Alþýðublaðið - 09.06.1945, Side 4
4
ALOYOUBLAPIP
Laugardagiaii 9. júni 1945
ÞriSja 09 síðasta grein sjömannafélaga S63:
Einslaklingsrefcsfur og bæj-
arútgerð á togurum
Otgefandi Ali»ý»uflokkurinn
Ritstjóri: Stefán Péturason.
. \
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýöuhúsinu ’ við Hverfisgötu
Simar ritstjórnar: 4901 og 4902
Simar afgreiðslu: 4900 og 4906
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h. f.
Tveir dómar
HINIR kammúnistisku for-
ráðamenn Kaupfélags
Siglfirðinga hafa heiðrað Al-
þýðublaðið með því að höfða
meiðyrðamál á hendur ritstjóra
þess fyrir frásögn blaðsins af
ráðsmennsku þeirra í kaupfé-
Jaginu sjðastliðið ár. En þetta
ár má segja að þeir hafi haft
algert einræði í því félagi eftir
að þeir höfðu í fyrravor með
álíka aðförum og hér í Kaupfé-
lagi Reykjavíkur og nágrennis
í vor, leynilegri smölun hieilla
fjölskyldna inn í félagið, náð
hreinum meirihluta á aðálfundi
þess.
*
Það er nú öilum landslýð
kunnugt, hver útkoman hefur
orðið af eins árs einræðisstjórn
kommúnista, manna af tegund
JÞórodds Guðmundssonar og
námistu kumpána hans, í
Kaupfélagi Siglfirðinga. Þeir
hafa látið kaupfélagið kaupa
síldarsöltunarstöð á Siglufirði
fyrir of fjár, en síðan sjálfir
stotfnað híutafélag til að reka
hana og hagnazt á henni. I
öðru lagi hafa þeir látið kaup-
félagið kaupa misheppnað
gróðurhúsafyrirtæki Þórodds
Guðmundssonar norður í Fljót-
um, hina svokölluðu Sovét-
Gilslaug, og mun því sjálfu
ætlað að hafa v.hagnaðinn“ af
því fyrirtæki. En sjálfa verzlun
kaupfélagsins á Siglufirði ihafa
þeir rekið með þvílíkum end-
emum, að þ&r hefur í vor kom-
ið í Ijós vöruþurrð, sem nema
mun um 120 þúsundum króna!
Er enn óupplýst, hvert þeir
fjáimunir hafa runnið.
*
Fyrir að skýra frá þessari
óréiðu hinnar komwiúnistisku
einræðisstjórnar í Kaupfélagi
Siglfirðinga hefur ritstjóri Al-
þýðublaðsins nú, sem sagt,
íengið á sig meiðyrðamál, og
er þá jafnframt vitað, að hann
rnuni einnig verða dæmdur
fyrir meiðyrði um þá heiðurs-
menn, sem þar nyrðra hafa
verið að verki; því að þannig
er fxiá okkar meiðyrðalöggjöf
gengið, að ekkert má segja
í blöðunum, sem einhver
telur meiðandi fyrir sig,
hversu satt sem það er;
blöðin eru í því tilfelli viss
með að fá sinn dóm! Þannig
fékk Samband íslenzkra sam-
vínnufélaga meira að segja
þrjú blöð hér í Reykjavík
dæmd fyrir það að víta kjötút-
burð þess í Hafnarfjarðar-
hrauni sællar minningar!
*
Ritstjóri Aiþýðublaðsins ann
þeim Þóroddd Guðmundssyni
og kumpánum hans í Kaupfé-
iagi Siglfirðinga þess fullkom-
lega, að fá þær sárabætur, sem
þeir virðast vera að slægjast
eftir með meiðyrðamáli sínu á
hendur honum. Hann ann
þerm þess því fremur, sem
þeir hafa þegar fengið sinn
AÐ er þjóðarnauðsyn að
sigla, flytja nauðsynjar
til landsins, afurðir lands-
manna á erlenda markaði,
ferðam'enn • milii hafna og
landa, og umfram allt er það
þjóðarnauðsyn fyrir okkur ís-
lendinga að fiska, — flytja afl-
ann að landi.
Afkoma ríkisins, einstakra
bsejar- oig sveitarfélag og hag
ur hvers einstaks manns * land-
inu er að einhverju og oftast
miklu leyti undir því kominn
hvennig fislkiveiðarnar takasit á
hverjum tíma.
IÞegar útigierðin igengur véL,
er grundvöllur fyrir hendi
fyrir velgengni í öllum öðrum
atvinnuvegum landsmanna.
