Alþýðublaðið - 10.07.1945, Síða 4

ALÞYÐUBLAÐIÐ
r
l»riðjudagwr 10. juK 1945,
fUJ>i)tmblai>ií>
Útgefandi: Alþýðnflokknrinn
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Símar:
Ritstjórn: 4901 og 4902
Afgreiðsla: 4900 og 4906
Aðsetur
í Alþýðuhúsinu við Hverf-
isgötu.
Verð í lausasölu: 40 aurar
Alþýðuprentsmiðjan.
Þeir, sem heim komu,
og þeir, sem efiir var
haltfið
———
ALDREI hefir nokkru skdpi
verið fagnáð eins í Reykja
vfk og Esju, þegar hún lagðist
að hafnarbakkanum í gærmorg
un með um þrjú hundruð ís-
lendinga, sem öll hin löngu ó-
friðarár hafa orðið að dvelja
erlendis, flestir í hersetnum og
herjuðum löndum.
Aldrei hefir annar eins mann
fjöldi verið saman kominn við
höfnina, og má af því sjá, níieð
hvílikri eftirvæntingu þess
var beðið hér, að heimta þessa
landa okkar aftur af heljar-
slóð. En það fór heldur ekki
dult, hve allshugar fegnir þeir
siálfir voru, að vera aftur komn
ir heim í faðm gamla Fróns,
•eftdr hina löngu og döpru úti-
vist. Á meðal þeirra er fjöldi
manna, sem var við nám erlend
is og hefir beðið þess með. ó-
þreyju að geta byrjað að starfa
íyrir fósturlandið, sem alltaf
hefir verið iand drauma þeirra.
Nú eru beir loksins komnir
heim. Og við, sem heima höf-
um verið og átt við allt annað
og betra hlutskipti að búa, bjóð
um þá og farþegana alla hjart
anlega velkomna.
/> *
En svo mjög, sem öllum var
gleði og fögnuður í hug, þegar
Esja lagðist að hafnarbakkan-
um í gærmorgun með þennan
dýrmséta farm, eins og skip-
stjórinn komst að orði, ihunu
fáir hafa getað gleymt því við
það tækifæri, að í hópnum
hafði fækkað um 5 á leiðinni,
— að skipið hafði verið stöðv-
að skömmu áður en það fór út
úr danskri landhelgi og fimm
landar okkar, sem komnir voru
um borð og ætluðu heim eins og
hinir, verið teknir fastir af full
trúum hinna brezku hern-
aðaryfirvalda i Danmörku og
fluttir aftur til Kaupmanna-
hafnar án þess, að nokkur grein
væri gerð fyrir slíkum aðför-
um.
Það er begar kunnugt orðið,
hve mjög hinum mörgu löndum
okkar um borð í Esju sveið
það, að verða að horfa upp á
slíkan atburð án þess að fá að
gert. Og bað fer ekki leynt
manna á milli hér heima, hverj-
um augum á hann er litið.
Við skiljum ekki, með hvaða
rétti íslendingar, sem búriir
eru að fá löglegt vegabréf og
homnir um borð í íslenzkt skip,
eru fluttir þaðan aftur méð of-
heldi af annarrar þjóðar mönn-
um og bönnuð heimferð. Hér
skal að vísu ekkert um það full-
yrt, hvort einn eða fleiri af
þessum fimm löndum okkar
hafa brotið eitthvað af sér við
bandamenn eða það land, sem
þeir hafa dvalizt í. En okkur
virðist, að þá hefði mátt hafa
aðra og nærgætnari aðferð til
þess að stöðva heimferð þeirra,
<en þá, sem við var höfð.
Meðan Esja var í Kaupmannahöfn:
Viðla! við
mörku efiir fim
nsen um ver
ára hernám landsin
Hans hedtoft-hansen
vinnu- og félagsmála-
ráðherra Danmerkur og for-
maður danska Alþýðuflokksins
er rúmlega fertugur að aldrd.
Hann er frá blautu barnsbeini
alinn upp í hreyfingu jafnaðar-
manna, fyrst í barnafélagsskap
þeirra, þá í æskufélagsskapnum
og síðan í flokknum. Löngu áð-
ur en hinn glæsilegi danski
jafnaðarmannafordngi Th.
