Alþýðublaðið - 28.07.1945, Blaðsíða 4
4
ALÞYÐUBLABIB
\
JLaugaurdagxar 28. júlí 1945.
Slðarv hluti á grein Dr. Matthíasar Jónassonar:
ÚR ÁLÖGUM.
fUjríjðttbUMð
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Símar:
Ritstjórn: 4901 og 4902
Afgreiðsla: 4900 og 4906
Affsetnr
í Alþýðuhúsinu við Hverf-
isgötu.
Verð í lausasölu: 40 aurar
Alþýðuprentsmiðjan.
Alll er hey í harð-
indum.
HVALREKA mikiíin hefir bor
íð á fjörur kommúnista-
blaðsins hór. Þjóðviljans. Ekki
esru það þó kosningaúrshtin á
Bretlandi þar sem Kommúnista
flokkurinn fékk ekki nema tvö
þingsæti, samtímis þvi, að Al-
þýðuflokkurinn fékk upp und-
ir fjögur hundruð. Nei, það er
grein, sem fyrir nokkrum dög-
urn birtist hér í blaðinu um
sameiningartilraunirnar í Nor-
egi og byggð var á þá nýkom-
inni fregn frá Kaupmannahöfn,
sem síðar hefir komið í ljós, að
ekki reyndist rétt. Var sú
fregn á þá leið, að slitnað
væri. upp úr viðræðum norska
Alþýðuflokksins og norska
Kommúnistaflokksins og að
ekkert yrði því úr sameining-
unni.
•
: Þetta gerir Þjóðviljinn að
miklu númeri í gær í langri og
froðufellandi skammagrein um
ritstjóra Alþýðublaðsins, og
segir:
„Var ekki anniað viitað, en
allt gengj slysalaust í þeim
sameiningartilraunum, sem
fram höfðu farið, og engar ‘á-
reiðanlegar fregnir höfðu bor-
ist um það, að neinar líkur
væru til, að upp úr þeim slitn
aðiu En einn var þó sá maður,
sem svo hafði fregnað. Það var
trotskistinn Stefán Pétursson.
Á mánudagskvöldið hendir
hann fegins hugar flugufi-egn
á lofti um það, að þessar samn-
ingatilraunir hafi strandað. Og
daginn eftir má lesa í leiðara
Alþýðublaðsins: „En nú herma
fregnir, að þeim hafi verið slit-
ið án þess, að nokkur árangur
hafi af orðið“ („Nú herma
fregnir“ er komið í stað
„ólýginn sagði mér“).
Þannig farast Þjóðviljanum
orð um þetta í gær og spinn-
ur því næst lopann um „lyga-
fregnir Alþýðublaðsins“ og
„Jlangar sögur um sundrungu
norsku þjóðarinnar,“ sem „Al-
þýðublaðslegátarnir ljúgi upp.“
*
Það er nú kunnara en frá
þurfi að segja, að forsprakkar
kommúnista hér og ritstjórar
Þjóðviljans hafa lengi haft rit-
stjóra Alþýðublaðsins á heilan-
um. En skyldu þeir ekki vera
famir að skjóta nokkuð langt
yfir markið, þegar þeir hyggj-
ast geta komið sökinni á hann
á ranghermi, sem hin ágæta
kommúnistíska fréttastofa ríkis
útvarpsins flutti síðastliði.nin
sunnudag og þúsundir manna
um land allt hlustuðu á? Fregn
in um það, að slitnað væri upp
ár sameiningartilraununum í
Noregi var nefnilega engin
„Alþýðublaðslýgi“, heldur sím-
skeyti frá fréttaritara ríkisút-
varpsins í Kaupmannahöfn. Og
svo að hvorki fréttastofu þess,
né fréttaritara hennar sé gert
rangt til, skal því aðeins við
bætt, að fregnin um þetta var
ÞAÐ er aðeins eitt, sem við
mætum nýju hér heima,
og sem við eigum jafnmikinn
hlut í og hver annar íslend-
ingur: hið endurheimta sjálf-
stæði þjóðarinnar. Eg verð að
taka það fram, að ég tala hér
aðeins fyrir sjálfan mig. Eg
hef frá byrjun fylgst með
skilnaðarmálinu af brennandi
áhuga og enga ósk átt mér
heitari en þá, að þjóðin sam-
einaðist sem einn maður um
það, að framfylgja skýlausum
rétti sínum til fullkomins
sjálfstæðis. Á tímabili var mér
ekki óttalaust um, að sundr-
utig kynni að verða í þessu
mikilvægasta máli þjóðarinn-
ar, en sá kvíði reynd'ist þó á-
stæðulaus, sem betur fór. Eg
veit ekki, hvort þeim mönnum,
sem heima voru, fannst mun-
urinn mikill, en erlendis var ég
víst ekki sá eini, sem fannst
hann hækka um þumlung við að
teljast til sjálfstæðrar þjóðar.
