Alþýðublaðið - 12.07.1945, Blaðsíða 2

ALÞYÐUBLAÐIÐ

Fimmtudagur 12, júlí 1945.
landá, sem komu með Esju
-------♦------
Rauði kross íslantis veitir gjöfum mót-
töku til næstu helgar
RAUÐA KROSSI ÍSLANDS hafa borizt tilmæli frá
nokkrum bæjarbúum, að veita viðtöku fégjöfum til að
bæta úr brýnustu þörfum ýmissa af farþegunum, er komu
heim með e. s. Esju, og eru illa staddir f járhagslega.
Rauði Krossinn hefur orðið við þessum tilmælum og
verður tekið við fégjöfum í skrifstofu hans til næstu helgar.
Skrifstofan verður opin frá kl. 10—5 í þessu skyni. Því fé, er
kann að safnast, verður vithlutað í samráði við nefnd, sem
kosin var úr hópi farþeganna sjálfra.
Skrifstofa Rauða Krossins er í Hafnarstræti 5, sími 4658.
Að sjálfsögðu er óþarfi að hvetja fólk til þess, að leggja
löndum okkar liðsinni, sem nú komu örsnauðir heim, það
hefur almenningur sýnt undanfarin ár, þegar leitað hefur
verið til hans, með f jársafnanir fyrir bágstatt fólk, erlendra
þjóða. — Blaðinu er ktmnugt um, að stór hópur þessa fólks,
sem kom heim með Esju, hefur átt við mjög þröngan kost
að búa og er nú algerlega peningalaust, þegar það kemur
heim, og þarf það því skjótrar og góðrar hjálpar við.
ViÖtaf við Stefanó fsla ndí óperusöngvara:
Oft lá nærri að Konunglegaleik-
■ Tveir listamenn koma heim:
S3. . . ,
> Svavar Guðnason, sem gefið
hefur sér mikið orð í Danmörku
------♦----- ■
Og SIGURÐUR SBGURÐSSON, sem nú
æflar aö setjast hér að og mála island.
•T* VEIR íslerizkír lístmálar-
•®- ar voru farþegar á Esju
frá Kaupmanna’höfn, Svavar
Guðnason, sem er einn af
þektustu málurunum í Dan-
mörku og einn kunnasti
,, abstrakt-málari‘ ‘ þar og Sig-
urður Sigurðsson, sem hefur
lokið námi sínu við Listahá-
skólann og fer nú heim til að
mála ísland og íslenzkt fólk.
Þétta eru ólíkir listamenn —
báðir leita þroska listar sinn-
ar eftir eigin leiðum.
— Um borð 1 Esju átti ég við
tal við báða. Hér fer á eftir
samtalið við Svavar Guðnason.
Svavar er með mikið úfið Ijóst
biár og yfirskegg. Hann er glað
ur félagi og var sílesandi um
list sína á leiðinni:
„Ég fór utan 1935,“ segir Svav
ar Guðnason. „Þá var ég 25
ára og hafði málað alllengi. Ég
sótti Listaháskólarin og í lok
ársins 1935 tók ég þátt í haust
Býningu listamanna. Þetta var
hópsýning, þannig að dómnefnd
velur verk eftir listamennina.
Þetta var fyrsta þátttaka mín
í málverkasýningum erlendis,
en síðan hef ég tekið þátt í sýn
ingum í Danmörku, Noregi og
Svíþjóð, m.' a. norrænum sýn-
ingum í þessum löndum, þar á
meðal tvisvar til þess að ísland
gæti átt sinn fulltrúa. Þá tók
ég líka þátt í norrænu sýning-
unni af tilefni 500 ára afmælis
Árósa. Yfirleitt var það mjög
þýðingarmikið fyrir mig að
taka þátt í þessum .sýningum,
því að skoðun er ströng og ekki
tekið annað en það sem álitið
er einhvers virði. — Ég vil líka
geta þéss, að ég hef verið vara
formaður dómnefndar þeirrar
sem sér um haustsýningu lista-
manna í.Danmörku.“
— Og hvað málar þú fyrst og
fremst?
„Fantásíur — hugmyndir. Sá
skóli ryður sér ákaflega mikið
til rúms og hann hefur tekið
mig fasfari og fastari tökum.“
— Geturðu lofað mér að sjá
gagnrýni á verkum þínum?
„Það er velkomið. Hér er
ummæli Preben Willmanns, rit
stjóra við Social Demokraten,
en hann er álitinn sannsýnn og
samviskusamur listagagnrýn-
andi“: Ummælin fara hér á eft
ir í lauslegri þýðingu.
Eftir að hafa komizt að þeirri
niðurstöðu, að stór hluti mál-
ara á haustsýningu lista-
manna fylgi troðnum leiðum,
segir Preben Wijlmann á þessa
leið:
„Hin leitandi þrá, hreyfing-
in til útþenslu möguleikum
málaralistarinnar er svo að
segja einvörðungu mál hinna
abströktu málara. Með sárafá-
um undantekningum sverja all
ir aðrir sig til dekorativs nat-
uralisma undir einum eða öðr-
um hætti:
Meðal abstraktra mynda á
sýningunni fráskilur ein sig
sterkt í krafti smnar þroskuðu
listrænu fyllingar (Fyldighed).