Stauning dó var Hedtoft-
Hansen í gamni og alvöru kall-
aður „erfingi Staunings“, enda
má fullyrða að hinn þraut-
reyndi foringi hafði ekki eins
mikið traust á neinum félaga
sinna, og Hedtoft-Hansen.
Undír eins og ég kom til
Kaupmannahafnar með Esju
reyndi ég að ná sambandi við
Hedtoft-Hansen ráðherra og
íélaga hans H. C. Hansen fjár-
málaráðherra, en þá báða
þekkti ég frá alþjóðaþingi æsku
lýðsins í Vínarborg 1929 og
þann fyrnefnda einnig frá dvöl
hans hér 1939. En danskir ráð-
herrar eru önnum kafnir. í
Danmörku er nú raunver'ulega
llt á hverfanda hveli. Þjóðfé-
iagið í þeirri merkingu, sem við
skiljum venjulega með orðinu,
var raunverulega ekkí til, er
Þjóðverjar kvöddu kóng og
prest, svo rækilega höfðu þeir
sundurslitið og þurkað út hin-
ar lýðræðislegu stofnanir
Dana.Það, er því daglegt starf
þings og stjórnar í Danmörku
að endurskipuleggja þjóðfélag-
ið og það verður ekki gert á
einum degi. —
Er ég hafði. dvalið i Kaup-
mannahöfn í tvo daga, fékk ég
boð um að’ mæta til viðtals við
báða ráðherrana kl. 9 að morgni
Ég mætti því í ráðuneytinu á
tilsettum tíma, hitti fyrst að
máli fjármálaráðherrann og
ræddi við hann um fjárhags-
ástand Danmerkur á stríðstím-
unum og möguleikana fyrir
uppbyggingu þess — og birtist
það samtal hér í blaðinu á morg-
un. Að því samtali loknu ræddi
ég við Hedtoft-Hansen. Hann
skýrði mér nokkuð frá starfi
sínu á hernámsárunum. Hann
tók öflugan þátt í leynihreyfdng
unni og fór mest allan tímann
huldu höfði. Fór hann m. a.
oft til Svíþjóðar og það var
hann, ásamt H. C. Hansen, sem.
kom því mest allra manna til
leiðar, að Svíar studdu frelsis-
vinina dönsku svo vel sem nú er
vitað, þannig, að jafnvel varð-
skip þeirra og lögregla voru með
í vitorði og aðstoðuðu með
vopna- og flóttamannasmygl
yfir sundið o. s. frv. Hedtoft-
Hansen er geysilegur vinnu-
hestur. Hann kvaðst alltaf mæta
í ráðuneytinu klukkan 9 og
starfa til klukkan 12 á kvöldin.
Fjöldi manna beið eftir sam-
tali við 'hann meðan ég ræddi
við hann og skrifstofustjórar
hans komu hvað eftir annað dnn
með spurningar. En Hedtoft-
VILHJÁLMUR S. VILHJÁLMSSON var einn farþeg-
anna, sem komu heim með Esju. Fór hann út með skip-
inu sem fréttaritari fyrir Alþýðublaðið og dvaldi í Kaup-
mannahöfn meðan skipið stóð þar við. Átti hann þar viðtal
við nokkra af núverandi forustumönnum í verkalýðshreyf-
ingu og opinberu iífi Danmerkur, svo og við ýmsa íslend-
inga, sem dvalið hafa erlendis á ófriðarárunum, en nú
komu heim. Birtist fyrsta viðtal Vilhjálms, við Hedtoft-
Hansen, núyerandi vinnu- og félagsmálaráðherra Dana og
formann danska Alþýðuflokksins, í blaðinu í dag.
Hedtoft-Hansen
vinnumála- og félagsmálaráð-
herra Dana.
Hansen sat jakkalaus, festuleg-
ur og sterklegur og afgreiddi
allt jafnharðan meðan hraðrit-
unarstúlka ritaði svör hans við
spurningum mínum, sem ég
skaut inn í vdð og við.
