Alþýðublaðið - 11.08.1945, Qupperneq 4

4
ALÞYDUBUÐIÐ
Laugardagur 11 ágást 1945.
fUj>ijtotbUðt5
tttgefandi: Alþýðuflokkurinn
Ritstjóri: Stefán Pctursson.
Símar:
Ritstjórn: 4901 og 4902
Afgreiðsla: 4900 og 4906
Aðsetur
í Alþýðuhúslnu við Hverf-
isgötu.
Verð í iausasölu: 40 aurar
Alþýðuprentsmiðjan.
Frelsið í Rússlandi
KOMMÚNISTAR hér á landi
og erlendis gera mikið að
því að lofsyngja hið dásamlega
frelsi, sem ríki í Rússlandi. —
Hafi einhverjir lítilsigidir Rússa
dindlar orðið til þess að taka
undir þennan óð, hafa kommun
istar rokið upp til handa
og fóta, þýtt áróður þeirra
á fj ölmargar tungur og lagt
sig alla fram um að slá
þessa menn, sem annað hvort
eru skynlitlir sakleysingjar eða
málaiHðsmenn kommúnista, til
iriddara, eins og sagan af
djáknanum af Kantaraborg
sannar gleggst. En hafi einhverj
ir orðið til þess að láta í ljós
gagnstæða skoðun, hafa komm
únistar veitzt að þeim með fúk
yrðum og Iygum, sem einkenna
málflutning þeirra allan.
Aðbúð erlendra blaðamanna'
í Rússlandi mætti vera hlutlaus
um mönnum sönnun þess, að
því fer alls fjarri, að í Rúss-
landi ríki frelsi og lýðræði. —
Hvað eftir annað hafa borizt
fregnir af því, að Rússar hafi
bannað erlendum fréttariturum
að ferðast um í löndum þeim,
sem herir þeirra hafa náð á vald
sitt, svo og að ferðast um heima
í Rússlandi. Hins vegar hafa
Rússar sótt það fast, að frétta-
riturum blaða þeirra og útvarps
væri leyft að ferðast um i lönd
um þeim, sem herir vesturveld
anna ráða yfir. Hefur hinum
rússnesku fréttariturum reynzt j
þetta auðsótt, svo og að starfa j
að viid sinni í heimalöndum
Engilsaxa og annarra lýðræð-
isþjóða.
*
Allþýðubl'aðið flutti í þess
ari viku ummæli brezka frétta
ritarans heimsfræga, Pauls
Wintertons, um kjör og starfs-
skilyrði erlendra fréttaritara í
Rússiandi. Hefur Winterton
dvalizt langdvölum i Rússlandi
og varið talinn mjög vinsamleg
ur Rússum. En rússnesku stjórn
arvöldin hafa lagt áherzlu á að
•torvelda honum og samherjum
hans störf sín. Winterton kemst
þannig iað orði, að rússneska
ritskoðunin geri erlendum frétta
riturum ókleift að starfa í
Moskvu. Erlendu fréttaritaram
ir í Rússliandi telja starf sitt
þar vonlaust og fýsir að kom
ast þaðan brott hi.ð fyrsta. —
Winterton sá sér ekki annað
fært en hverfa brott frá Rúss-
landi, og hafa velflestir hinna
erlendu fréttaritara í Moskvu
farið að dæmi hans. Winterton
gefur þær upplýsingair, að rúss
neska ritskoðunin geri það að
verkum, að ómögullegt sé að
birta óhlutdraegar lýsingar af
afstöðu Rússa til Breta og þess
eem hinir síðar nefndu hafi lagt
af mörkum í styrjöldinni. Sama
gildir um ástandið í Eystrasalts
tríkjunum, PólandÍ!, Rúmenííu
og öðmrn þeim Iöndum, sem
Rússaa: hafa á valdi sínu, svo
og um meðferð stríðsfanga og
Ottó Ámasoa:
L a n d s h ö f n
Eftii’farandi ■ grein, sem er
svar við greinum þeirra
Boga Sigurðssonar og Frið-
þjófs Guðmundssonar um
hina fyrirhuguðu landshöfn
á Snæfellsnesi, var skrifuð
fyrir alllöngu, en birting
hennar hefur dregizt af sér-
stökum ástæðum.
VO virðist sem grein mín
um landshöfn á Snæfells-
nesi, sem birtist í Alþýðublað-.
inu 13. maí, hafi ekki með öllu
verði að smekk Sandaranna.