Dragist útgerðin saman, sé
hún stöðvuð um stundarsakir
eða gangi hún til þurrðar, fylg-
ir í kjöifar þess alhliða hnign-
un í atvinnulífi og afkomu
þjóðarinnar. Um þetta þarf
ekki að fjölyrða, það er öllum
Ijóst og almennt viðurkennt.
Svo viðkvæmir eru atvinnu-
vegirnir fyrir afkomu útgerð-
arinnar, að hér í Reykjavík
dragast saman viðskipti í smá-
söluverzlunum að miklum
mun, ef togai'arnir stöðvast um
stundarsakir, eins og t. d. af
vinnustöðvunufn. Ætía mætti
þó að Reykvíkingar þyrftu vör-
ur til daglegs framfæris þótt
togarar lægju í höfn, en þegar
hjiantað hætiir að silá, stöðvaist
blóðrásin.
Stórútgerðin er hið mikla
hjainta ísilenziks athafxiaiífs;
verður því að sjá um að hún
gangi með sem minnstum töf-
um og á sem traustustum
gvundvelli og án tillits til þess,
hvort gróði er á útgerðinni frá
degi ‘ til • dags eða ekki. Oft
koma fyrir taptímabil, sem
stafa af ýmsum orsökum, afla-
leysi, gæftaleysi og sölutregða.
En þrátt fyrir það getur þjóð-
félaginu vegnað vel ef útgerðin
stöðvast ekki. En á því er mikil
hætta þegar skipin eru í eign
, einstakra manna. Einstakir
menn reka að jafnaði útgerð
til þess að ávaxta fé sitt í henni
cg til þess að græða meira fé.
Það er því skiljanlegt að
þeir eru tregir til áframhald-
andi , útgerðar þegar tapazt
hefur á rekstrinum cg mörg
eru dæmi þess, að skipum
hefur verið lagt upp að aflok-
inni misheppnaðri veiðiför og
!það verið liátið hggjia og bíðia
eftir hentugri afkomuskilyrð-
um. En „þegjandi koma þorsk-
ar í ála“ og „sjaldan hlýtur hik-
andi happ“. Saga sumra ís-
lenzkra togaraútgerðarmanna
er að nokkru leyti sagan af því,
hvernig þorskur gekk hjá og
höppin komu aldrei vegna hiks
og varfærni íorráðamanna út-
dóm á öði'um/vettvangi fyrir
óstjórn sína og óreiðu 1 ,Kaup-
féiagi Siglfirðinga síðastliðið
ár. Þann dóm hafa meðlimir
kaupfélagsins, neytendurnir á
Siglufirði, sjiálfir fellt. Þeir
hafa á nýafstöðnum deildar-
fundum kaupfélagsins, þar sem
íulltrúar voru kosnir á aðal-
fund þess, ekki kosið nema 14
kommúnista, en 46 andstæð-
inga þeirra; eftir er aðeins að
vita um 3. Þannig hafa neytend
umir á Siglufirði sjáifir kvitt-
að fyrir meðferð kommúnista á
gerðarinnar,. sem blæddi í aug-
um taprekstur um stundarsak-
ir. Skiljanleg og eðlileg var-
íærni einstaklings, sem gerit
út skip í fjárgróðaskyni er að
jafxxaði einn af höfuðókostum
einstaklingsreksturs á togui'-
um. Þegar hlutaféð er tapað
hætitir útigerðiin að jdfniaði.
Skipunum er lagt upp, á með-
an þau bíða eftir nýjum eig-
endum. Stundum flytja eigend-
arnir sig á milli staða með
skipin eða þau eru flutt sakir
eigendaskipta. Alit þetta skap-
ar- lausung og óvissu, menn
verða atvinnulausir, bæjarfé-
lögin missa tekjustofna og
margs konar örðugleikar skap-
azt. Borgararnir og það opin-
bera geta lítil eða engin áhrif
haft á reksturinn, sem þó allt
athafnalífið byggist á. Þegar
versnar í ári bregst einstak-
þngsframtakið að jafnaði með
alþekktum afleiðingum.
Þegar bæjarfélagið tekur að
reba útgerð, er það ekki gert
með það fyrir augum fyrst og
fremst að græða fé á rekstrin-
um frá degi til dags, heldur til
þess að auka athafnalífið í bæn-
um og skapa því fastan og ör-
aggan grundvöll. Bæjarútgerð-
in er iþví rekin tafaidaust,
hvernig sem árar. Þeir, sem
starfa við hana verða fastlaun-
aðir menn, með góða fjárhags-
lega afkomu og því góðir skatt-
borgarar. Viðsídpti og verzlun
blómgast, fátækraframfæri
minnkar, afkoma hafnar, vatns
veitu • og , annarra opinberra
i.tofnana batnar- o. s. frv.