Hér fer á eftir aðalkafli sam-
talsins, en það fjallar um
danska • Alþýðuflokkinn og
stjórnarsamvinnuna, aðalverk
efnin framundan, starf hinna
vopnuðu sveita frelsishreyfing-
arinnar, sem Kaupmannahafn-
arbúar líta mjög tortryggnis-
lega, að þvi er ég gat bezt
seð, alþjóðlega samvinnu jafn-
uðarmanna, en Hedtoft-Hansen
átti sæti í stjórn alþjóðasam-
bands jafnaðarmanna, norræna
samvinnu jafnaðarmanna — og
að lokum kveðju ráðherrans til
Islendinga, en hann er, eins og
kunnugt er„ formaður stærsta
flokksins í Danmörku.
Alþýðuflokkurinn ©g
sfiérsiarmymdufiiii
„Eg lít svo á,“ sagði ráðherr-
ann, ,,að það hafi verið hin
mesta hamingja, að áður en
Þjóðverjar gáfust upp, höfðu
þeir tekizl i hendur hér í Dan-
mörku, sem áður störfuðu í
hinni leyndlegu andstöðuhreyf-
ingu og á hinum opinbera vett-
vangi. Þegar manni verður
hugsað til allra þeirra vand-
ræða, sem orðið hafa í þeim
löndum, þar sem leynihreyfing-
Og hvernig, sem þessu máli
er varið, mun íslenzka þjóðin
ætlast tií þess af ríkisstjórn
sinni, að hún láti. það röggsam-
lega til sín taka og sjái svo til
að löndum okkar verði ekki að
ósekju haldið í íangelsum og
meinuð heimferð eftir margra
ára nauðunga útlegð.
í þessu máli reynir á ríkis-
stjórnina sem fulltrúa lýðveldis
okkar. Við getum ekki þolað
það, að’ íslendingar, sem er-
lendis eru, verði ofurseldir rétt
leysi. Það er ríkisstjórnarinnar
að vaka yfir því, að þeir geti
.fardð sinna ferða, ef þeir hafa
ekkert af sér brotið. Þess vegna
verður hún að skerast fljótt og
skörulega í þetta mál, ef hún
vill ekki verða fyrir alvarlegum
álitshnekki meðál þjóðarinnar.
in hefur ekki getað komizt að
samkomulagi við hin opinberu
stjórnafvöld. og sem sums stað-
ar hefur jefnvel valdið borgara
styrjöldum, þá skilur maður
hversu mikils virði það er að
hafa getað sameinað í eina
þjóðlega stjórn fulltrúa hins
opinbera lífs og fulltrúa hinnar
leynilegu andstöðuhreyfingar
frá árum kúgunarinnar. Sam-
vinna milli þessara aðila komst
á fastan rekspöl þegar, nokkru
'áður en Þjóðverjar gáfust upp.
Þessi samvinna hefur nú
komizt á hærra stig í ríkis-
stjórninni, en í hennd eiga sæti,
eir.s og kunnugt er, 9 fulltrúar
frá hinu svokallaða „opinbera
Hfi,“ það er að segja frá hinum
gömlu pólitísku flokkum, og 9
fulltrúar frá andstöðuhreyfing-
unni. Það er einnig kunnugt, að
Alþýðuflokkurinn hefur fjóra
2'áðherra í stjórninni, forsætis-
ráðherrann, f j ármálaráðher r-
ann, félagsmála- og vinnumála-
ráðherrann og ráðherra opin-
berra framkvæmda.
Stefnuskrá þessarar nýju rík-
isstjórnar var birt í framsögu-
ræðu Buhls forsætisráðherra, er
ríkisstjórnin mætti fyrsta sinri
í ríkisdeginum. Þar var til-
kynnt, að stjórnin liti á þa®
sem fyrsta ætlunarverk sitt að
afnema öll lög og öll fyrirmæli,
sem sett voru með ofbeldi af
Þjóðverjum eða fyrir þeirra
tilstilli á hernámsárunum og
þar á meðal fyrst og fremst
samningurinn gegn kommúnist
um og bannið á danska Kom-
múnistaflokknum.
Ennfremur var því lýst yfir í
þessari ræðu, að milliríkja-
samningurinn við Ameríku-
menn um Grænland myndi
verða haldinn í öllum greinum.