Bogi. Sigurðsson, oddviti og
kennari á Hellissandi, gerir at-
hugasemd við hana í Alþýðu-
blaðinu 19. maí og 15. júli bir.t-
ist í sama blaði nokkurs konar
árétting eftir Friðþjóf Guð-
mundsson óðalsbónda í Rifi
Bogi byrjar á að neita því
harðlega, að sandfok eigi sér
stað í Rifi, og vitnar þar til
ummæla vitamálastjóra, Axels
Sveinssqnar. Nú vil ég aðeins
spyrja Boga: Hvað er það, sem
þú veður af og til í ökla, allt
frá Forvaða undir Ólafsvíkur-
Enni og út á Melanestá? Þetta
skyldi nú ekki vera sandur eft-
ir allt saman? Bogi hefur tjáð
mér í samtali, að hann hafi
fundið mölina fjúka í andlit
sér, þegar hann hefur verið á
ferð á þessum slóðum í sunn-
anroki. Það ér merkilegur sand-
ur, sem situr kyrr, þegar mölin
fýkur. Sandfokið á þessum
slóðum er svo þekkt, að vita
gagnslaust er að neita því, enda
treystist Friðþjófur sýnilega
ekki til þess. Bogi hefði heldur
átt að segja, að þetta gerði
hvorki til né frá, og er ekkert
við því að segja, þótt hann
kunni að hafa þá skoðun.
Boga finnst það broslegt, að
ég bendi á, að allt þurfi að reisa
frá grunni í Rifi, þar sem þar
er nú aðeins einn bóndabær.
Hitt finnst mér mun broslegra,
að hugsa sér hafskipahöfn án
húsa og annarra mannvirkja,
eins og Bogi virðist gera. Eg
hygg, að því yerði ekki neitað,
að við slíka höfn, sem hér urn
ræðir, hlyti að myndast bær
á skömmum tíma, ef hún
reyndist þeim kostum búin,
sem til er ætlazt. Ég sé enga
skynsamlega ástæðu til að ætla,
sjómennirnir notuðu hinar göll
uðu bátakvíar í Ólafsvík og í
Krossavík, ef góð höfn væri í
Rifi. Ólafsvík myndi því logn-
ast út af á skömmum tíma, en
öðru máli gegnir um Sand,
vegna legu hans. Nú naá segja,
að ekki sé verra, að fólkið byggi
yfir sig í Rifi en annars staðar,
en að þvi tilskildu þó, að ekki
séu lögð niður verðmæti á öðr-
um stað vegna þess.
Bogi hefur ekki heyrt talað
■urn Töskuboðann og telur, að
ég hafi fundið hann. Við skul-
um heyra, hvað Friðþjófur seg-
ir um þetta. Hann neitar að
vísu í fyrstu, að um nokkurn
boða sé að ræða þarna, en þó
stendur eftirfarandi í grein
hans: „ . . . en hallar álíðandi
til austurs og myndar hala, sem
við köllum Töskuhala eða
Töskuboða“. Þetta er orðrétt
áframhald af lýsingu hans á
skerinu Tösku. Ég veit -ekki,
hvort þetta er nægileg sönnun
fyrir Boga, fen vafalaust fyrir
aðra.
Bogi hefur það eitt á móti'
hafnarstæðinu í Ólafsvík, að
hafnargarðarnir verði dýrir,
sem ég og benti á. En í lok
greinarinnar leggur hann hafn
arstæðið í Ólafsvík að jöfn við
hafnarstæði á Beruvík, Önd-
verðarnesi og fleiri stöðum yzt
á Nesinu. Allir sjá, að þetta er
firra, beinlínis út í hött, enda
hefur vitamálastjóri þegar á-
kveðið, að hafnarstæðið 1 Ólafs
vík skuli athugað um leið og
hafnarstæðið í Rifi.
Mér þykir leitt að þurfa áð
minna Boga kennara á það, að
það sem sett er innan tilvitn-
unarmerkja, bera að hafa orð-
rétt eftir, en það láðist Bóga í
grein hans 19. maí.
