Alþýðublaðið - 10.07.1945, Blaðsíða 6

6
ALÞYPUBLAPÍÐ
Þriðjudagur 10. júlí 1945.
Ivær myndir af Leif Huller
í Svíþjóð eftir fangavistina í
Þýzkalandi.
í Sadhsenhausen, klæddur
fangabúningi.
Frásögn Leif Milllerv sem var handtekinn í
Neregi hausfið S.S42 og síöar fiuttur á fanga-
húöir nazisfa í Þýzkalandi
HíNGA© er kominn ungur Reykvíkingur loftleiðis með far
þegaflugvélinni ifrá SvíþjóS. Það er Leif Miiller, sonur L.
H. Miiller kaupmanns liér í bæ. Fréttamenn blaða og útvarps
áttu í gær tal við Leif Miiller á heimili foreldra hans, við drukk
nm þar kaffi og röbbuðum við Leif um ýmislegt, sem á daga hans
hefir drifið, en það er næsta ævintýralegt. Hann hefir setið £
fangeísum Þjóðverja í Noregi og Þýzkalandi síðan 1942, orðið
að þola margvíslegar raimir og
fanga sinna.
Leif Miiller er hæglátur mað-
ur, 25 ára gamall, og segir það,
sem á daga hans hefir drifið, af
. hógværð og stillingu.
Tildrög þess, að hann var
hnepptur í varðhald og foreldr
ar hans höfðu ástæðu, um lang
an tíma, til þess að óttast um
hann, eru þau, að hann var við
ncám í Noregi og fékk
leyfi, hjá hinum þýzku yfirvöld
um, sern þá voru alls ráðandi í
Noregi, til að fara til SvíþjóS-
ar í október 1942. Hafði Leif
sagt, að hann vildi fara til frek
ara náms í Stokkhólmi, en ætl-
aði sér heim til íslands aftur.
Þjóðverjar komust á snoðir um
þetta, sóttu hann heim og fluttu
hann síðan, að undangengnum
yfirheyrslum, í hið illræmda
fangelsi, Möllergaten nr. 19.
Þar Var hann látinn vera um
þriggja mánaða skeið og sagðist
honum svo frá, að þar hefði
verið vond vist, eins og að lík-
um lætur. Þar fengu fangarnir
275 grömm af brauði á dag
(„Ersatzbrauð“ svonefnt) og
súpugutl, ýmist soðið af kart-
öflum eða rófum.
Síðan var Leif Muller fluttur
í Grini-fangelsið, sem er í
Asker-héraði, skammt utan við
Osló, og voru þar, eins og menn
muna af fyrri fréttum, fjölda-
margir fangar fyrir. Þarna var
hann í 5 mánuði Sjálfur kvaðst
hann ekki hafa orðið fyrir nein
um pyndingum, enda ekká b'orn
ar á hann neinar þær sakir, sem
Þjóðverjar gætu talið alvarleg-
ar, eins og fyrr getur. En hins
vegar segir Leif frá því, að k'
stundurn hafi mátt heyra kvala
óp þeirra, sem Þjóðverjar
höfðu „tekið til meðferðár.“
Um dvöl sína þar segir Leif
Múller, að þar hafi verið þröngt
og kalt, en þó skárra heldur
en í Möllergaten 19, sem fyrr
getur. Þegar hann var þarna
fangi, ásamt 200, öðrum mönn-
um, fékk hann lungnabólgu,. og
orðið að ihorfa á aftökur með
segir Leif, að þess vegna hafi
hann fengið að ýmsu leyti betri
meðferð, sænailega hjíúkrun
annarra fanga, sem kunnu skil
á læknisfræði eða hjúkrun.
En síðar var hann fluttur, um
Aarhus á Jótlandi til fangabúð
anna í Saehenhausen í Þýzka-
landi og var hann þar í nær
tvö ár.
Aldrei létu Þjóðverjar neitt
uppi um það, hvað honum væri
gefið að sök. Þarna var mjög
iil vist. í skála, sem átti að
rúma 125 menn, var hrúgað
saman 250 mönnum eða fleiri.
Fangarnir voru látnir liggja á
tréull, en fengu teppi ofan á
sig. Þeir voru látnir stunda
vegagerð, bílaviðgerðir eða
vopnasmíði, að sjálfsögðu und-
ir eftirliti, á hinum ólíklegustu
tímum, þar eð þeir voru vakt-
ir um kl. 4 um nótt og unnu
síðan baki brotnu fram á dag
við lélegt viðurværi.