Allt þetta gerist þótt útgerð-
in sjálf sýni nokkurn taprekst-
ur. Eigandinn, — bæjai'félagið,
stórgræðir á bæjarútgerðinni,
þótt hún tapi sjálf, hætta á
rekstursstöðvun vegna tap-
reksturs er lítil, því bæjarfé-
lagið hefur sterkan bakhjarl í
Dorgurunum, sem hafa allra
hagsmuna að gæta við að.rekst-
urinn stöðvist ekki.
I góðæri veltir bæjarútgerð-
irj stórfé inn í bæjarsjóð og er
þá beinn tekjugjafi, auk hinna
óbeinu tekna, sem hún alltaf
færir bæjarsjóði.
Það hefur sýnt sig að á örð-
ugleikaárum hefur bæjarút-
gerð verið bezta bjargræðið,
sem gripið hefur verið til hér
á landi og þar, sem bæjarút-
gerð hefur íengið að starfa það
lengi, að unnizt hefur tími til
að sýna yfirburði hennar yfir
einstaklingsframtakið, munu
fáir vera, sem vilja leggja til í
alvöru að bún verði lögð niður.
Þó að sjálfsögðu einstakir
,,stórkapítalistar“ telji það
sjálfsagt af „pi'incip“-ástæðum
og vegna þess að þeim þykir
örðugur róðurinn í samkeppn-
mni við bæjarútgerðina“.
kaupfélaginu þetta eina ár, sem
Þóroddur Guðmundsson. og
sálufélagar hans hafa haft ein-
ræði um mál þess.
Geta kommúnistar svo, ef
þeir vilja, mætt á aðalfundi
Kaupfólags Siglfirðinga með
meiðyrðadóm sinn ýfir ritstjóra
Alþýðublaðsins, og reynt það,
hve mikið hann vegur þar
frammi fyrir fulltrúum neyt-
enda á Siglufirði eftir þá
stjórn, sem kommúnistar hafa
haft á Kaupfélagi Siglfirðinga
síðastliðið ár.
Þetta verður þó ekki þess
valdancii að einstaklingar dragi
sig í hlé þar sem bæjarútgerð-
in er rekin, heldur þvert á móti
ýtir hún undir framtak einstak-
lingsins og verður þess vald-
andi að almennur áhugi fyrir
útgerð skapazt í bænum. Ein-
hver áhrif kann það einnig áð
hafa, að bæjarfélög, sem reka
sjálf útgerð, hafa taetri skilning
á útgerðarmálum heldur en hin
og sýnir því útgerð einstak-
linga meiri skilning og tilhliðr-
unarsemi en ella..
Hér í Reykjavík eru tvíræðir
tímar í vændum. Setuliðsvinn-
an er þverrandi og mun bráð-
um lokið. Fiskiskipaflotinn er
skipaður úreltum og fáum
happafleytum, sem óðum eru
að flytjast burt úr bænum
végna eigendaskipta, til staða
hérlendis þar sem meiri bjart-
sýni ríkir í útgerðarmálunum
helduir en í Reykjavík. Að fá-
um árum liðnum flýtur héðan
ekkert haffært fley verði ekki
TÍMINN í gær gerir að um
ræðuefni dönsku eyjuna
Borgundarhólm, sem mjög hef-
ir verið gerð að umræðuefni
vegna hernáms Rússa. En Borg
undarhólmur er talinn mjög
þýðingarmikill slaður, enda af
mörgum nefndur Malta Eystra
saltsins:
,,í ejisku tímariti birtist síðastl.
vetur grein undir hafninu Malta
Eystrasaltsins. Grein þessi var lýs
ing á dönsku eyjunni Borgundar-
hólmi. Þessi fyrirsögn greinarinn-
ar hefir rifjast upp fyrir mörgum
í sambandi við atburði (þá, sem
nú eru að gerast á Bórgundar-
hólmi.
Fyrstu ár styrjaldarinnar kom
Borgundarhólmur lítið við sögu.