Það er komposition Svavar
Guðnason „íslendingurinn og
ísland.“ Að klífa inn í þann
hugarheim sem titillinn bendir
til, mun varla vera mörgum
fært, hér verður að segja
pass. Þýðingarmeira mundi
kannske líka að láta fag-,
urfræðilega eiginleika mynd-
arinnar hrífa skilningarvitin.
Flug og fall litanna og línanna
bráðna saman í rytmiskum
spenningi og hvíld til ákveð-
innar bjartrar hljómlistar í
mynd, af sérstæðum og virkum
krafti. Við það af afsala sér
gjörsamlega kröfúnni um ákveð
Frh. á 7. síðu.
EINN af þekn Islendingum, seih heim komu með Esju,
var Stefanó íslandi óperksöngvari. Hann hefur dval-
ið í Kaupmannahöfn öll stríðsárin og sungið við Konungs-
lega leiMiúsið frá því í apríl 1938. Ennfremur hefur hann
sungið óperulög og haldið konserta í Sviþjóð, þar til nú
fyrir 2 árum, að öll ferðalög frá Ðanmörku voru bönnuð.
Hann mun nú dvelja hér um tveggjamánaða skeið, og halda
konsert hér í Reykjavík ánæsttmni.
Blaðamenn áttu í gær viðtal
við Stefanó íslandi og röbbuðu
við hann um það sem á daga
hans hefur drifið, frá því hann
kom ihingað síðast árið 1939.
„Það hefur ýmislegt á dagana
drifið i Höfn þessi ár, bæði fyrir
mér og öðrum, sem þar hafa
dvalið“, segir Stefanó. „Ég hef
starfað við Konunglega leikhús
ið frá því 20. apríl 1938, þá
fyrst sem gestur í þrjú ár, en
fastráðinn hef ég verið þar síðan
1941. Eririfremur song ég nokkr-
um sinnum i Svíþjóð þar til öll
ferðalög frá Danmörku voru
bönnuð fyrir tveimur árum síð-
an.“
— Varð Konunglega leikhúsið
ekki fyrk neinu aðkasti.frá Þjóð
verjum á hernámsárunum?
„Þar var alltaf nokkur ótti um
að þek myndu loka því, og oft
lá víst nærri, að úr framkvæmd
um yrði um það, en aldrei varð
Iþó úr þvL T. d. lögðu Þjóðverjar
fast að með það, að þýzk leik-
rit og óperur yrðu teknar til
flutnings í leikhúsinu, en það
var aldrei gert, og féll þeim það
miður. Ennfremur gerðu þeir off
tilraunir til að fá starfsfólk þess,
-bæði söngvara og leikara til að
skemmta hermönnunum fyrk
sig ,en það var alltaf haft lag
á því að komast hjá því, m. a.
með læknisvattorði, eða vottorði
frá leikhússtjóranum, að þessi
og hinn, sem falaður var, væri
upptekinn kvöldið, sem Þjóð-
verjarnir vildu fá þá til áð
skemmta hjá sér. Var leikhúsi.ð
því orðið mjög illa þokkað hjá
þeim. Sjálfur var ég orðinn illa
séður, ég var eigmlega alltaf
hræddur um líf mitt fyrir nazist
um, og þorði að lokum ekki að
sofa heima hjá mér á nóttunni.
Ég lenti líka þrisvar sinnum í
klónum á þeim, en mér var þó
alltaf sleppt aftur. Hinsvegar
tóku þek til fanga um tíma einn
vin minn og meðsöngvara,
Henry Skjær, barritonsöngvara
ásamt konu hans og syni. Við
Henry Ihöfum brallað margt
saman á móti. nazistunum, m. a.
hjálpuðum við nokkrum starfs-
bræðrum okkar, sem voru Gyð-
ingar til að komast úr landi til
Svíþjóðar. — Flestum bar sam-
an um það, sem ilentu í yfk-
heyrslum og fangelsum hjá naz
istum, að Þjóðverjamir væru
isýnu skárri, en dönsku .nazistam
Þriðja grein Ivar Lo-
iohansson á
un
K RIÐJA GREININ í grein
arflokki Ivar Lo-Johan-
son birtist í blaðinu á morg-
im, Nefnist þessi grein:
„Landið með blómgan beyki
skóg.“
Slefanó Islandi í hlutverki Don
José í óperunni Carmen, eftir
Bizet.
ir, sem með þeim unnu; þeir
pyntuðu menn miskunnarlaust,
stundum meira að segja til
bana.“
— Nú hafið' þér frí frá leik-
húsinu?