Áöur á tímum fengu íslend-
ingar oft að heyra það erlend-
is, að þjóðin væri hluti af
Dönum, en hlins vegar orðin
Eoglendingum svo skuldug, að
þeir réðu lögum og lofum í
landinu. Og á stríðsárunum í
Þýzkalandi var það mikill
siður hjá Þjóðverjum, sem
þóttust vilja Íslandi vel, að
klappa lítillátlega á öxlina á
okkur Islendingunum og segja:
„Við frelsum ykkur frá Ame-
rikanisimanum,“ eða: „Foring-
;nn er að bjarga Evrópu, og
hann gleymir ykkur ekki held-
ur.“ Sem betur fór, náðu
, ,b jörgunarráðstaf anir “ hans
ekki til íslands! En sú van-
þekking og skilningsleysi, sem
við mættum víða erlendis á
sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar,
gerði o'kkur þetta mál ennþá
hjartfólgnara en annars myndi
hafa verið-
En nú, þegar heim er komið,
förum við líka að athuga þá á-
byrgð og skyldu, sem sjálf-
stæðinu fylgja, og þá hættu,
sem 'því gæti verið búin. Þrátt
fyrir þá hættu, sem sjálfstæði
smáþjóðar er búin utan af> frá,
af • hernaðarstefnu stórveld-
anna, er það þó mest undir oss
sjálfum komið, hvort vér
geymum þess vel eða leyfum
sundrung og flokkadrætti að
glata því í annað sinn. Sú
þjóð, sem lifa vill sjálfstæð og
virt meðal annarra þjóða,
verður að krefjast næms skiln-
ings, fullrar sanngirni, kunn-
ekki verr undirbyggð en svo,
að norsk blöð höfðu þegar fyr-
ir síðustu helgi, eins og í fyrra
dag var upplýst hér, einnig í
rikisútvarpinu, slegið því föstu,
að sameiningartilraunlrnar
væru farnar út um- þúfur!
Það mun því verða erfitt fyr
r Þjóðviljann, að koma nokk-
urri sök á þessu ranghermi yfir
á hendur hérlendra manna, en
vilji hann það endilega, þá skal
hann bar.a snúa sér til flokks-
bræðra sinna á fréttastofu rík-
usútvarpsins, sem fyrstir fluttu
hana islenzkum almenningi!
*
Annars skal alveg ótrúlega
andlega fátækt til og siðferðis-
legan aumingjaskap, að ætla
sér að gera slíkt ranghermi, sem
hér hefir verið talað um, að á-
rásarefni. á einstaldinga, blöð og
flokka. Svo að segja nákvæm-
lega samskonar óhapp kom fyr-
ir Þjóðviljann sjálfan ekki alls
fyrir löngu, þegar hann skrif-
aði langt mál á grundveHi rang
hermis í brezka ihaldsblaðinu
------------+-----------
áttu, dugnaðar og ósérplægni
af einstaklingnum. Þau álög,
sem þjóðirnar hafa verið fjötr-
aðar og sem síðasta styrjöld
hefur sýnt oss í sínum hrika-
legasta ham, er síngirni óhlut-
vandra einstaklinga, sem fórna
almenningsheill fyrir eigin
hagsmuni. Þessi öfl verðum
vér að varast, hvar og undir
hvaða nafni, sem þau koma
fram. Sjálfstæði þjóðarinnar er
því háð, að þær 'kynslóðir, sem
nú vaxa upp, verði réttlátari,
hagsýnni og atorkumeiri en
vér. En þó að vér treystum
æskunni vel, ber hins vegar
ekki að dýljast þess, að all-
mikliir örðugleikar munu bíða
þeirrar kynsíóðar, sem á stríðs-
árunum komst á fullorðins
aldur. Hún hefur náð þroska
sínum á miklum fjárgróða-
tíma, vanizt því að sækjast
eftir penmgum og að hafa
mikið fé handa á milli. Þetta
er út af fyri.r sig gott og ósak-
næmt, ef þessi æskulýður hef-
ur jafnframt eignazt önnur og
æðri verðmæti, sem gera
myndu honum það léttbært, þó
að hann yrði í eigin reynd að
sanna hin spöku orð Háva-
mála, að auður er allra vina
valtastur. En þetta er spurn-
ing, sem þjóðin verður í allri
hreinskilni að leggja fyrir sig:
Er sú kynslóð, sem einmitt á
stríðsárunum komst af ung-
l.mgsaldri og óx beint inn í
hinn mikla fjárgróða þeirra,
búin því andlega og siðferði-
lega veganesti, sem geri hana
