Alþýðublaðið - 26.06.1945, Síða 4

ALÞYÐUBLAÐjP
feriðjiuáagur 26. júní 1945
*
,fx .- •; *■?>
bum
Útgeíandi: Alþýðuflokkurinun
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Símar:
Ritstjórn: 4901 og 4902
Afgreiðsla: 4900 og 4906
Aðsetur
í Alþýðuhúsinu við Hverf-
isgötu.
Verð í lausasöiu: 40 aurar
Alþýðuprentsmiðjan.
Kommúiiistahreiðrið
viS ríkisútvarpið
ÞEGAR ríkisútvarpið er gagn
rýnt, má fljótlega sjá, hver
það er, sem telur sér akk í að
því sé stjórnað með slikum
endemum, sem raun .ber vitni.
Því að ekki hafði Alþýðublað-
íð fyrr bent á hinn taumlausa
Rújsslandsáróður rikisútvarps-
ins í vikunni, sem leið, en Þjóð
viljinn stökk upp á nef sér og
Jagði til einskonar Stalingrad-
orrustu því til varnar.
m
Stríð gegn Rússlandi kailar
Þjóðviljinn það, að íslenzkt blað
skuli ekki vilja taka þvl með
þögn og Iþolinmæði ,að rikisút-
varpið sé notað á ófyrirleitn-
asta hátt ti.l áróðurs meðal Is-
lenzkra hlustenda fyrir þetta
stórveldi, einræðisstjórn þess
og yfirgang við li'tlar nlágranna
þjóðir. Eru slík brigslyröi komm
únistablaðsins einbar eftirtekt
arverður vottur þess, hve háar
kröfur það gerir til sjálfstæðis
og málfrelsis fyrir okkur, eða
hxtt þó heldur. Við eigum að
þegja og láta þá erindreka
Rússa vaða hér uppi óátalið,
og nota alþjóðarstofnun, eins og
rikisútvarpið, þeim og hinu er
lenda stórveldi til framdrátt-
ar. Annars erum við sakaðlir
um fjandskap og stríð við Rúss
land!
*
í samlbandi við slíkan mál-
flutning Þjóðviljans vill AI-
þýðublaðið a'ðeins segja, að það
telur sig, sem frjálst blað í
frjálsu landi, hafa fullkominn
rétt til þess, að gangrýna utan-
rfkispólitík Rússlands. Og það
hefur ekki til þess eins haft
hreina og ákveðna afstöðu gegn
Þýzkalandi Hitlers í hinum ný-
afstaðna ófriði — eitt allra ís-
lenzkra dagblaða -— að það fari
nú að lofsyngja ofbeldið og
yfirganginn, þegar það er ann-
að einræðisríkið til, Rússland
Stalins, sem hefur hann í
frammi. Það er fullkominn rétt
ur hlutleysisins, að blöð og ein
staklingar 'láti sínar skoðanir í
Ijós. Það getur Þjóðviljinn gert
líka, ef hann vill, og lofsungið
Rússland fyrir yfirgang þess
við nágrannaþjóðirnar eins og
hann hefur ávallt gert. En
flokksmenh hans hafa enga
heimild til þess, að misnota
ríkisútvarpíð i slíku skyni. Það
er hvort tveggja í senn: að
brjóta hlutleysi ríkisútvarpsins
og misbjóða yfirgnæfandi meiri
hliuta þjóðarinnar, sem ekki vill
neinn erlendan erindrekstur við
útvarpið, og allra sízt neinn á-
róður þar fyrir einræði og kúg-
un.
❖
Þjóðviljinn reynir að afsaka
hinar löngu áróðursfréttir rlk-
isútvarpsins frá Moskva i seinni
tíð með því, að það sé að gera
fréttalflutning -sinn fjölbreýtt-
ari. En hvers vegna gengur
það þá svo að segja alveg fram
hjá útvarpsstöðvum Norður-
(5 ára í dag:
Gunnlauour Krislmund
ræosius
T SLENDINGAR hafa lýst yfir
ævarandi. hlutleysi í ófriði
og berjast ekki með vopnum.
Eigi að sxður hafa þeir marga
hildi háð, — við úfinn sjó, ó-
blíða veðráttu, hafís, hraunflóð,
sandfok og fleira af svipuðu
tagi. Saga lamdsi.ns er að miklu
leyt-i saga þessarar baráttu.
Stundum hefur lanqlsfólkinu
tekizt betur, en líka oft verr.
Og Iþegar htið er á, að þjóðin
hefur lengst af gengið svo að
segja vopnlaus í bardagann
með tvær hendur lómar, er eig'
imlega furðulegt, að hún skuli.
ekki alveg hafa látið bugast.
