Alþýðublaðið - 06.06.1945, Side 5

MHSvikudagur G. júní. 1945.
ALÞTÐUSLADIP
9
Bóndi heimtar skro — íslenzk framleiðsla, sem veld-
ux gikt og slæmsku og ergelsi — Bréf frá Norðlend
ingi um glímu og bolabrögð í Reykjavík.
Böðvar A laugarvatni,
beljakinn með hökutoppinn,
sem ég skrifaði einu sinni um,
skrifar mér bréf og: heimtar skro!
Hann krefst þess að ég beri þessa
kröfu fram við forsjón allra
tóbaksmanna á landinu, Sigurð
Jónasson — og þori ég ekki ann-
að en að verða við þeirri kröfu,
því að Böðvar er hreppsstjóri, eða
eitthvað þess háttar í Laugardal
— og þar dvel ég á sumrum, þeg-
ar ég get.
BÖÐVAR segist hafa haldið
tryggð við skroið fró gamalli tíð
og allt af tuggið Obel frá Dönum,
þar til stríðið kom og allt var lok
að. Síðan hafi hann orðið að not-
ast við íslenzkan óþverra, sem
hafi valdið sér gikt og svefnleysi,
auk alls konar ergelsi. Vill hann
nú að hið ágæta lyf — skrotóbakið
frá Obel verði tafarlaust flutt til
landsins þegar skipaferðir byrja
aftur. Eins og kunnugt er ætla
sunnlenzkir bændur nú að fara
að gangast fyrir stofnun allsherj-
arfélags allra íslenzkra bænda. —
Böðvar liefir lengi verið bænda-
höfðingi — og má aiveg gera ráð
fyrir að hann verði íramarlega í
hinum nýju baráttusamtökum. —■
Vel mætti segja mér það að ef
hann fengi ekki danska skroið, þá
yrði einhverntíma svalt í kring
um kontórinn forstjórans í ,,Tób-
akinu.“ — Ég hefi að minnsta
kosti gát á veðrinu hvað mig snert
ir.
NORÐLENDIN,GUR skrifar mér
þetta bréf: „Oft hefir mig langað
til að senda þér pistla í dálka þína
þó ekki búi ég nálægt höfuðstaðn-
um og mólefni hans taki lítið til
mín. En af þessu hefir aldrei orð-
ið og er máske ekki skaði skeð-
ur.“
„FVRIR NOKKRU var rætt um
íslenzka glámu í Alþýðublaðinu
og kom fram í þeim greinum, að
síðasta kappglíma í Reykjavík
myndi ekki hafa verið til' fyrir-
myndar. 'Þetta hefi ég hlerað fyrr
og þótt ljótt til afspurnar, og þó
er líklega ekki ofsögum sagt af
þessu í blöðunum. En það sem kom
mér til að skrifa þessar línur er
saga, er mér var nýlega sögð, veit
ég ekki annað en að hún sé sönn,
en reynizt það ekki, er skylt að
liafa það er réttara reynizt.“
„í FYRRAVETUR bjuggu í einu
lierbergi í Reykjavík þrír piltar
norðan úr landi. Voru þeir allir
úr sömu sveit og höfðu áhuga á
glímu, enda sveit þeirra viður-
kennd fyrir gíímumenn um lang-
an aldur. Þeir iðkuðu allir glímu
í Reykjavík og ákvóðu að taka
þótt í kappglímu, er þar átti fram
að fara. Hófst nú glíman eins og
ákveðið hafði verið. Leið ekki á
löngu þar til einn þeirra félaga lá
brotinn á gólfinu. Gamall sveit-
ungi hans tók að sér að koma hon
um heim í herbergi þeirra félaga
og sneri síðan aftur til glímunn-
ar. Ekki leið á löngu þar til hann
kom til baka með annan þeirra,
er eftir voru, var hann einnig
ibrotinn eða lemstraður. Þegar
sveitungi þeirra fór út úr herberg-
iríu hafði hann orð á því, að hann
yrði víst að hraða sér á glímustað
inn til að sækja hinn þriðja. Og
jþað stóð heima. Innan stundar
kom hann með þriðja herbergis-
tfélagann bnotinn inn til þeirra,
sem fyrir voru.“
„SAGAN ER EKKI LENGRI.
