Alþýðublaðið - 10.07.1945, Blaðsíða 7
Þriðjudagur 19. júlí 1945.
ALÞYÐUBUÐIÐ
T
Þökkurn auðsýnda samúð við andlát og j’arðarför móður okk-
ar og tengdamóður
Valgerðar Bjarnadóttur
Böni og tengdabörn.
Þegar farþegarnir 5 voru feknir
Bœrinn í dag*
Næturlæknir er í Lseknavarðstof
unni, simi 5030.
Næturvörður er í Ingölfsapóteki.
Næturakstur annast B. S. í., sími
1540.
ÚTVARPIÐ:
20,20 Hljómplötur: Kvaritett í D-
dúr eftir Mendelsöhn.
20,45 Erindi: Lönd og lýður:
Weimar lýðveldið (Sverrir
Kristjánsson sagnfræðingur)
21,10 Hljómplötur: Kikkjntónlist.
Fjérlr nýir prófessorar
Frh. af 2. síðu.
son. Próifesisor í hefUbrigðisifræSi
var dr. JúRíiuis Siigunjónsson
skiípaður.
Aíuk þessara sikipuðu prófessora
var Trauistti ÓiLaifisisioai efinafræð
kugur sæmdur pródjessorsuedinbót
en hianu hefur uim imörig ár vei'tt
forstöðu EÆu!airainnisó(lan.arsitofu
xiMsins og kenrut' við lækma
deilld og verkfræðideild hádkóil
ans.
Ungur Reykvíkingur f
þýzkum fangabúS-
um
Frh. af 6. síðu.
ía“ en aðra, fengu að láta vaxa
svolítið hár á höfði sér, en Rúss
ar og Pólverjar, til dæmis, urðu
að vera jafnan snoðklipptir
Gættu SS-menn þess, að fyrir
mælum um þessi efni væri
hlýtt.
Þeir, sem reyndu að flýja
voru hengdir umsviflaust og
urðu fangarnir stundum að
horfa upp á þær aðfarir. Sagð
ist Leif Muller hafa séð slíkt
þó nokkrum sinnum, en það
væri eins og menn, sem þolað
hafa raunir, setið í fangelsi um
langt skeið, gætú flestu vanizt.
Enda var bersýnilegt, að þessi
ungi Reykvíkingúr, aðeins 25
ára gamall, var raunverulega
miklu élidri, einmitt vegna þess,
sein hann hefir orðið að lifa og
þola.
Þjóðverjar höfðu ýmsar að-
ferðir til þess .að refsa mönn-
um. Meðal þeirra var sú, sem
höfð var við 7 brezka hermenn,
sem fundizt höfðu í Noregi, að
iáta þá ganga 40 km. á dag og
var þetta gert í VA> ár, svo Leif
vissi til.
Að lokum var Leif fluttur
frá Sachsenhausen-fangabúðun
um til Neuengamme, skammt
frá. Hamborg. Þar var afleiit
vist. Þaðan komst hann svo til
Danmerkur eftir uppgjöfina, og
síðan til Svíþjóðár, en þaðan
kom hann með fdugvél í gær,
eirs og fyrr getur.
'Leif Muller gat þess að
hann hefði, eftir að Þjóðverjum
og quislingum var stéypt af
stóli í Noregi, fengið að líta
inn í klefa, eins og þann, sem
hann hafði setið í í Möllersgat-
en 19, á sínum tíma. Þá sat þar
Vidkun Quisling og bar sig
næsta aumlega.
Eins og að líkum lætur, ríkti
mikill fögnuður á heimili L. H.
Miiller í gær, er þau hjónin
höfðu endurheimt son sinn eftir
margra ára óvissu, en honum
var fyrirmunað, meðan hann
var i fangelsi, að senda frá sér
nokkurt orð og auk þess ókleift
að sfenda href frá Norðurlönd-
um hingað til íslands, hvað þá
heldur frá Þýzkalandi.