Lengi vel voru þessi erfiðu
náttúrúöfl í sókn, en þjóðin
varði undanhaldið eins og hún
hafði vit og orku til, hopaði
lítið eitt og tók upp bardagann
á ný undireins og færi gafst.
Á þennan hátt var haldið eins
vel I horfinu og hægt var og
gagnsóknin undi,rbúin.
I Gunnarsholti á Rangárvöll
um eru höfuðvígstöðvar sand-
græðslunnar á íslandi. Það em
nú liðin nærri tuttugu ár síðan
ég kom þangað fyrst, í fylgd
með Gunnlaugi Kristmunds-
syni, en mér er enn í fersku
minni þau áhrif sem ég varð
fyrir þar.
Skammt fyrir ofan bæinn
blasti við svart sandhafið, svo
langt sem augað eygði. Þarna
langt inn á sandsvæðinu höfðu
áður staðið mörg býli, blóm-
leg höfuðból, sem nú voru öll
komin I auðn. Gunnarsholtsbær
inn hafði verið fluttur, ekki
einu sinni ‘heldur oft — þegar
sandux-inn var búinn, bókstaf-
lega, að kæfa allt lifandi. Þetta
var undanhald en ekki uppgjöf.
En svo var bardaginn harður,
að á þessu forna stórbýli var
nú tæpast orðið hægt að reita
idfan í 1—2 kýr og nokkrar
kindur. Svona stóðu sakirnar
þegar sandgræðslan tók við.
Sókn upþblástursins og sand
foksins var stöðvuð með varn-
argörðum, sem reistir voru
skipulega gegn aðalvindáttinni,
svo að sandurinn náði ekki að
rjúka, en féll máttlaus í skjól-
ið, sem garðarnir mynduðu. Síð
an var melgrasi, hinni hairð-
gerðu jurt, sáð í sandinn ti'l að
festa jarðveginn og halda hon-
um í skefjum — binda hann —
og loks kom svo gróðurinn stig
af stigi, unz fullgróið land hafði
myndazt þar sem sandurinn áð
ur var að færa allt í kaf.
Eyðileggingin vair stöðvuð og
gagnsókxxin hafin með svo góð-
um árangri, nú skiptir heyfeng
urinn þúsundum hestburða, þar
sem áður var tæpast hægt að
slíta gras "í örfáar skepnur.
Þetta er í örstuttu rnáli sag-
an af sandgræslunni í Gunn-
arsholti, en sandgræðslustöðv-
arnar skipta nú mörgum tugum
víðsvegar á landinu.
Þó að freistandi væri að
skrifa lengra mál um þexxnan
merkilega iþáít í þeirri viðleitni,
að ggra okkur náttúruöflin und
ii'gefin og sigra þau, skal það
ekki rakið frekar hér, meðal
annars vegna þess, að ,það er
ekki á mínu færi, og ekki ætl-
un min. Hitt vildi ég beldur
reyna, að minnast lítilsháttar
mannsins, sem hóf þessa bai'-
áttu og hefur stjórnað henni
nú í nærfellt fjóra áratugi,
Gunnlaugs Kristmundsonar
sandgræðálustjóra, sem verður
65 ára í dag.
Gunnlaugur lauk kennara-
prófi 1906. Stjórnin var þá ný-
flutt inn í landið og hafði mörg
verkefni á prjónunum. Meðal
annars þurfti að taka upp bar-
áttuna við sandfok og uppblást
ur. Enginn var tiltækur til að
taka að sér starfið. Gunnlaug-
ur KristmundSon var þá ráðinn
til að fara utan og kynna sér
þetta.
Hann dvaldi um hríð á Jót-
lands'heiðum og víðax, og kom
síðan heim að loknum þessum
undirbúningi og tók til starfa,
og héfur síðan öllum stundum
og við ýmis konar örðugleika
unnið að þessu verki samtímis
því sem hann hefur sinnt
kennslustörfum á vetrum.
lengst af við barnaskóla Hafn-
arfjarðar, þar sem hann ei.nnig
hefur leyst af hendi ágætt
starf.