< næfa til að halda vörð um
i sjálfstæði þjóðarinnar, — einn-
! ig á þrengingatímum, þegar
skortur ber að dyrum og mik-
illa fórna er krafizt? Eg vil
ekki leika neinn speking í
þessu máli. Reynslan kenndi
okkur það eftiir fyrra heims-
stríðið, að slíkir tfmar eru
erfiðir fyrir æskuna og krefj-
ast mikillar umönnunar og ná-
kvæmni í uppeldinu. Þennan
lærdóm hefur þjóðin Iátið sér
að kenningu verða, þó að enn-
þá sé of mörgu ábótavant. —
Það varð mér til mikillar
gleði, að eitt af því fyrsta, sem
ég las, eftir að ég kom hér á
land, voru frumvörp til laga
um fræðslu- og skólakerfi
landsins, þar sem gert er ráð
fyrir þeim umbótum á upp-
eldi æskunnar, sem nú verða
með öllu að teljast nauðlsyn-
legar. Afdrif þessara frum-
varpa og þeirrar menningar-
iegu framfaraviðleitni, sem í
„The Obeserver“, þar sem það
var borið til baka, að hinir
sextán forustumenn pólsku neð
anj arðarhreyfingarinmar héfðu
verið teknir fastir af Rússum,,
og því haldið fram, að þeir
sætu í góðu yfirlæti við samn-
ingaborð austur í Moskva. Þó
að það kæmi von bráðar í ljós,
að hér var um algert ranghermi
að ræða, eða „lygar“, eins og
Þjóðviljinn vill heldur orða það
datt Alþýðublaðinu ekki í hug
að fara að núa honum upp úr
því.
En því aumari verður hlutur
Þjóðviljans, sem nú leggst svo
lágt, að gera svipað tilfelli að
árásarefni á Alþýðublaðið og
ritstjóra þess, vitandi það, að
ranghermið um sameiningartil-
raunimar í Noregi var einskis
manns „sök“ hér á landi og ekki
einu sinni, flutt héf fyrst af Al-
þýðublaðinu, heldur af frétta-
stofu rikisútvarpsins!
Það má segja um slíka bláða
mennsku Þjóðviljans, að all't sé
nú hey í harðindum.
þeim felzt, mun í mínum .aug-
um skera úr um það, hvort
menntalþrá þjóðarinnar er jafn
s^erk og áður og því markviss-
ari, sem bættur efnahagur
raunverulega leyfir betra fyx-
irkomulag og gerir alla að-
stöðu hægri. Það mega allir
skilja, að vér getum ekki að
saklausu svikizt undan því að
greiða þennan sjálfsagða skatt
af stríðsgróðanum til þess að
tryggja uppvaxandi og kom-
andi kynslóðum betri mennt-
un og þjóðinni um leið aukið
öiyggi í allri framtíð.
Það er einn hlutur enn, sem
mætir mér hér og vekur undr-
un mína og aðdáun í senn: Hér
hafa menn fullt mál- og skoð-
anafrelsi. Ykkur finnst það e.
t. v. kátlegt, að nokkrum
manni skuli þykja þetta um-
talsvert. Því að skoðana og
málfrelsi er jafnan talið til
sjálfsögðustu mannréttinda. En
þessi mannréttindi hafa víða
verið skeit á síðustu árum, og
ekki voru þau í miklum heiðri
höfð í því landi, sem ég
dváldi í á stríðsárunum. Mál-
frelsi var þar aðeins til fyrir
þá, sem voru tryggir fylgi-
fiskar hinnar ríkjandi stefnu.
Strangt eftirlit var með öllum
KOSNINGAÚRSLITIN á
Bretlandi voru í gær, að
vonum, aðalumræðuefni blað-
anna, og er einkar athylisvert
hvernig þaú skýrðu sigur Al-
þýðuflokksins og ósigur íhalds
flokksins hveri á sinn 'hátt. —
Morgunblaðið skrifar:
„Það væri með öllu rangt að
draga pá élyktun af kosningaó-
sigri brezka Éhaldsflokksins, að
þjóðin Ihefði ekki hinar mestu mæt
ur á framúrskarandi forystuhæfi-
ieikum Churchills í hernaðarátök
unum. Hitt er staðreynd, að úr
því sem komið er, telja Bretar sig
urinn vísan og .þess vegna sé þeim
e. t. v. fært að afsala sér forystu
Cihurtíhills. Vafalaust mó telja, að
allur þorri Breta hefði þó út af
fyrir sig kosið að lúta handleiðslu
hans a. m. k. þar tid Japanar væru
brotnir á bak aftur.
