blaðsíða 3
£u»ymigtAPif»
r
Sojtmtwiagtur 27. maí 1945.
ÁStræður á morgun:
Olafur Guðmundsson fymrerandi
Sandhólaferju
AÐ hefir mjög tíðkazt hin
síðafri ár7 að ísfLörczíkir rítíhöÆ
tcrtdar ag fraEíðknieim færðu i
letur maxgvísleg&n þjóðlegan
íróðMIk fyrrí ána og ailda. Em
rit þessarar tegundar möorg hin
mertoustu og lýsa atviirmiuiháöt
Ufm og þjóðliiátt'um, sem oíú eru
naargir úr sögu. ífeSir þess
saeira að segja verið freistað að
nakja sogu einistaikra aitvinnu
greina eða stétta, sem settu svip
á þjóðlíf liðinna tíma. Alþýða
aaanna hefir kunnað vel að rneta
rfBkan fróðiLeik, og má það v'ara
fagoaðarefini alium þeiim, sem
telja það noktoums vsert, að sögu
miníjiuan foríáðarmnar sé bjarg
að flná gjLeymsfcu.
Þagar Ebeið að sdðuístu alda
mó'ttuim, lagðiisrt: niðiuir afttvinnu
veigpr, sem telja verður merto
am og' minxLÍisrv'etrðarn þátit í ís
Ebendkju þjóðláfi. Þa gerðaiisrt táma
mót í sögu islenzfcra samgangna
og sténsrtlöík stéftit .mjamna var lieyst
aíf hóiltmi. Síðuistu fluIUitrúar þess
arar stéttar týna nú óðum töl-
unni, en rithöfundar okkax og
fraeðimemi ‘haifa bó enn dktoi
vaflíLð sér sögu þeirra að við
famigseifini, sem væri þó vei tii
flaílMð. Stéttt sú er flargiumemoiím
ir, sem lögðai niður störf sín,
þagar sitiórfljóft landsins voru
brújuð ag ríáðin bót á erfiðuístu
farantabmHn þeárra, sem lögðu
leiðdir sínar um byggðir lands
ins.
iEirm hjinna ,gömfl.u ferj.u
man.na verður áttatíu ára á
mjorigUEi. Það er Ódaifiur Guð
mjundJ3Son, sem mn ’laingt stoeið
var fierjumaður á Stamdlhióla
ferjlu og gat sér hinm ágæftasta
(Orðbtír í þvá Sftarfi. Óflaifiur hef
ir að sönnu llátið mörg örunur
atörf til stíin tatoa um æviina em
fierjumaninsisrtarfð, sem af er
mjeöto saga. En fyrst o.g flnemsit
verður hans þó minnzrt sem
fleortjnmaminlsimis, er um lanigt
skeið flutti fólk milli Þjórsár
baikíka ag vann það erfða og
hæbtusama sitarf áf dug og
drengskap, sem vissulteiga er
stoylrt að minnast.
Ólajfur Guðmundsson fædd
ist að Boirðarhalti, nýbýii í
landi Sandhólaferju, er stendur
á austurbakka Þjórsár i Ása-
hreppi í Rangárþingi, hinn 28.
maií 1®65. Var hánn sonur hj'ón
anna Raignhildar SigurðardÓtt
ur og Guömundar Benedikts
.sonar, er þar bjmggu. Ánsigamál
fkittisrt Olafur að Saindhóla
íCeTýu, sem var einhvter mesti
ferjustaður á landi hér áður en
'Þj'órlsá var brúuð 1895. Ótet
hann þar upp 'hjá Gunnari
hneppstjóra Bjannasyni og
ÞójDumná koinu hans. Hóf hanm
að fierja yfir ána með fósrtra
ainum og húsikörlum hams þeig
ar á bernskuskeiði, enda va.r
kmm bnáðger mjög, og þórtti
sitnaix mjög að honum kveða við
það srtarf. DvaMiíst haam að.
Sandhólafer.ju, umz hann var
seytján ára gamall, en þá dó
fóatri harnís. Riéðsrt Ólafur þá í
vinnjumennislcu tii Ha.lldóns
bóndía að Raiuðalæk og Margrét
ar. Bárðardóttur, konu hans.
Mangnót lifði bónda sinn og giift
ist aífifcur Sigurði firá Ásmundar
stöðulm, en þau neisfcu bú á
Sandhólaferju og bjuggu þar
laniga hríð. Réðlsit Ólaifúr þanigað
i vinniumennlsQcu um fcviitlugsaM
ur7 oig var þar aðalferjumaður.