Frh. af 2. siðu.
fiarið var eins og ólgandi haf og
mótmælum og hrópyrðum
rigndi yíir hermennina. Við
kölluðum til piltanna okkar hug
hreystingarorðum. Vinir þeirra
og félagar íullyrtu að þeir væru
saklausir teknir höndum og okk
ur þótti líka sem þeir væru
komnir undir islenzk lög fyrst
þeir voru komnir á ís'Ienzkt
skip. Töldum við það lika und
arlegar aðfarir að ekki skyldi
betur en þetta hafa verið geng-
ið frá málefnum manna, áður
en skipið fór.
Mennirnir fimm, sem teknir
voru, heita: Ólafur Pétursson,
kona hans norsk var á skipinu,
Magnús Kjartansson, kona hans
ætlaði með honum heim, en
beið skipsins í Gautáborg, enda
hafði Magnús verið i Svíþjóð í
tæp tvö ár; hætti hún við að
fara heirn; Sigurður Kristjáns-
son, Leifur JÖhannesson og
Hinrik Guðmundsson; kona
hans færeysk var með skipinu.
Allir höfðu 'þessir menn verið i
Danmörku, Noregi og Svíþjóð.
Engin skýring var gefin nein
um um borð á handtöku mann-
anna.
Nokkru eftir að þetla hafði
skeð kom amerískur liðsforingi
um horð ásamt þremur enskum
hermönnum og enskum manni,
sem talar íslenzku, og var hann
túlkur liðsforingjans. Liðsfor-
ingi þessi gerðist brátt aR um-
svifamikill ó skipinu, heimtaði
farþega til viðtals og yfirheyrði
þá. Stóð þetta yfirleitt viðstöðu
lausl var til á sunnudagskvöld.
Er við áttum stutt eftir til
Gautaborgar tók hann vegabréf
af öllum farþegum og skips-
höfn og lét okkur í staðinn fá
bréflappa, sem hann kvað gilda
sem Iiandgönguleyfi. Lét hann
það einnig fylgja, að ef við týnd
um miðunum, myndum við ekki
fá vegabréf okkar aftur. Við
'landganginn í Gautaborg stóðu
og brezku hermennirnir og
héldu vörð. — Daginn, sem við
'fórum frá Gautaborg, fengu all
ir íslendingarnir frá Noregi 500
krónur bver til að kaupa fatnað
og Svíar létu strax í té skömmt
unarmiða. Var þetta myndar-
lega gert af ríkisstjórn okkar,
því að þessir landar komu ör-
snauðir um borð og illa klædd-
ir. En það varð ekki úr að land
arnir gætu fengið sér fatnað í
Svíþjóð. Það barst eins og elid-
ur í sinu um allt skipið allt í
einu, að liðsforinginn hefði bann
að Iþeirn að fara í land'. Þetta
bann var gefið út um kl. 1, en
skipið fór frá Gautaborg ki.
7,30. Þá skeði sá atburður og í
Gautaborg, að Jón Leifs tón-
skáld kom um 'borð. Hann var
strax boðaður lil liðsforingjans,
en Jón neitaði. Kvaðst vera
komjnn um borð í íslenzkt skip
í hlutlausu landi og ekki. hlýða
neinum fyrirskipunum frá öðr-
um en þeim aðilum, er hann
teldi löglega. Jón Reifs var þá
tekinn höndum og settur í
gæzlu. Svelti hann sig í fyrstu
í mótmælaskyni. Hann fékk
nokkrum sinnum, þegar fór að
líða á ferðina, að koma út, og
á sunnudag var honum sleppt,
en jafnframt lilkynnt, að hann
yrði settur í gæzlu er til Reykja
víkur kæmi. Ekki mun þó hafa
orðið úr því.