En hins vegar hefir það nú kom
ið greinilega í ljós, að þegar frið-
ur nálgast, krefst allur almenning
ur í Bretlandi þess, að stjórn lands
ins verði hagað með öðrum hætti
en var á árunum milli hinna
tveggja heimsstyrjailda.
Það er í sjélfu sér mjög eðlilegt
að eftir allar þær fórnir, sem
brezka þjóðin er búin að færa á
stríðsárunum, þá rísi öflug og ó-
mótstæðileg krafa um að það sé
fullkomlega tryggt, að hinar ómæl
anlegu fórnir hafi ekki verið færð
ar eingöngu til framdráttar £á-
mennum yfirstéttum, heldur sé
ekki aðeins í orði, heldur og á
borði — þ. e. a. segja, að skapað-
ur verði heimur frelsis og jafnrétt
is, þar sem öllum þegnum eru bú-
in skilyrði til góðrar afkomu í ver
aldlegum og andlegum efnum.
Það var þegar auðsætt í kosn-
ingabaráttu brézka íhaldsflokks-
ins, að hann skildi ekki þetta nýja
viðhorf. í stefnuskrá sinni og fyr-
irheitum tók flokkurinn þess vegna
hvergi nærri nægjanlegt tillit til
þessarar réttmætu kröfu þjóðar-
Auglýsingar,
sem birtast eiga í
Alþýðublaðinu,
verða að vera
komnar til Auglýs-
ingaskrifstofunnar
í Alþýðuhúsinu,
Hverfisgötu,
fyrir kl. 7 a$ kvöldl
Sími 4906
opinberum ræðúm sem og með
allri bókaútgáfu, að nokkru
leyti opinber ritskoðun, að
nokkru leyti njósnir og upp-
Ijóstanir. Fjölda manna var
algerlega bannað að tala opin-
berlega, útgáfa bóka. þeirra
bönnuð eða á annan hátt hindr-
uð, en margir hafa lent í
klóm leynilögreglunnar og
orðið að láta lafið fyrir hrein-
skilni sína og sannleiksást.
Slík kúgun er að mestu óþekkt
á íslandi, og þjóðin ætti að
vera innilega þakklát fyrir
þessa hamingju. Raunar eru
alltaf og alls staðar til menn,
sem fegnir vildu berja niður
og þegja í hel allt það, sem
ekki er upp sprottið inuan
Framh. á 6. síGu..
innar. Það er af þessum ástæðum,
sem brezka þjóðin hefir nú hafn-
að forystu íhaldsflokksins um
sinn, þrátt fyrir hinn glæsilega
foringja flokksins.“
Við þessi umæli. bætir Morg-
unblaðið eftirfarandi vísdómi:
„Ef ■ brezki íhaldsflokkurinn
hefði tekið upp samskonar eða
svipaða baráttu og Sjálfstæðis-
flokkurinn hér á landi, myndu
kosningaúrslitin í Bretlandi hafa
orðið á annan veg.
Brezka íhaldsflokknum fataðist
eins dg Framsóknarflokknum hér.
Því fór, sem fór.“
Eitthvað annað var nú á Morg
unbláðinu að heyra áður en
kosningaúrslitin komu. Þá stagl
aðist það dag eftir dag á hinu-
um ágætu kosningaræðum
Churchills fyrir stefnu íhalds-
flokksins, sem það nú, eftir dúk
og disk, segir, að ekki. hafi skil
ið hin „nýju viðhorf”! Og nú á
það að hafa verið einskonar
Framsóknarafstaða, sem varð
honum að falli!
Þjóðviljinn er í nokkrum
vandræðum með, að skýra það
fyrir lesendum sínum, að komm
únistar skyldu ekki fá nema
tvö þingsæti í Bretlandi. En
þetta er að endingu skýring
hans í gær:
„Brezki Kommúnistaflokkurinn
studdi Verkamannaflokkinn, af al-
edfli í kosningunum. Flokkurinn
bauð hvergi fram, þar sem hætta
var á, að framboð hans mundi
minnka líkurnar fyrir sigri hinna
róttæku áfla.“
Jú, Iþað má nú segja, að
brezki Kommúnistaflokkurinn
'hafi stutt Alþýðuflokkinn! Frá
því er þó skýrt, að annað af
þiessum tveimur þingsætum
hafi hann sargað upp í baráttu
Fih, á 6. sáöu