Ef einhverjum fanganna láð
ist að mæta til vinnu á réttum
tíma, var hann bairinn af fanga-
vörðunum og kæmi það fyrir,
að einhver soltinn fangi stæli
brauðbita, var honum stundum
hegnt með því að standa allan
daginn við hliðið á fangabúðun
um, með spjald'framan á sér,
sem á var letrað „Ég hef stolið
brauði“, eða einhverju þess
hittar, eftir því, sem við þótti
eiga.
Fangarnir voru illa.klæddir
og illa skóaðir. L. H. Muller,
faSir Leifs, greindi til dæmis
frá því, að hann hefði sent syni
sír.um skíðaskó og frakka. Þetta
hefði kornið á áfangastað. Leif
hefði verið sýndir þessir munir,
en þeir síðan gerðir upptækir.
Hreinlæti var miög .af skorn
um skammti og var mjög erfiti
um -þvott í fangabúðum þessum.
Einu sinni í viku máttu menn
raka sig. Norðmenn og aðrir,
sem Þjóðverjar töldu meiri „ar-
Framhald á 7. síðu.
Þegar Eija kom til Reykjavíkur
Framhald af 2. síðu
áfcveður eimium lííf og öðrum
daiuða. Við trúium því að mimsta
koati þainigiað tiil ainnað siaomasit.
Við iljjláium honium lieiglsttað í ís
'lienzkri möld, oig heiðrum minn
inigu hains. En þó að slkuigga
heri á, er þó hitft aðalatriðið að
bétr er ikominn milkiilll oig fríðlur
hópur alf sfailfsÆújsiu otg stanEs
hsdfiu fóiliki, sem lemgi hefir þráð
að ikoma fheim.
Sjálfsa’gt finnst ykkur margt
'breytt frá því, er þið voruð hér
síðast. Einangrun landsins- er
svo gersamlega rofin, að nú er
það komið :í þjóðbraut. Hér eru
nú f'lugvellir komnir, sem jafna
má til hinna stærstu í veröld-
inni, óg sem eru orðnir áning-
arstaðir á aðalsamgönguleiðum
milli heimsálfa. Ýmislegt — já
margt — er nú öðruvísi en áð-
ur. En þó að margt hafi breytzt,
hér hjá okkur, og í ykkar dval-
arlöndum, er samt eitt, sem
ekkert hefur breytzt, en það eru
þau tengsl — þau ibönd, — sem
'binda jafnan alla íslendinga,
hvar sem þeir lifa og hrærast
á jarðkriglunni við heimaland-
i.ð.
„Þótt djúpir séu Atlanzálar
mun átthagaþránni stætt.
Það tekur tryggðinni í skóvarp,
sem tröllum er ekki vætt.“
Fyrir þessu höfum við feng-
ið enn eina sönnun í diag.
íslenzka þjóðin á nú ýmsa
möguleika tili að gera landið
byggilegra og búa þjóðinni. hetri
lífsskilyrði en áður. Við vonum
og 'vitum, að þeir sem nú koma
heim fullir af starfsvilja, muni
hljápa til að nota þessa mögu-
leika. Við þökkum skipstjóra
og skips'höfn Esju fyrir að
sækja hópinn og fyrir að hafa
leyst af hendi gott verk. Við end
urtökum, að við bjóðum skip
og fólik velkomið heim. Ég bið
svo heimamenn að hrópa fer-
flat húrra fyrir farþegum og
skipshöfn. Þeir lengi lifi!“
Strax á eft'ir ávarpi sam-
göngumálaráðherra, talaði Ás-
geir Sigurðsson skipstjóri, og
Joks talaði Guðmundur Árn-
laugsson cánd, mag. fyrir hönd
farþeganna. Þakkaði hann rík-
isstjórninni fyrir að bregða svo
fljótt og vel við óskum íslend
inga, sem dvalð hefðu erlendis
yfir stríðsárin, — með því að
senda Esju til Kaupmannahafn
ar og Gautaborgar til að flytja
þá heim, þótt hins vegar hefðu
ekki allir komist með skipinu
aem vildu og ætluðu. Einnig
þakkaði Guðmundur skipshöfn-
inni á Esju fyrir framúrskar-
andi hjálpfýsi og lipurð við
farþeganna á leiðinni til ís-
iands.