Eftirfarandi atriði í ræðu for-
sætdsráðherrans voru nefnd og:
verður að Hta á þau sem starfs
skrá núverandi ríkisstjórnar:
Stjórnin starfar á lýðræðis-
grundvelli. Landamæri Dan-
merkur verði óbreytt. Þetta
sýnir, að ríkisstjórnin vill ekki.
notfæra sér ósigur Þýzkalands
og ástand þess nú til þess að
krefjast þýzkra héraða og á
þann hátt vill hún koma í veg:
fyrir atbnrði eins og þá, semx
urðu 1920, en þá voru hér uppi.
háværar kröfur um það, að
landamæri Danmerkur væru
ílutt innNí Þýzkaland. Það er
þó sjálfsagður hlutur, að, að-
stæður þýzka minnihlutans í
Suður-Jótlandi munu breytast.
Við eigum margar slæmar
minningar frá þessum 5 árum
um ofbeldisverk, sem framin.
voru í skjóli minnihlutalög-
gjafarinnar, sem bæði frjáls-
lynd og mannúðleg.
Hvað viðvíkur landvarnamál-
unum vil ég segja það, að í
stefnuskrárræðu forsætisráð-
Framh. a. 5. síðu
ALÞÝÐUMAÐURINN á Ak-
ureyri gerir þ. 3. þ. m. hinn
erlenda fréttaflutning ríkisút-
varpsins að umtalsefni og segi.r:
: ,,Engum heilskyggnum inianni
dy.ist það lengur að fréttafiutning-
ur útvarpsins er háður öflum, sem
haga honum í vil sérstaks stjórn-
málaflokks, og (hið margumtalaða
jjhlutleysi1* þessarar stofnunar er
elkki lengur til.
Erindrekar rússneska áróðursins
vaða uppi í útvarpinu með vellu-
legt hól um erindrékstur Rússa, en
svívirða hvern þann, sem ekki læt-
ur malast mótspyrnulaus't í þeirri
vél, s'em er í gangi um alía álfuna.
Er þess skemmist að minnast þegar
nú nýlega Halldór Kiijan Laxness
v§r látinn nota útvarpið til árásar
á lýðræðið, en lofsyn.gja einræðið
eins og sáluhjálp mannkynsi'ns.
En hér átti aðeins að ræða um
hinar almennu fréttir.
í gegnum öll stríðsárin hefir það
verið áberaridi í tfróttaflutningi út-
varpsins, að hlutur einræðisþjóð-
anna hefir verið gjörður svo veg-
legur, sem efni framast stóðu til
— fyrst Þjóðverja, síðan Rússa, en
hlutur Bandamanna verið rýrður
um skör fram. Hefir þetta verið
gjört á þann hátt að sem minnst
bæri á síðustu mánuði.
í sain'bandi við þéssa þjónkun
virðist hafa verið tfundin sniðug
hagræðing fréttaílutnings, en það
er að lesa fréttirnar af sigrum og
framgangi fnerja vesturveldanna í
fréttatímanum Ik'l. 8,30 að morgni,
en þá 'hlusta fæstir á útvarpið, og
alveg útilokað að verkafólk og iðn-
aðarfólk, sem tflest byrjar vinnu kl.
7—8, geti hlýtt á útvarp. Hina aðra
fréttatíma klingja .skrumfréttir á-
róðursstöðvanna óspart og marg-
tuggnar. Skulu ihér tekín tvö dæmi
iþessu til rökstuðnings — svona' af
handahófi.
Þegar Bandamenn gerðu innrás-
ina í Frakfciand stóð heimurinn
frammi fyrir stærstu tæknisundr-
um 'styrjáldiarinnar. Heil hafnar-
mannvirki með öllum útbúnaði til
uppskipunar stærstu hernaðar-
tækja komu siglandi Jhandan frá
Englandsströndum og voru sett upp
við Frakklandsströnd ó örs'kömm-
um tíma, og herlið Bandamanna
streym'di í land og allar tegundir
hergagna á eftir. Agndofa af undr-
un hortfðu verkfræðingar Þjóðverja
á þetta .hernaðarafrek, sem bar
svo lan.gt af löðru, sem enn hafði
þekkst í styrjöldinni, og engum
duldist að valda myndi straum-
Framhald á 7. síðu.