Þetta æfistarf hefur að vissu
leyti sett sitt svipmót á mann-
jnn. Hann fyrirlítur rányrkjxx
meir en nokkuð annað. Rækl-
landa? Ætli það væri ekki nær,
að ríkisútvarpið leitaði frétta
hjá þeim, sem eru viðurkennd-
ar íyrir hlutleysi og áreiðan-
leik, en að það lepji upp lang-
ar áróðursfréttir útvarpsins í
Moskva og hinnar nýju hálfrúss
nesku útvarpsstöðvar í Helsing
fors? Og hversvegna stingur
.ríkisútvarpið í seinni líð hvað
eftir annað fregnum úr útvarp
inu x London undir s'tól, þegar
þær eru eitthvað óþægilegar
fyrir málstað Rússa? -Hvers-
vegna þagði það til dæmis um
gagnrýni brezkra stórblaða,
eins og „Times“ og ,,Daily Har
ald“, á málaferlunum gegn
Pólverjunum sextán austur í
Moskva, en lét hlustendur í
þess stað háfa langan, einhliða
áróður Moskvaútvarpsins í s-am
bandi við málaferlin, eins og
ræðu hins opinbera rússneska
ákæránda? Og hversvegna, —
Alþýðublaðið varpai’ þeirri'
spuirningu hér enn einu sinni
fram — stakk rikLsútvai'pið
undir stól stórpólltískum kafla
úr ræðu Winstons Churchills for
sætisráðherra Breta 13. maií sið
Iasitliði.nn, þar sem hent var á
hættuna fyrir friðinn og frels-
ið i Eivrópu af yfirgangi og ein
| ræðiss'tefnu Rússa?
Hver-nig ætlar ríkisútvarpið
að fara að því að réttlæta slík
an fréttaflutning, slík brögð og
blekkingar við islenzka hlust-
endur?
Veit útvarpsráð það ekki, og
veit útvarpsstjóri það ekki, að
þesái svívirðilega misnötkuix
ríkisútvarpsins til áróðurs fyr-
ir erlent stórveldi og einn póli-
tiskan flokk hér, sem er i þjon
ustu þess, stafar af þvi, að bú-
i.ð er að hlaða kommúnistum
rnn í al-lar hugsanlegar stöður
á fréttastofu ríkisútvarpsins, já,
að menn eru beinlínis sóttir
þangað af ritstjórnarski'ifstof-
um Þjóðviljans til þess að
fréttaflutningur þess verði með
hinum -rétta lit?
Hve lengi ætla útvarpsráð og
útvarpsstjóri að láta slikt við
gangast? Öllum hugsandi mönn
um meðal þjóðarinn-ar er fyrir
löngu nóg boðið.
Gunnlaugur Kristmundsson.
un og aftur ræktun er kjörorð
hans. Ræktun lýðs og lands
eins og ég hef oft heyrt hann
sjálfan se-gja, og leggja mikið
upp úr.
Umlhyggja hans fyrir öllu
sem við örðug kjör og -lág vaxt
arskilyrði á að búa skipaði hon
um lika fljótt í sveit með Al-
þýðuflokknum og þar hefur
hann innl af 'höndum got't starf
eins og annars staðar.
Hann var bæj'ai’fulltrúi fyrir
flokkinn um skeið i Hafnarfirði
og hefur gegnt fyrir hann fleiri
txúnaðars törfum.
Þetta á ekki að verða og verð
ur ekki, nein æfiferilsskýrsla
um Gmmlaug Kristmundsson,
þvi að vonandi á ha-nn enn eft-
ir að inna -af höndum mikið
starf, en ég get þó ekki skilizt
svo við þetta, að bæta ekki við
nokkrum orðum frá mér per-
sónulega. Ég hef þekkt Gunn-
laug völ frá þvii ég var dreng-
ur, og þó -kynnzt honum all-
miklu belur nú síðustu árin,
og get af þeirri kynningu bori.ð
honum það vitni, að tryggari
vin og betri dreng getúr varla.
Skáldin bafa stundum minnst
á vormenn íslands. Ef nokk-ur
maður verðskuldar það nafn,
þá er það Gunnlaugur Krist-
mundssön.
Hánn er fæddur um vor, þeg
ar dagurtnn er lengstur og all-
ur gróður jarðar tekur mestum,
daglegum framförum. Hann er
kallaður tii starfa, þegar vor-
verkin héfjast fyrir alvöru með
þjóðinni, þegar stjórnin flytzt
inn I landið 'á ný og byrjað er
að taka til höndunum eftxr
langa kyrrstöðu.
Æfistarfið hefur vertð að
vernda og hlúa að veikum
gróðri. Og svo giftusamlega hef
ur það tekizt, að upp úr s.vört-
um sandinum hefur hann seitt
gi’óaindi jurti.r —- og öllu komið
til nokkurs þroska.
Emil Jónsson.