, Grein Friðþjófs fjallar að
mestu um að sýna fram á, að
ég gefi villandi lýsingu af inn-
siglingunni í Rif, og óskar, að
ég halli mér ^ð símtólum Ól-
afsvíkinga, og þakka ég auð-
mjúkega bendinguna. Ég leyfi
rnér að birta hér á eftir orð-
rétta umsögn okkar beggja um
innsiglingu þessa, og er þá hægt
að sjá, hvað ber í milli. Um-
rnæli Friðþjófs: „Við komum
úr fiskiróðri og höldum upp Ól-
afsvíkina þar til Búrfell er
■ komið nálega hálft fram fyrir
Hreggnasa, þá beygjum við í
suðvestur og höldum beint á
Búrfell. Þeirri stefnu höldum
við þar til yddir á svokallað
Hjarta í Enninu við Ennisjað-
arinn, þá beygjum við í norð-
vestur eða höldum beint undan
Ennisjaðrinum í Ósinn.“ Um-
mæli min: „Skip, sem koma að
vestan verða að fara fyrir aust-
an boða þenna, beygja fyrir
sunnan hann til suðvesturs og
síðan til norðvesturs, ör-
skammt frá landbrotinu, til
hernám Rússa á Þýzkalandi. I
Einu fréttaheimildir erlendu j
blaðamannanna í Moskvu eru
rússnesku blöðin og gömul ein
tök af ferðabók Baedeckers. —
Rússnesku stjórnarvöldin láta
Tassfréttastofuna annast dreif
ingu frétta og örfáar aðrar frétta
stofur, en þessari stefnu þeirra
til grundvallar liggur tortryggni
þeirra í garð útlendinga. ,
*
Áróðursmenn kommúnista
munu efalaust svara þessum
upplýsingum hins heimsfræga,
brezka fréttaritara á þá iund,
að hann sé „Rússahatari“. Þeir
munu, ef að líkum lætur, telja
sig mun fróðari um ástandið í
•Rússlandi en Paul: Winterton
og aðra þá, sem dvalizt hafa
langdvölum í ríki Stalins og
og kveða upp dóma um rússnesk
viðhorf á grundvelli reynslu
sjálfra sín. En hlutlausum
mönnum mun efalaust finnast
'þessar upplrýsingar athyglis-
verð sönnun þess, að í Rúss-
landi ríki ekki frelsi og lýð-
ræði, heldur harðstjórn og ein-
ræði. Málfrelsi, ritfrelsi og skoð
.anafrelsi er þar óþekkt fyrir-
bæri. Kjör og starfsskiíyrði
hinna erlendu fréttaritara í
Rússlandi minna á aðbúð þá,
sem erlendir fréttaritarar urðu
að una í Þýzkalandi, ítalíu og
Japan á árunum fyrir heims-
styrjöldina. Hugarfarið er hið
sama, þótt einræðisserkurinn sé
annars vegar brúnn en hins veg
ar r.auður. ,
❖
Það gefur að sjálfsögðu að
skilja, hvers konar ,,frelsi“
starfsmenn rússneskra blaða og
útvarps muni una fyrst búið er
að erlendum fréttariturum þar
í landi á þann þátt, sem Paul
Wintertón lýsir. Það er „frelsi“
skiilyrðislausrar þjónustu og
hlýðni við stjórnarvöldin. Það
er „£relsi“ þrælsiundarinnar og
þrælsóttans.
í Rifi
þess að komast' inn, fyrir Tösk-
una.“ Svo einkennilega vill til,
að stefnan er mörkuð nákvæm-
lega eins eftir áttum hjá báð-
um, enda engin tilviljun, þar
sem báðar lýsingarnar eru rétt
ar. Friðþjófur sér ástæðu til
að geta nákvæmra miða, og
gefur með því í skyn, að illa
geti farið, ef út af er brugðið,
enda er það svo, t. d. Hjartað
má ekki ganga undir Ennisjað-
arinn, áður en beygt er, því að
þá er komið upp í landbrotið,
eins og ég bendi á. Hitt er svo
annað mál, hvað Friðþjófi
bóknast að kalla hreina ' og
beiria leið.
Friðþjófur bendir á það, að
bátar hafi snúið frá lendingu í
Ólafsvík og lent í Rifi. Ég veit
ekki dæmi þessa. Hitt er rétt.
að í sunnanrokum drógu bát-
arnir ekki alltaf heim, og lentu
þá út með, eins og það er kall-
að, það er hvar sem að landi
kom og lendandi var, allt frá
Bótinni, rétt utan Ólafsvíkur,
og út á Sand, og þá vitanlega
eins í Rifi, þegar þar að kom.
Einnig var stundum hleypt í
Rif, þegar ekki tók heim. Af
þessum sökum þekkja sjómenn
irnir mjög vel til Rifsleiðar,
fyllilega eins vel og Friðþjóf-
ur,-
En hvernig vill Friðþjófur
skýra það, að’1 mörg dæmi eru
til þess, að bátar,- sem urðu að
snúa frá lendingu á Sandi
vegna landbrims, fóru ekki í
Rif, heldur til Ólafsvíkur, þótt
þangað væri mun lengri leið.
Og . hvernig vill Friðþjófur
skýra það, að þegar Vörin, sem
er við Snoppuna norðanverða,
varð ónothæf vegna stórgrýtis,
sem barst í hana, I lagðist Rif
sem birtast eiga í
Alþýðublaðinu,
, verða að vera
komnar til Auglýs-
ingaskrifstofunnar
í Alþýðuhúsinu,
Hverfisgötu,
fyrir kl. 7 aS kvöldl
að mestu niður sem vetrai'ver-
stöð, en úr Vör þessari var út-
ræðið áður. Þótti gömlu mönn-
unum Rifsleiðir ekki fýsilegar?