Að lokinni ræðu Guðmundar
sungu karlakórarnir ,,Ó, guð
vors lands,“ og allir, bæði um
borð í Esju og mannfjöldinn á
hafnarbakkanum tók undir.
Óhætt er að fullyrða, að
aldrei hafi jafn margt fólk ver
ið samankomið við neina skips
kcmu hér í Reykjavík og við
komu Esju í gærmorgun. Það
vsr ekki aðeins eitt mannhaf
um allan hafnargarðinn og nær
liggjandi hús og vöruhlaða.
helciur var óslitin þ^/rping a.f
fólki um allar nærliggjandi göt-
ur við höfnina.
Var hafnargarðurin afgirtur
og fengu ekki aðrir að fara
fram á Sprengjusand, en þeir,
sem höfðu aðgangskort frá
Skipaútgerð ríkisins, en það
íengu þeir einir, er þurftu að
taka á móti aðstendunum sán-
um um borð í Esju, og aðrir er
um móttökurnar önnuðust, eins
og t. d. karlakórarnir. Var mjög
góð stjórn á þessu, og sýndi
fólk fullkomna Mýðni, við lög-
regluna, sem gætti, þess að ekki
væri ruðst fram á hafnargarð-
inn.
Voru móttökurnar mjög há-
tíðlegar og glitruðu gleðitár á
hvörum margra, sem nú voru
að koma heim til fósturjarðar-
irinar til ættingja og vina eftir
langa, og hjá sumum, stranga
útivist. Flestir, sem komu heim
með Esju haf ekki séð ísland
í 6 óra og aðrir ekki í enn þá
lengri tíma.
Þegar landganga farþeganna
hófst voru miklir fagnarfundir
Sonur og móðir, systir og bróðir
íéllust í faðma og þeir, sem á-
lengdar stóðu fögnuðu einnig
endurfundunum. Þessi atburð
ur var engum óviðkomandi, all
ir voru þátttakendur í gleðinni
yfir heimkomu Mnna 304 far-
þega, sem Esja flutti heim
Meðal farþeganna eru fjöl-
margir menntamenn, . sem
stundað hafa nám í hinum ó-
líkustu fræðigreinum á Norð-
urlöndum, Þýzkalandi og víð-
ar, þá komu og með skáld, lista
rnenn, handverksmenn; yfir-
leitt má segja að meðal farþeg
anna sé fólk af flestum stétt-
um. Þá komu og með skipinu
70 börn, sum kornung.
Hedlofí-Hansett
Framh. af. 5. síðu
— En samvinnan milli. al-
þýðuflokkanna á Norðurlönd-
um?
„Ég var sjálfur nýlega í
Stokkhólmi og tók þar þátt í
fundi til undirbúnings ráðstefnu
samvinnunefndar hinnar nor-
rænu verkalýðshreyfingar. Á
fundinum var ákveðið að ráð-
stefnan skyldi haldin 13.—Í4.
júlí og boð hafa verið send tili
allra* Norðurlandanna fimm.
Ætlunin er, að á þessari ráð-
stefnu verði gefnar skýrslur
um ástandið í löndunum á stríðs
árunum. Éinnig mun verða lei.t
azt við að finna samegiinlegan
pólitískan grundvöll fyrir alla
flokkana. Það er bæði trú mín,
von min og sannfæring, að
þetta muni heppnast. Ég er sann
færður um, að Norðurlönd muni
halda saman í því nýja alþjóð-
lega samstarfi., sem nú er að
myndast og við væntum svo
mikils af, þar sem þau eru svo
skyld og eiga svo líka menn-
ingu. í viðtölum, sem ég hef
átt við finnska, norska og
sænska félaga, befur þessi sann-
færing mín styrkst. Ég vona
líka, að ég muni hitta á ráðstefn
unni í Stokkhólmi einn eða
fleiri félaga frá íslandi.