við ISðsforingl-
ann
K3|í 4 á sunnudag fékk ég
skilaboð frá liðsforingjanum
um að ég skyldi mæta í klefa
hans kl. 6,30. Er. amerískir liðs-
fioringjar hér heima hafa þurft
að ræða við blaðamenn, hafa
þéir alltaf beðið okkur um að
mæta. En ég fór samt, ásamt
öðrum blaðamanni, sem fór för
þessa. Ég haíði. áður, er ég sá
liðsforingjann, snúið mér að
honum og spurl, hvort hann
ætlaði til Islands. Hann kvað iá
við því. Þá sagði ég: „Heima
hafa verið margir amerískir
hermenn — og þeir hafa áunn-
i.ð sér yináttu íslendinga fyrir
góða framkomu." Liðsforinginn
svaraði: „Eruð þér að smjaðra,
eða er betta satt?“ Ég svaraði
þessu ekki, og s'iðan ræddi ég
ekki meira vi.ð liðsforingjann.
Er við komum í klefa liðs-
fori.ngjans tók hann okkur af
mestu vinsemd. Hann kvaðst
ekki hafa getað rætt við okkur
blaðamennina fyrr vegna starfs j
síns, og bó hefði það verið æski i
legt, að hann hefði getað það. \
Hann spurði o’k'kúr, ihvort við
vildum leggja fyrir hann spurn
i.ngar, og það gerðum við. Ég
spurði: ,.Er það með viíund og
vilja íslenzkra stjórnarvaida, að
þér haíið verið ssttur hér um
borð á þennan háit. og a'ð þér
haldið réttarhÖId yfir farþeg-
um?“ Liðsforingihn svaraði:
,,Um bað veit ég ekki. Eg er sett
ur til eftirlits með farþegum og
skipanir mínar hef ég frá aðal-
herráði ’bandamanna, en ég
stárfa í þvi.“ Ég spurði: „Hvers
vegna fengu Noregs-iíslendang
arnir ekki að fara í land til að
kaupa föt?“ Hann svaraði.: „Það
var slæmt að þeir fengu það
ekki. En það var ekki mín sök.
Það var sænska tolilskoðunin,
sem bannaði það.“ (Ég vil taka
það fram, að þessu trúi ég
ekki.) |
Þá spurði ég: ,,,Hvernig stend )
ur á því, að þér hafið fyrirskip i
að ritskoðun 'hér 'um borð? Ég
hef neyðst til að strika út úr
skeyti til blaðs míns vegna fyr-
irskipana yðar..“ Iiann svaraði:
„Eg hef ritað skipstjóranum
bréf, þqr sem ég hef fari.ð fram
á að ekkert yrði sagt um dvöl
mína eða liðsmanna minna eða
starf okkar ’hér á skipinu fyrr
en við komum til Reykjavík-
ur.“ — Eg 9varaði, að ég hefði
þegar y sent skeyti um þetta
hvort tveggja. Hann varð undr
andi yfir því og spurði, hvort ég
hefði sent það frá skipinu. Eg
neitaði því og kvaðst hafa sent
það frá Gauiaborg. Það myndi
vera komið í blaði mínu, því að
á íslandi hefði ameríski, herinn
fyrir löngu afnumið það væga
eftirlit, sem hann hefði haft
með rituðu máli. Eg sagði hon-
um hvað ég hefði símað — og
hann kvað þá að við það yrði
að sitja. — Eg spurði þá liðs-
foringjann, hvort hann gæti
• géfið mér upplýsingar um mái
hinna handteknu landa minna?
,,Nei,“ svaraði liðsforinginn. —
„Um það veit ég ekkert. Eg
handtók bá ekki. Eg kom fyrst
um borð eftir að þeir voru farn
ir. 'Sfcarf mitt hér er ekki.
skemmtilegt“, sagði liðsforing-
inn, en við verðum að hafa upp -
á þeim, sem hafa gerst sekir
gegn bandamönnum.“
Samtalinu var svo lokið og
afhenti. liðsforinginn okkur
blaðamönnunum vegahréf okk-
ar við þetta tækifæri og öðrum
fiarþegum um líkt leyti.