Fór mikið orð af ferjumanns-
störfum Ólafs, enda var hann
hraustmenni mitoið og drengur
góður, sem öllum vildi lið veita
og brá aldrei við stórræði. Bai>
áttan við elfina varð honum þó
Ólafur Guðmundssori.
ofraun sem flestum fyrinrenn-
urum hans. Var Ólafur þrotinn
að heilsu, þegar Þjórsá var
hrúuð 1895 og lögferja lögð nið-
ur að Sandhólaferju- Var hann
þá þrítugur að aldri, snauður
maður og umkomulaus, sem
fórnað hafði orku sinni í hinni.
hörðu baráttu við öldur og
jakaiburð jökulfljótsins. Dvald-
ist hann næstu árin á ýmsum
bæjum í Ásahreppi og átti við
mikla vanheilsu að búa.
Árið 1908 fluttist Ólafur
Guðmundsson til Stokkseyrax.
Átti hann þá enn löngum við
vanheilsu að búa, en gat þó
gengið að störfum á stundum
og jþótti þá flestum öðrum lið-
tækari. Réri hann margar vetr-
arvertíðir í Þorlákshöfn eftir
að hann fluttist til Stokkseyr-
ar, en þaðan var 'um þær mund-
ir mest útræði á Suðurlandi. En
á Stokkseyri hefir heimáli hans
‘verið frá því 1908, þótt hann
leitaði sér atvinnu annars stað-
að á vetrum og dveldist austur
í Rangárþingi á sumrum eftir
að aldur fór að færast yfir hann-
^Ólafur hefir aldrei kvænzt, en
bjó lengi með Marin Einars-
dóttur og er Kjartan, bæjarfull
trúi í Hafnarfirði, sonur þeirra.
Annar sonur Ólafs er Jón iðn-
verkamaður í Reykjavík. Átti
Olafur um skeið heima hjá Jóni
syni sínum að Rræðraborg á
Stokkseyri, unz hann fluttist til
Reykjavíkur. Hefir Ólafur hin
síðari ár dvalizt hjá hjónunum
Sigurði Grímssyni og Sesselju
Símonardóttur að Svanavatni
við Stokkseyri.. Hefir hann átt
við mikla vanheilsu að slríða og
legið rúmfastur síðústu mánuð-
ina. Þau hjónin, Sigurður og
Sesselja, hafa sýnt honum ein-
staka umönnun og nærgætni
í veikindum hans. og hjá þeim
hefi.r hann kosið að d velja,
enda tekið mikilii trypvð við
Stokkseyri og verið óljúft að
flytja þaðan búferlum á efri.
árum.
*
Bjarni M- Jónsson, námsstjóri
í' Hafnarfirði, ritaði grein um
Ólaf í Lögréttu fyri.r nær fimmt
án árum, og eru æviatriði
Ólafs, sem hér eru rakin, að
mestu þaðan rannin. Annars
hefir verið harla hljótt um Ólaf
eins og svo marga aðra syni
íslenzkrar alþýðu, þótt starfs-
ferill hans sé slíkur, að vert
væri, að hann væri ýtarlega rak
inn. Ólafur hefir síðari 01-1» not
ið styrks frá alþingi sem fyrr-
verandi ferjumaður, þótt þar
hafi að sjálfsögðu fremur verið
um að ræða viðurkenningu en
lífeyri. Hefir þessi viðurkenn-
ing verið honum til mikillar
gleði, en fyrst og fremst er gteð
ferjumaður á
in yfir unnu starfi sæmd hans
og sigurlaun.
Saga Ólafs Guðmundssonar
lýsir vel lífi, og starfi þeirra Ls-
lenzku alþýðumanna, sem slitu
barnsskónum og uxu úr grasi
áðuj- en hin nýja öld rann upp.
Það f?r saga um mikla fátækt og
harða baráttu, en jafnframt
mikinn dug og' drengskap-
Ólafur valdi sér það verkefni,
sem samtíð hans vissi einna
erfiðast og hættumest. Hann
kaus að glíma við ólgandi jökul
ána og ferja samtíðarmenn sína
milli bakka hennar- Við það
starf gat hann sér einstæðan
orðstír. Sá orðstir var eigi að-
eins af því sprottinn, að Olafur
var öðrum mönnum stærri og
sterkari. Hann stafaði jafn-
framt og eigi síður af því, að
Ólafur var öðrum mönnum
drenglundaðri og hjálpfúsarí.
Hann rækti starf sitt af slíku'
kappi, að heilsa hans var þrot-
in, iþegar öðram mönnum þykir
tímabært að hefja raunverulegt
i ífsstarf• Þeir, sem nú aka í glj á
fægðum bifreiðum yfir traustar
stórbrfr. eiga að vonum erfitt
með að skilja líf og starf manna
sem Ólafs frá Sandhólaferju.
Þeim er hulið, hvílík xnannraun
ferjumennskan var. En skylt
væri þeim að kynna sér þennan
þátt hetjusögu íslenzkrar al-
þýðu — og meta hann að verð-
leikum.
En þessi viðhorf greina að-
eins frá einum þæíti langrar
sögu. Hver sá, sem kynnzt hefir
Ólafi Guðmundssyni, veit að
hann er táknrænn fulltrúi ís-
lenzkrar alþýðu um fleira en
hreystina og drenglundina.