Kveðja til fslendmga
Að lokum vil ég segja þetta:
Ein af beztu minningunum sem
ég á, er frá ferðalagi mínu til
íslands sumarið 1939. Þá fékk
ég að kynnast þei.rri miklu sam
hygð, sem er milli íslenzku og
dönsku þjóðarinnar og milli
verkalýðshreyfingarinnar í báð
um löndum. í fimm löng og 'hörð
ár hafa kynnin verið Iiítil, en
ég er sannfærður um, að sama
tilfinningin er enn rikjandi,
sam'hygðin og trúin á norrænt
samstarf. Jafnvel þegár ekkert
samband var milli landanna,
fundum við til skyldleikans og
nú, eftir skiinað íslands og Dan
merkur, væntum við þess að
samstarf og gagnkvæmur skiln-
ingur aukist og blessist milli
þessara tveggja bræðraþjóða.“
vsv.
von Ribbenlrop
Framh. af. 5. síðu
ur hans menn og hann ekki
þeirra. Þetta var 1. apríl 1933;
og upp frá þeim degi voru Gyð
ingar fyrst alvarlega ofsóttir í
Þýzkalandi. „Þessi Ribbentrop
kemur óneitanlega fram eins og
siðmenntaður maður,“ skrifaði
einn þessara Gyðinga í októ-
ber 1933. Fjórum órum síðar
skrifaði sami maður: „Jóakim
hagar sér ölduægis eims og villi
dýr.“ Á þessum fjórum árum
hafði vegur Ribbentrops innan
nazistaflokksins farið vaxandi
og hafði bá þegar meiri per-
sónuleg áhrif á Hitler sjálfan
heldur en nokkur annar nazista
leiðtogi. Hann var ó góðri leið
með að verða utanríkismálaráð
herra. Hann var í þann veginn
að steypa Þýzkalandi út í mála
þras og styrjöld. %
Frá árinu 1920 er til mynd af
Ribbentrop, þar sem hann lít
ur út fyrir að vera óframfærin
en yiðkunnarlegur náungi, vel
till hafður og laus við _að sýnast
meiri, en hann var. Ári.ð 1930
er hann orðinn samkvæmismað
ur. Þá sést hann velklæddur í
veizlum meðal fínna fólks, —
og virðist óneitanlega kunna vel
víð sig. Myndir frá síðari ár-
um virðast sýna allt annan
mann. í andlitsdráttunum sjást
merki um grófgerða rudda-
mennsku, sem inni fyrir býr;
það er ekki svipur þess manns,
sem þarf að beygja sig fyrir
öðrum til þess að hækka í mann
virðingarstiganum. Það er mað
urinn, sem farinn er að geta
boðið þeim byrginn, er hann
eitt sinn skreið fyrir og átti allt
sitt undir. Sá sem hafizt hef-
ur til metorða fyrir sleikjuskap
og lævísi, hlýtur að eiga margt
eitt í endurminningunni, sem
nautn kynni að vera í að hefna
fyrir. Hinn uppgerðarfulli „yf-
i.rstéttarmaður“ hefur auðsjá-
anlega notið þess að vera æðri
Öllum háttsettum og aðalsætt-
uðum embættismönnum í
þýzka utanríkismálaráðuneyt-
inu. Þeir voru allir orðnir und
irmenn hans,---------
Austurrískur aðalsmaður
hafði eitt sinn, fyrir mörgum
árum, færzt undan því að halda
kunningsskap við Jóakim Ribb
entrop vínsala. Síðar, þegar
vínsalinn er orðinn utanríkis-
málaráðherra, lætur hann
d.repa aðalsmanninn, reka fjöl
skyldu hans út úr höllinni og
gera höllina að sinni eigin eign.
Sömu bygginguna talar hann
svo um, nokkrum mánuðum
seinna, við erlenda ferðamenn,
sem „höll ættfeðra sinna.“
Ævi venjulegs uppskafnings
er jafnan sneydd ‘hinum sama,
Jífræna tilgangi og hinni þörfu
aihöfn. í bessum orðum finn-
ast ef til vi.ll lausnin á þeirri
spurningu, af hverju fór fyrir
Ribbentrop eins og raun er á.
Sömuleiðis má ef til vdll finna
á sama grundvelli svarið við
því hvers vegna uppskafningur
inn Jóakim Ribbentrop, — og
bin misheDpnaða smásál Adolf
Hitler urðu svo samjýmdir vin
ir og skildu svo vel hvorn ann
an. Skeð , getur, að einhvern
ííma verði sú skoðun staðfest,
þótt síðar verði, að einmitt sá
andlegi skyldleiki beirra kump
ána hefur mestu ráðið um allar'
þær ákvarðanir iþeirra, sem
komu af stað heillii heimsstyrj-
öld.
3
-Á\~,
s m. i sjitcs ie
m. i. Helgi
Vörumóttaka til Vestmanna-
eyja árdegis á morgun.