Snemma á síðastliðnu ári byrjaði
að fregnast, að Þjóðverjar byggj-
ust þar rammlega fyrir og væru
að koma ser upp skotstöðvum fyr
ir flugsprengur sínar. — Þessar
fregnir. reyndust réttar og' mun
Borgundarhólxnur hafa verið ein
helzta bfekistöð Þjóðverja é þessu
sviði. Þetta leiddi til allharðra loft
árása á Borgundarhólm. Einnig
beittu Þjóðverjar Borgundarhólms
búa ýmsum þvingunarráðstöfun-
um vegna framangreindrar starf-
semi og hafa þeir því orðið fyrir
þungum búsifjum af völdum stríðs
ins.
Það var talið sjálfsagt, að Borg-
undarhólmur myndi tilheyra her-
námssvæði Breta, eins og önnur
lönd Dana. Þess vegna kom það
mjög á óvart, 'þegar Rússar sendu
her þangað um líkt leyti og brezki
herinn fór inn í Danmörku. Fyrst
í stað létu Rússar í veðri vaka, að
þeir færu Iþangað aðeins til að
handsama þýzku hermennina, sem
þar væru, en myndu síðan hverfa
þaðan á brott. Rökstuddu þeir
þetta verk með því, að Ðorgundar
hólmur lægi fram undan hernáms
svæði þeirra í Þýzkalandi.
Þessi skýring var yfirleitt tek-
T I L
liggur leiðÍB
stefnubreyting í útgerðarmál-
unum. Þær fáu gnoðir, sem
efitir eru., eru. það elldraðar og
úreltar oi'ðnar, að tímaspúrs-
mál er' hvað lengi hægt er að
gera þær út hér eftir með
nokkrum árangri. Það er því
eðlilegt að sjómenn hafi lagt
nokkuð hlustirnar við nýsköp-
unartalinu, en það verður að
segjast, að meðai þeirra rxkir
nokkur bölsýni um það, að
stríðsgróðamenn og stórburg-
eisar.muni leggja fc^sitt að ráði
í stórútgerð og kemur þá í ljós
hin stóra veila á lögunum um
nýbyggingarráð. Á þesisa veiilu
hefur verið minnzt hér að
fr-aman og er hún sem kunnugt
er sú, að nýbygigin'gariiáð geifiur
því aðeins keypt skip, að ein-
hver vilji eiga það, sjálft má
ráðið fekki gera út skip í nafni
þess opinbera.
in gild fyrst í stað. Jafnframt
töldu ýmsir, að það; hefði átt sinn
þátt í hernámi Rússa á Borgund-
arhólmi, að þeir vildu reyna að
afla sér sem beztra upplýsinga um
flugsprengjur Þjóðverja. Þegar
iþví starfi væri lokið, ásamt heim-
flutningi þýzka hersins, myndu
þeir hverfa þaðan.
Það, sém síðan hefir gerzt, hefir
hins vegar ekki styrkt þessa skoð-
un. Rússar hafa verið að flytja
aukið lið til eyjarinnar og ekki
sýnt á sér neitt'brottfararsnið. Það
hefir líka vakið mikla athygli, að
yfirmaður þeirra þar svaraði ný-
lega, þegar hann var spurður, hve
nær Rússar myndu fara þaðan, að
það væri þeirra Stalins, Churchills
og Trumans að ákveða það. Þykir
þetta benda til að Rússar ætli að
gera Borgundarhólm að samnin'ga
máli stórveldanna, og muni þeir
annað hvort krefjast bækistöðvar
þar ví framtíðinni eða hlunninda
annars staðar, ef þeir yfirgefa Borg
undarhólm. Þótt engin opinber
staðfesting hafi fengizt á því, þyk
ir flest benda til þess, að Rússar
hafi hernumið Borgundarhólm, án
samráðs jBreta og Bandaríkja-
manna.
Hernám Rússa á Borgundar-
hólmi hefir að vonum vakið mikla
athygli og nokkurn ugg á Norður-
löndum: Dönsk stjórnarvöld reyna
þó að taka mjög léttilega á þessu
málí og forðast að láta sjást, að
þau gruni Rússa neitt um græsku.
Sænsku blöðin hafa ræit mikið
um hernám þetta og kemur iram
verulegur kvíði. Stendur Svíum að
vonum stuggur af því, ef stórveldi
sem nú seilist mjög til yfirráða í
Evrópu, hefir bækistöð jafn ná-
lægt Svíþjóð og á Borgundar-
hólmi.
Þegar litið er á landábréfið, geta
menn sannfærzt um þá samlíkingu
enska blaðsins, að Borgundarhóim
ur sé Malta Elystrasaltsins. Það her
Framhald á 6. síðu.
Framh. á 6 sáðu.