Hann var og gæddur fróðleiks-
þrá hennar og menntunarlöng-
un. Og hin stranga lífsbarátta
gat eklti grandað þeim eigind-
um hans, þótt ekki væri kostur
á því að láta þá drauma rætast,
sem hinn fátæki. æskumaður
kann að hafa átt sér. Engum,
sem þekkir Ólaf, dylst, að hanm
■hafi verið gæddux góðum gáf-
um, næmum skilningi og
glöggri eftirtekt. Hann gat tal-
izt óvenjulega víðlesinn alþýðu
maður og áhugasamur um mál
samtíðarinnar. Lestur góðra
bóka og mikil lífsreynsla bætti
honum í ríkum mæli upp það,
sem hann fór á mis vegna fá-
tæktar og menntunarieysis.
Einnig um það bar hann srtélf
sinni vitni-
Ég kynntist Ólafi, Guðmunds
syni sem gömlum manni. Hann
kom stundum heim til foreldra
minna og þótti góður gestur. —
Mér þótti mikið koma til þessa
vörpulega, hvíthærða öldungs
og hlýddi af athygli á mál hans.
Mér var sagt, að hann hefði ver
ið öðrum mönnum sterkarí., og
ég efaðist ekki. um, að þau um-
mæli væru sönn, því að ólafur
var öðrum mönnum stærri og
kraítalegri að mínum dómi. Mér
var einnig sagt, að hann hefði
misst heilsuna fyrir aldur fram
við að ferja fólk yfir Þjórsá og
hjálpa ferðamönnum við að
láta klyfjarnar upp á lestirnar.
Það var mér sönnun þess, að
hann væri góður maður, enda
klappaði hann létt á koll og
brosti blrtt við bömuml H«r;n
minnti mig' á kappana fomu.
Hann var mikill maður í min-
um augum.
Síðar veit ég betur hversu
mikil saga er raunverulega af
Ólafi Guðmundssyni Og álit
rnitt á honum hefir ekki breytzt
X^ökkum hjartanlega sýnda samúð við fráfall og jarðarför
móður minnar og systur okkax,
Hrefnu Eðnarstlóffur.
Rvík, 26. mai 1945.
Sigurður Kristmundsson. Raldur Emarsson. Soffía Wedhólm.
LISTAMANNAÞING 1945:
í hátíðasal Háskólans mánudaginn 28. maí kl.
8.30 e. h.
Þesslr rithöfundar lesa:
TÓMAS GUÐMUNDSSON
eyjólfur guðmundsson
SVANHILDUR ÞORSTEINSDÓTTIIt
GUÐMUNDUR BÖÐVARSSON
SIGURJÓN FRIÐJÓNSSON
STEINN STEINARR
GUÐMUNDUR DANÍELSSON
AÐGÓNGUMIDAR í bókaverzlun Sigfúsar Eymundssonar
og ef eitthvað er óselt við innganginn eftir klukkan 8 á
mánudagskvölcL — Verð kr. 5,00,
Trésmiði
vantar oss til vinnu á
Skagaströnd og SigiufirFL
Löng vinna. - Húsnæði ©g fæði
á staðnum.
ALMENMA BYGGINGAFELAGIÐ H.F.
Áuglýsing um úfsvör 1945
Hinn 1. JUNI er fallið í gjalddaga af útsvörum til bæj-
arsjóðs Reykjavíkur 1945, sem svarar 40% af útsvarinu eins
og það var árið 1944.
Þeir gjaldendur, sem hafa ekki þegar greitt þenna
hluta, eru aðvaraðir um að gera það nú þegar.
*
DRÁTTARVEXTIR falla á vangreidda útsvarshluta frá
og með 1. júní.
Sérstök athygli skal vakin á því, að hinn 15. JÚLÍ næst-
komandi fellur ALLT ÚTSVARIÐ 1945 í EINDAGA og
verður LÓGTAKSKRÆFT, þeirxa gjaldenda, sem ekki
greiða tilskildar afborganir á réttum gjalddögum.
Borgarsfiórinn í Reykfavík.
við það, að ég hef séð, hann í
anda þreyta styr við öldur og
jakaburð elfinnar og ólgudjúp
hafsins. En ég get einnig hugs-
að mér hann, þegar hann ræddi
við vermennina í sjóbúðunum í
landlegum, sagði þeim sögur
eða ræddi áhugamál sín við þá.
Ég hygg, að hann hafi verið
flestum öðrum meiri að vallar-
sýn og gengið kappsfullur öðr-
um fremur að störfum og orð-
deilum- Hann hefir orðið mér
glæsilegur fulltrúi íslenzkra al-
þýðumanna. Og á áttræðisaf-
mæli Ólafs Guðmundssonar
munu margir hugsa hlýtt til
hins gamla ferjumanns — al-
þýðuhetj unnar, sem valdi sér
sarna hlutskipti og heilagur
Krístófer.
Helgi Sæmumlsson.