En mér finnst hún ákaflega athygl
isverð að minnsta kosti er hún
það fyrir okkur hér norður í fá-
sinninu. En þetta er máske orðið
daglegt brauð í Reykjavík og
þykir því ekki tiltökumál. Ef til
vill er það venja að allir eða flest
ir séu beinbrotnir í kappglimum
nema sigurvegarnir og að sigxu--
inn sé fólginn í því að brjóta sem
flesta andstæðinga. Einn þessara
þriggja manna, sem um er getið,
hafði síðubrotnað, að því er mér
er, sagt. Bendir það á einhverja
nýtízku tækni í glímu, sem ekki
hefir áður iþekkzt. Ég hefi að
minnsta kosti aldrei heyrt þess
getið áður, að maður hafi síðu-
brotnað í glímu.“
„BÆÐI AF ÞESSARI sögu og
öðrum, er ég hefi heyrt af kapp-
glímum í Reykjavík virðist mega
ráða að glíman sé fyrst og fremst
orðin kraftaat þar sem hinn krafta
minni og veikbyggðari sé, ef ekki
dugar annað, brotinn niður með
afli og þunga, en ekki snerpu og,
bragðvísi. Sé svo virðist tími til
korhinn að endurskoða eitthvað
þær glímureglur, er nú gilda og
gilt hafa á undanförnum árum,
svo að hin sérstæðu einkenni ís-
lenzku glímunnar fái að njóta
sín.“
„ÞÁ ER ÞAÐ ANNAÐ sem ég
vildi aðeins minnast á. Það er
hvernig Reykvíkingar fögnuðu
sigri bandamanna. Okkur hefir
verið tjáð í útvarpinu að lögregl-
an hafi hvað eftir annað orðið að
nota tánagas til að draga úr villi-
mennskunni á götunum. Þetta
væri skiljanlegt, ef um þjóð hefði
verið að ræða, sem skyndilega
hefði verið leyst undan margra
ára undirokun nazista, en hjá ís-
lenzku þjóðinni eru slík ólæti og
skepnuskapur óskiljanleg og óverj
andi. Og sæmra hefði íslendingum
verið að verja þeim peningum, er
þeir lögðu í áfengiskaup og óspekt
ir þessa daga, til að styrkja bág-
Fraimih. á 6 aíðu
áskríftaními Alþýðablaðsins er 4900.
Reykjavík - Keflavík - Sandgerði.
Frá 1. júní s.l. er burtfarartími frá Reykjavík kl. 1 e. h.
og kl. 6 síðdegis.
Þegar (hurchill fór yfir Rín
Mjytnd þessi ivar tekin, iþeigar Wimséon C:hiurohiQI, ifiortsæitilsirtáðlherra (Rröta, fór ylffir Rám.' hkun
25. imjarz á iteið isinni til ©fcöðvar míiuimda ’her's Banidtari'kjiaimiannia. ®ést Churchildi hér í fecqjiuibátn
utna á ftali við John Ainderstoin, Wiillliiaím Sitnpsoin, Berimard L. Montgomery og Lelamd S.
Hoffis. GaJmJii maðiurimn er isvo isiem ekM einn á Ibáti.
fra mtf ðarinnar.
INDLAND, Kína, Japan og
hollenzku Austur-Indíur
hafa næstum því helming af
íbúum jarðar. Þau munu aldrei
íramar lúta yfirráðum eða
niðurlægingu. Þess má vænta,
að þau muni endurreisa fyrra
veldi sitt, eða öllu heldur
menningarlegt gildi, — en því
hafa þau frekar tapað síðan á
dögium Va'sco da Gtaimia, er
bann opnaði leið fyrir þau til
áhrifa á vestræna menningu.
Vestur-Evrópa, sem ekki er
nema helmingur af skaga, sem
liggur út úr meginlandi Asíu,
hefur haft svo að segja öll yf-
irráð á menningarlegum svið-
um.
En getum við verið fullviss
um, að slíkt muni halda
áfram? Dante, Shakespeare,
Baoh, Beethoven, Einstein, —
svo örfá dæmi séu nefnd, —
allair helztu 1 ærdóms.kenn ing
ar, bókmenntir og aðrar listir
undanfarinna 600 ára hefur allt
komið frá þessu tiitölulega litla
landsvæði. Og samsvarandi
menningunni vav einnig tækn-
in í hernaðinum og áhrifaöflin
á stjórnmálavettvanginum.
Nú sém stendur beinast
megin-stjórnmálaöflin til
tveggja ríkja, — austur á bóg-
l'nn til Ráðstjórnarríkjanna, -—
og vestur á við til Bandaríkja
Norður-Ameríku; vænta má
þess, að miðstöð menningarinn-
ar í framtíðinni beinist í sömu
áttir, — til Vesturheims og til
Rússlands, — jafnvel til Asíu-
ríkjanna.
*
Vitaskuld er ekkert við það
að athuga, þótt meginstöðvar
menningarinnar færist þannig
til. Það er einmitt mjög líklegt,
að það bezta í menningu Vest-
ur-Evrópu muni verða fyrir
góðum áhrifum af meiri ná-
lægð við Austurlanda-menn-
inguna, — og má í því sam-
bandi minnast á grísku menn-
ingaráhrifin, er þau flæddu yf-
ir ný lönd á endmreisnartíma-
bilinu.