Með þessari frásögn hef ég
viljað i stórum dráttum gefa
hugmynd um dvölina um borð
undir herstjórninni. Esja var
eins og fangelsi, þetta lá eins
og mara á farþegunum, sem
voru að fara heim. í Danmörku
er allit á hverfanda hveli. Ríkis
stjórnin er raunverulega að
reyna að skapa þjóðfélag úr
brotabrotum. Úr þessu ástándi
koma Danmerkur-íslendingarn-
ir cg enginn gat vitað nema
einhver einhverntíma hefði
logið einhverju upp á þá. —
Guðbföry Herjélls-
' ifétflr
F. 2.7 ÍS55 - 0.1.7. ’43
Kveðja frá börnym
heorfar
NN er hnigin hetja’ í valinn,
heisns að árum níræð talin,
hvíláarþörf er hverjmn þeim.
Eftir ævileiff svo langa
litla hvíld, en dagleið stranga
dýrðlegí er að halda h e i m .
Þó að oft sé erfití sporið,
alltaf gleffur sól og voriff
frain á hinztu elíiár.
Þeim í hjaría guffsorð geymir,
gleffilind í brjósti streymir,
öll sem mýkir sorgarsár.
Þó aff væri þröngt í ranni,
þú varst æ hinn tryggi svanni,
barna þinna bættir mein.
Er þig nístu sorgarsárin,
sífellt brostir gegnum tárin;
byrðar þínar barstu ein.
Þegar vegir vorir skilja
| verffur slíkt aff drottins vilja;
| — sorg þaff alla mýkja má. —
1 Vinir handan húmsins bíffa,
heilsa þér með ástúff blíða
ljóss og friffar landi á.
* * *
Viff kveðjum þig börn þín, jafnt
handan um höf
sem heima á feffranna storð.
Og drottni við þökkum þá dýr-
mætu £jöf,
þinn drengskap, þín huggunarorð.
Við þökkum þér, móðir, öll um-
liðin ár,
þitt ástríki, trú þína’ og dyggð.
Sú vitund, — hún mýkir öll sakn-
- aðar sár —,
við sjáumst í Ijósanna byggð.
Þ. F.
Stúlka var tekin um borð og
margyfirheyrð vegna pilts ,er
hún hafði kynnst lauslega fyr-
ir löngu. Piltur var ieki.mi af
Iþví að tveir strákar, sem gerst
Ihöfðu brotlegir höfðu hizt hjá
honum.
Það er undarlegt, ef ekki
hefur verið hægt að rannsaka
mál manna áður en skipið fór.
Það er óskiljariliegt að svo frek
lega skyldi brotið gegn virðingu
Íslands að gera skip þess að
fiangelsi, að taka úr þvi fimm
farþega, sem höfðu fengið sín
vegabréf. Ríkisstjórnin vissi
ekkert um þetta mál. Liðsfor-
inginn .tók starf sitt mjög alvar
lega og hátíðlega. Þetta er
ungur maðuir og framgjarn, en
ekki diplómat. Ilins vegar mun
Iþað og hafa gert starf hans
erfiðara, að hann mætti fljótt
kulda, enda var hann sannar-
lega óvelkominn um borð í
Esju. -— Það er ekki Ihægt
að gagnrýna hann persónulega
fyrir það, að hann og félagar
hans voru settir um borð en út-
koman af starfi hians hefur liík
ast til heldur ekki getað orðið
önnur en raun varð á. Hann
var ekki í neinum rétti um
bórð. Það var okkar skoðun. —-
Honum var ekki sýnd nein
ókurteisi, en það gat ekki farið
hjá því, að bann fyndi að við
teldum hann ekki, velkominn.
HVAÐ SEGJA HIN RLÖÐöC
Framhald af 4 sáðu.
bvörfum í henni — hvað og líka
varð.