Friðþjófur minnist á klapp-
irnar í Ólafsvíkurhöfn rétt
eins og þær bæti upp alla galla
sandsins í Rifi. Ég vil í tilefni
af þessu minna á, að bátakví
þessi' var hugsuð sem bátakví,
byggð sem bátákví og hefur
notagildi sem slik. Ég vil enn-
fremur geta þess, þótt ég hafi
gert það áður, að frá því að
kví þessi varð nothæf, hefur
hún verið notuð af bátum þeim,
sem hafa stundað dragnót á
sumrum við norðanvert Nesið,
jafnt bátum frá- Stykkishólmi,
Akranesi, Reykjavík og Suður-
hesjum sem heimabátum, þrátt
fyrir klappirnar og ýmsa fleiri
galla. En þessi kví er ekki hið
fyrirhugaSa hafnarstæði og þar
eru ekki xlappir til fyrirstöðu.
Loks má geta þess, að verði
byggð hafskipahöfn í Ólafsvík,
vex notagildi þessarar kvíar
því meir, sem því verki^ miðar
iengra áfram.
Ég legg nú frá mér pennann
og bíð rólegur úrskurðar verk-
fræðinganna.
Ottó Árnason.
JÓÐVILJINN flylur i gær
forustugrein, sem ber heit-
i.ð Varanlegur friður? Er þar
meðal annars komizt aþ orði á
þessa lund:
„Öllum er Ijóst, að varanlegur
Æriður verður ekki tryggSur nema
komið verði í veg fyrir að ein-
.stök ríki víglbúist. En er það mögu
legt og þá livernig? Bandamenn
hafa ákveðið að eyðiieggja allan
hergagnaiðnað Þjóðverja og all-
an þann iðnað, sem auðvel't er að
breyta í ihergagnaiðnað. Ugglaust
verður farið eins með Japani.
Þetta eru réttmætar ráðstafanir.
En skammt ná þær til ,að tryggja
friðinn, meðal annars af því, að
enginn getur sagt í dag hverskom
ar iðnaður hentar hernaði framtíð
arinnar, og ekki er það útilokað
að jafnvel hermimdar þjóðir, geti
fundið upp 'hernaðartækni, sem
geri allt, sem áður var þekkt
á því sviði úrelt og einskis-'
virði, og fyrr ,en varði gæti
islíkar þjóðir orðið hernaðarlega
voldugar. Og þó ekki tækist nú
svona til, ber ekki að gleyma því,
að meðan fjögur eða fimm heims-
stórveldi og nokkrir tugir smá-
iþjóða vígbúast, getur alltaf svo
farið að veður gerist válynd."
Og síðar segir svo í sömu
grein Þjóðviljans:
„Varanlegur friður verður ekki
byggður á afvopnun hinna sigruðu
o£ samningum sigurvegaranna u*a
vígbúnað, þétta er aðeins þáttur í
friðarstarfinu, þáttur, sem ekki m'á
gleyma, en út af fyrir sig verður
hann ekki haldreipi hins varan-
lega friðar. Nei, það eru orsakir
stríðanna, sem verður að uppræta
ef friðurinn á að vinnast."
Þetta er óneitanlega fallega
mælt áf Þjóðviljanum, en því
miður virðist mjög á það
skorta, að þessari stefnu sé
fylgt. Hins vegar er lögð á það
áherzla að lima sundur ríki og
beita þjóðir ofríki og kúgun.
Eða finnst Þjóðviljanum, að
þessi stefna hans eigi upp á
pallborðið bjá húsbændum
hans austur í Rússíá?
*
Tíminn í gær minnist á kosn
ingarsigur brezka Alþýðuflokks
ins svofelldum orðujn:
„Síðan kunnuigt varð um kosn-
ingaúrslitin í Englandi hafa blöð
og flokkar hér lagt mikið kapp á
að telja fólki. trú um einhvenn.
skyldeika, sem væri á milli jafnað
armannaflokksins ibrezka og stjórn
arflokkanna hér, auk þess, sem
þeir hafa hver í sínu lagi reynt
eftir beztu getu að nudda sér utan
í hann. En þessa kpaugilega við-
leitni á sér þó litla stoð í raun-
veruleikarvum. Hér er allt á sandi
byggt. Jafnaðarmanhiaflokkurinaa
brezki gekk til' kosninganna með
mjög rækilega stefnuskrá, þar
Framh. á 6. síSu.