„Já, ég hef það, en á þó að
vera kominn aftur að því 1.
september. Nú eru Uest leikhús
i Danmörku lokuð, bæði þykir
ekki. af veita, að gefa starfsfólk-
inu frí um tima eftir þessi erf-
iðú ár, og svo er það almennt
venja, að starfsemin falli niður
í 'ágústmánuði, bæði til æfinga
á nýjum verkum, svo og til
sumarleyfa. Á sumrin er því
raunverulegia ekki, um neitt 'leik
listar- eða músiklif að ræða, Áð
ur voru bó oft haldnir konsertar
i Tivoli ,en nú er það- að mestu
eyðilagt og þá konsertsalurinn
auðvitað lika.“
— Hvað um dvöl yðar hér?
„Ég mun að sjálfsögðu ekki
heimsækja ykkur svo, að ég
reyni ekki að þéna peninga á
löndunum um leið. Vera kann
líka, að ei.nhverja langi til að
heyra till mín eftir þessi fjær-
vistarár og með tilliti til þess
hvorstveggja, hef ég ráðgert að
halda hér konsert. Hinsvegar
veit ég ekki, hvenær það getur
orðið. Ég er ekki ennþá búinn að
átta mig hér. Ég (stend eins og
glópur og góni á öll þau furðu-
verk, sem hér hafa gerzt síðan
ég kom hér siðast, mér finnst ég
alls ekki hafa haft ijma til þess
að hugsa um söngskemmtun
ennþá. Ég þarf svo margt að
skoða og margt/'að fara. Nú er
farið bæði fljúgandi um loftið
og brunandi í bifreiðum um
þvert og endilangt landið, borða
hádegisverð á Þingvöllum,
drekka miðdegiskaffið í Reykja
vík, borða kvöldverðinn á Akur-
eyri og hátta svo i rúmið sitt i
Reykjavík. Ég er alveg ringlað-
ur. Ég hef aldrei á ævinni séð
eins fínar bifreiðar og í morgun
þegar ég ók til Þingvalla. Og
hér standa þes'sir „lúxushílar“
í röðum við göturnar eins og
reiðhjólin við göturnar i Kaup-
mannahöfn.
Ég sé, að það er mikil vel-
megun hjá fólki hér; mér sýnist
Framhald á 7. síðu.
Eínn þeirra finsm,
sem handíeknír
vora um borð f
Esju láfinn laus
Sigurður Kristfáns-
son verkfræðing
ur
T GÆR barst ríkisstjórn-
inni skeyti frá Kaup-
mannahöfn, þar sem tilkynnt
er, að búið sé að Iáta einn
þeirra manna lausann, e*
tekinn var fastur um borð I
Esju, er hún var • að leggja
þaðan af stað í síðustu viku.
Sá, sem var látinn laus er
Sigurður Kristjánsson verk-
fræðingur. Kom það fram
við rannsókn málsins, að
handtaka hans hafði verið á
algjörum misskilningi byggð
og að hann hefði aldrei á
einn né annan hátt verið við-
riðinn nazista. — ÍVIáli hinna
fjögurra, sem handteknir
voru mun verða hraðað eftir
því sem tök eru á.
Alþýðuflokkurhm
mðfmælir hand-
föku farþegana
fimm á Esju
Vill láta kreffast
fsess að þelr
verSI látnir lausir
tafarláust
MIÐSTJÓRN Alþýðuflokks-
•* ins samþykltti á fundi f
gær að skora á ríkisstjórnina,
að mótmæla kröftuglega hand-
tökum hinna fimm íslendinga,
sem teknir voru um borð, í
Esju og í Kaupmannahöfn og;
heima þá látna lausa tafarlaust.
Samlþylkiktir miðist}jióm:arininar
vonu isivo hilj óöan'di:
„Miðstjórn Alþýðufloksins á-
lyklar að skora á ríkisstjórn ís-
lands að mótmæla kröftuglega
h-andtöku og brottnámi fimm
farþega á Esju í Kaupmanna-
hafnarihöfn og krefjast þess, að
þeir verði tafarlaust látnix laus-
ir og greiddur verði allur kostn.
aður af heimför þeirra og fjöl-
skyldna þeirra og þeim greiddar
fullar- bætur.“
„Mi.ðst j órn Alþýðuflokksins
skonar á ríkisstjórn íslands. að
láta rannsaka, hve margir ís-
lenzkir þegnar, sem nú dveljast
á Norðurlöndum, óska að kom-
ast heim til íslands, og gera
ráðstafanir til þess, að þeir fói
heimfiararleyfi og greiða á ann-
an hátt fyrir heimför þeirra.“
Félagið Heyrnarhjálp
ós'kar þes-s .getið, að afgreiðsla®
verði lokuð vegna sumarleyfis friá.
14.—30. júlí ©g ihvetur þá, sena
þurfa að kaupa rafhlöður eða ania
að ó þessum tíma, til þess að gera
piantanir sínar fyrir 14. júlí simi
4D46. í