SÍÐA'STA HEFTI HELGA-
FELLS flytur athyglisverða
grein eftir dr. Sigurð Þórarins
son um 'hina fyrirhuguðu 'ís-
lenzku alfræði.bók. Þykir
gi’einarhöfundinum undirþún-
ingur hennar vera furðu f-laust
urSlegur. Hann segi'r með-al ann
ars:
„Ég held, að fullyrða megi, að
ekki verði komizt af með minna
en ærna -umihugsun -og mikla vinnu
margra manna í mörg ár áður en
tiltækilegt er að byrja á prentun
íslenzkrar alfræðibókar, sem full-
•
nægir sjálfsögðum kröfum til því
líks fræði-rits. Þá þarf og að sjá
um, að einhver fræðimaður okk-ar
afli sér nauðsynlegrar sérmenntun
a<r til þfiss að geta tekið að >sér
yfirumsjón rheð alfræðibókar-
starfi. í greinargerð aðalritstjór-
ans, er hann kvaddi tolaðamenn ó
fund sinn 29. nóvember s. 1., kom
það fram, að -því er Vísir hermir,
að „fyrsti erfiðleikinn, sem á veg
inum varð, var sú stiaðreynd, að
enginn íslendingur (hafi reynslu af
svona starfi“. Maður skyldi halda,
að hér af hefði 'þegar verið dreg
-in sú sjálfsagða ályktun, að sen-da
einhvern mann til útland-a til að
afla sér reynslu í starfinu. Marg
ur ihefur verið sendur út af ör,k-
inni, þegar minna lá við, því að
ihér var Iþó um margmilljóna fyrir
tæki að ræða. En ekki virðist þetta
þó Ihatfa verið gert, iheldur var í
staðinn „farið í gegnum þekk-tan
lexikon og skrifuð upp eftir á-
kveðnum reglum milli 13000 -til
14000 uppsláttarorð. Úr þeim efni
við var síðan unnið ihagfræðilega,
en þannig hafði auðnazt að skapa
einskonar ramma, -sem yrði fyrsta
undirstaða þessa ri-ts“, segir aðalrit
stjórinn ennf-remur í blaðaviðtal-
inu. (Þessari 'ha'gfræðilegu úr-
vinnslu virðist hafa v-erið eitthvað
ábótavant. í marz er tilkynnt, að
Llppsláfctar-orð alfræðibókarinnar
yrði miklu fleiri en búizt hefði
verið við, eða um 30,000. í til-
kynningu, sem nýlega birtist, er
talan komin upp í 60.000. Það er
því auðsætt, að útgefandinn hefur
'ákveðið stærð og tölu biinda al-
fræðibókarinnar án þess að hafa
n-okkra hugmynd um tölu upp-
slláttarorðanna. Ekkert 'hefur verið
til'kynnt ,um aukna tölu eða
stærð bindanna, enda þótt up-p-
sláttarorðin séu nú -áætluð helm-
ingi fleiri en þegar tala og istærð
þeirra var ákveðin).“
Eftir svofellda lýsingu á und
irbúningi -alfræðibókarinn
,ar segir dr. Sigurður:
' „Ég nxundi telja öllu hepprlegra,
að senda utan einlhvern dugandi;
ungan mann með góða háskóla-
menntun, og ætti ihann að vinna
eitt til tvö ár í skrifstoÆum eiri-
hverrar vandaðrar alí'ræðibókar,
helzt á Norðurlöndum, og kynn-
ast þar starfstillhögun og, vinnu-
brögðum öllum. Síðan yrði sami
maðu-r að kynna sér til saman-
burðax starfsaðferðir við nokkrar
aðrar vandaðar alfræðiibækur,
bæði í Skandínavíu og annarsstað
ar. SMka menntun tel ég nauðsyn
lega þeim manni, sem fela skal
þvílíkt vandaverk sem ritstjórn
stórrar alfræðibókar. Hér tjóar
ékki sú gamla hraðsiglingaraðferð,
sem svo mör-gu íslenzku 'fyrirtæki
ihefur riðið á slig, að „skreppa út
-og kynna sér“ málið, í nokkurra
mánaða lystitúr. — Samtímis því
sem -þessi væntanlegi -aðalri.tstjóri
dveldi utanlands, mætti og ætti
að vinna að undiribúningi ritsins
Ihieima fyrir. Hér er svo þýðingar
mikið menningartæki um að ræða
að sjálfsagt er að ihefjast um það
-handa sem fyrst. Mér þy.kir hins
vegar ekki iíklegt, að sæmileg út
i gáfa íslenzkrar alfræðibókar geti
o-rðið gróðafyx-irtæki, enda er slíkt
aukaatriði, þegar því líkt þjóð-
menningarmál á i ihlut. Ríkið á að
sjólfsögðu að hlaupa hér undir
bagga. Líklega færi 'bezt ó því, að
verkið væri unnið á vegum
Menntamálaráðs, en í nánu sam-
Framíh. á 6. síöu.