Það heíði farið að líkum að ís-
jienzka úfcvarpið hefði skýrt frá
ek'ki óverulegri atburði í styrjöld-
inni cn þetta var 'þegar það var0
ljóst. En iþað var eitthvað annað.
Það var alveg upptekið að segjíi
■frá því 5—6 sinnum á dag, a®
rauði herinn hefði tekið 10—12 bæi
og þorp á landssvæði, sem Þjóð-
verjar voru búnir að yfirgefa. A@-
■eins einu sinni minhtist útvarpið
á tækniundrið við Frákklands-
strönd. Það var í morgunfréttum,
þegar fáir tilusta. Það var efcki
verið að margendurtaka írét.timar
þær í útvarpinu. — .Þeirra urðu
mienn að afla sér í blöðum og tíma-
ritiim löngu síðar. —
Hitt dæmið er nýtt af nálrnni.
Réttarhöldin í Moskva yfir Pófcverj-
unum 16 nú fyrir sfeömmu vöktii
mikla eftirtekt. Útvarpið hér
skýrði mjög nákvæmlega frá á-
kærunum á hendur .þeim og flutö
orðréttan útdrátt úr sakaáburði
talsmanna rússnesku stjórnarinnar.
Einn sakborningurinn 'hélt þar
sannkallaða þrtunuræðu yfir á-
kærendum sínum. Fletti miskunar-
laust ofan af þeim sko'llaleik, sena
hér væri á ferðinni og 'hiver væri
tilgangurinn með honum. Útvarp-
ið hér kom með útdrátt úr þessarí
ræðu — ekki samt í kvöldfréttura.
Þar átti þetta mál auðsjáanlega
ekki iheima. í morgunfréttum
skyldi það koma einu sinni — og.
síðan ekki söguna meir. En útvarp-
ið sá sérstaklega ástæðu til að
skýra frá bæði í hádegisfréttuir).
og kvöldfréttum sama daginn, a®
ekki hefði verið hægt að sjá það ál
Pólverjunum þegar komið var með
þá fyrir réttinn, að þeir hefðis
verið pyntaðir eða þeim misþyrmt
neitt á undan réttarhiölldunum!!
eins og hér væri um einliverja lofs-
verða framkomu liinna rússnesku
yfirvalda að ræða.“
Að lokum segir Alþýðumað-
urinn:
-,,Eins og tekið var fram í upp-
hafi þessa máis er erlendur frétta-
flutningur' útvarpsins orðinn með
þeim endemum, sem mest raá
verða. Hver orsökin muni vera má
nokkuð ráða af deilum Alþýðu-
blaðsins og Þjóðviljans nýskeð,
einmi’tt um þetta mál. Þar segir
Alþýðublaðið meðal annars:
,,Veit úrvarpsráð það ekki, og
veit útvarpsstjóri það ekki, að
þessi svívirðilega misno.tkun ríkis-
útvarpsins til áróðuris fyrir erlent
stórveldi og einn pólitískan flokk
hér, sem er í þjónustu þess, stafar
af því, að húið er að hlaða tom-
múnistum inn í allar hugsanlegar
stöður á fréttastofu útvarpsins, já
að menn eru beinlínis sóttir þang-
að af ritstjórnarskrifstofum Þjóð-
viljans til þess að fréttaflutningur
þess verði með hinum rétta lit?“
Eins og menn sjá á þessari
grein Alþýðumannsins eru það
fleiri en Alþýðublaðið sem far-
i.ð er að blöskra, hvernig kom-
múnistum er látið haldast uppi
að misnota ríkisútvarpið fyrir
filokk sinn.
Sjötugur er í dag
Sigurður Halldórsson, trésmíða-
meistari Þingholtsstræti 7, Sigurð-
ur er borinn og barnfæddur Rey.k-
víkingur og alkunnur dugnaðar og
framkvæmdamaður.