Hvaða hlutverki mun svo
Stóra-Bretland gegna í hinum
nýja heimi? Dýrðarljómi þess
liðna mun ekki einn og út af
f’^J.REIN þessi um Engíand
framtíðarinnar er eftir
hinn kunna euska rithöfund
Bertrand Russell og birtist
hún. nýlega í enska tímarit-
inu „English Digest“. Ræðir
höfundurinn hér um það
menningarsögulega hlutverk,
sem hann telur æskilegt, að
brezka þjóSin taki sér á
herðar nú að síðari heims-
styrjöldinni lokinni.
lyrir sig halda Bretum uppi á
komandi tímum Með Shake-
speare og Newton náðu Bretar
hámarki í skáldskap og. vísind-
um á sinni tíð; allt til 1776
voru Bretar leiðandi þjóð í
írelsismálum álfunnar; þeir
voriu fynsta þjóðin, isem afnam
þrælahald með lögum; frá
1824 og þangað til fyrri heims-
styrjöldin brauzt út, vörðu
Bretar Vesturheim fyrir yfir-
ráðastefnúm „Gamla heims-
ins“. Og allt frá 1832 til þessa
dags hafa beir sýnt lýðræðið í
framkvæmd án byltingar.
En sé það svo að Bretar séu
búnir að gera sín stærstu af-
raksverk, má hvarjum sönnum
föðurlandsvini, brezkunj, finn-
ast súrt í broti með ’hliðsjón á
óleystum verkefnum framtíðar-
innar. Ég held, að Bretar vilji
enn fram á við; en ég er einnig
þeirrar skoðunar, að sú fram-
sýni og hugsjón sé með nokk-
uð öðrum hætti en áður hefur
verið.
Enda hótt Bretar verði ekki
le’ðandi 'pjóð á sama hátt og
þeir voru á öldinni sem leið,
munu þeir verða í fylkingar-
brjósti meðal menningarþjóð-
anna, og mikilvægi þeirra ekki
rýrna, heldur aukast, — en ó-
neitanlega verða þeir þá að
efla framsýni og dug sín á
meðal, og það efast ég ekki
um, að þeir geri.
Þeir hafa á ýmsum sviðum
yfirburði yfir aðrar þjóðir. Ég
held að óhætt sé að fullyrða,
að þeir iséu sameixia:ðir dnaibyrð
is, minna um hatrammar
flokkadeilur og einstaklingarn-
ir umburðarlyndari hver við
arnian, tiltöMega, ’helux lesn,
títt er meðal annarra þjóða.
Með tilliti til þessa, sem að
miklu leyti er að þakka þjóð-
iegum eiginleikum og því, að
þjóðin hefur ekki barizt við er-
lendan her í landi sínu síðan
10,66, — eru Bretar að mörgu
leyti betur staddir en nokkur
önnur þjóð í Evrópu með tilliti
til þess að finna hentugar leiðir
til lausnar á vandamálum nú-
tíðar og framtíðar, og á ég þar
einkum við samhæfingu hins
lýðræðislegá atvinnuskipulags,
íðnaðar og fjármála.
Stjórnarfarslegt lýðræði (de-
mocracy) er ekki nóg. Það
kemur ekki í veg fyrir al-
heims-viðskiptakreppu, eins og
sjá mátti á millistríðsárunum.
Það Ifær lekiki (bætt tiil -fiuílffls úr
böli atvinnuleysisins, — síður
en svo. Og það eitt fær ekki
leitt fram til fullnaðarsigurs í
styrjöld. Það er nú almennt
viðurkennt, að slíkum málum
er einungis komið í örugga
höfn með vel skipulögðu sam-
starfi við iðnaðarkerfið og hag-
kvæmni í reksturskostnaði, en
slíkt hefur oft áður fyrr verið
bannfært af frjálslyndustu
mönnum. Ofsi sá, sem oft hefur
gripið menn, er beir hafa þótzt
koma auga á nýjar leiðir til
oft útilokað aíla heilþrigða
glöggskyggni og ollið því
stundum, að fenginn sigur í
heilli styrjöld hefur ekki verið
notaður sem skyldi. Sumir álíta
flokkaskiptinguna afturhalds-
sinnað fyrirkomulag. Ég er á
annarri skoðun og vona, að
Bretar muni afsanna það í
framtíðinni, að svo þurfi að
vera.
*
Frelsi og jafnrétti, hin
gömlu frjálslyndu hugtök,
hafa ekki misst neitt af gildi
sínu, enda þótt framkvæmd
þeirra hafi á ýmsan hátt
breytzt með breyttum aðstæð-
um. Stjórn án lýðræðis leiðir
til harðstjórnar; einnig myndi
Framh. af. 5. síðu