Alþýðublaðið - 14.08.1945, Blaðsíða 4
ALÞYÐUBUÐ99
J»riðjudagw 14. ágúst 1945
Útgefandi: Alþýðuflokkurlnn
Eitstjóri: Stefán Pétnrsson.
Símar:
Ritstjórn: 49#1 og 4902
Afgreiðsla: 4960 og 4906
Aðsetur
í Alþýðuhúsinu við Hverf-
isgötu.
VerðJ lausasölu: 40 aurar
Alþýðuprentsmiðjan.
Hrun hins gula her-
veldis
ÞAÐ hefir orðið skemmra
milli hins þýzka nazistarík
is Jiér í Evrópu' og hins gula
herveldis í Austur-Asíu, en
menn óraði fyrir., Flestir munu
hafa ætlað, að. vörn Japana
yrði bæði íöng og hörð, þótt
vonlaus væri. En nú hafa þeir
séð þann kost vænstan að biðj
ast friðar aðeins þremur mán-
uðum eftir að Þýzkaland Hit-
lers hrundi undan höggum
bandamanna bæði úr vestri og
austri.
*
í styrjöldinni við Japan hef
ir þó ekki verið um neina slíka
samvinnu bandamanna að
ræða. Það má heita svo, að sókn
in gegn þessu ægilega herveldi
í Austur-Asíu hafi hvílt á
Bandaríkjunum einum; því að
til skamms tíma hafa Bretar
ekki getað barizt gegn því á
öðrum vígstöðvum en í Burmá,
en Rússar hins vegar fram á
síðustu stundu haft hlutsleysis-
og griðasáttmála við Japans-
keisara eins og við Hitler forð
um.
JÞví stórkostlegra er það af-
rek, sem Bandaríkin hafa unn
ið með því að leggja Japan að
velli svo að segja ein síns liðs
og samtímis því, að þau urðu
að hafa milljónaher í Evrópu
og sjá honum fyrir flugvélum
og aðflutningum sjóleiðis yfir
Atlantshaf. Skref fyrir skref
hafa herskip Bandaríkjanna og
sprengjuflugvélar á Kyrrahafs
vígstöðvunum nálgast hið mikla
eyríki í Austur-Asíu; hver
Kyrrahafseyjan, hver stiklan
eftir aðra hefir verið tekin, og
með hverjum mánuði, sem hef
ár liðið, hafa loftárásirnar á iðn
aðarmiðstöðVar sjálfra Japans-
eyja orðið ægilegri og ægilegri
án þess, að herskip eða flug-
vélar Japana fengju við neitt
ráðið. Það er augijóst að það
eru þessar loftárásir, sem hafa
bugað Japana, — iþó að hið
nýja, óhugnanlega vopn, kjarn
orkusprengjan, sem tvisvar
sinnum var reynd á japönsk-
um borgum í vikunni, sem leið,
hafi tvímælalaust orðið því
valdandi, eins og líka viður-
kennt hefir verið af sendiherra
Japana í Stokkhólmi, að öll von
hefir nú skyndilega verið gefin
upp um frekari vörn.
Stríðsyfirlýsing Rússa á hend
ur Japönum á síðustu stundu
hefir ekki orðið þeim til álits
auka úti um heim. Hún minnir
allt of mikið á árás þeirra á
Pólland í upphafi styrjaldarinn
ar, þegar herskarar Hitlers
höfðu að mestu lagt það að
velli, eða stríðsyfirlýsingu
Mussolinis á hendur Frökkum,
þegar þeir höfðu verið sigrað
ir af Þjóðverjum sumarið 1940.
Nokkurn úrslitaþátt í því að
knýja Japani til uppgjafar hef
ir stríðsyfirlýsing Rússa og inn
rás í Mansjúríu og Kóreu ber-
sýnilega ekki átt. En greinilegt
Nokkur höfuðalrlði úr kosninga
slefnuskrá brezka Alþý
„Verkamannaflokkurinn . . .
gekk til kosninga með frjáls
lýnda stefnuskrá, en án
öfga.“
Morgunblaðið 29. júlí 1945.
ÞESSI ummæli Morgunblaðs
ins um stefnuskrá brezka
Alþýðuflokksihs, eða Verka-
inannaflokksins, eins og það
kallar hann, -— í hinum nýaf-
stöðnu kosningum á Bretlandi,
eru vel þess virði að íslenzkir
lesendur leggi þau sér vel á
minni. En samtímis þurfa þeir
þá, að fá ofurlítið sýnishorn af
þessari stefnuskrá. Því skulu
hér teknir upp nokkur höfuðatr
iðin úr henni, eins og hún er
sett fram í aðalkosningariti
brezka Alþýðuflokksins, „Let
us face the Future. A Declara-
tion of Labour Policy for the
Consideration of the Nation.“
Þar stendur:
Atvinna fyrir alia
„Allir flokkar þykjast vilja
tryggja atvinnu fyrir alla. All
ir eru þeir reiðubúnir, að lofa
því að gera þetta með því, að
efla kaupgetu þjóðarinnar og
jafna heildartekjur hennar með
íhlutun hins opinbera. En sam
komulagið um þetta er á enda,
þegar að því kemur að ákveða,
hve- langt hið opinbera skuli
fara inn á svið einkaframtaks-
ins til þess að ná þessu tak-
marki.
í raun og sannleika er það
hvort takast megi að tryggja
atvinnu fyrir alla komið undir
því, hve vel hinu opinbera
tekst að sameina framlag og
framtak einstaklingsins og
framtak hins opinbera á sviði
atvinnulífsins.
Andstæðingar okkar væru
reiðulbúnir til að beita ríkis-
íhlutun í því skyni að styðja
einkaframtakið, þegar það væri
búið að steypa þjóðinni út í
stórkostlegt atvinnuleysi. En
reyndist einkaframtakið ekki
fært til þess, að yfirstíga krepp
u með ríkishjálp, sem það
myndi áreiðanlega ekki reynast
fært um, — þá vilja andstæðing
ar okkar hins vegar ekki draga
af því þá sjálfsögðu ályktun,
sð auka verði framtak hins op
inbera á sviði atvinnulífsins.
Þeir segja: „Atvinnu fyrir
alla. Já, ef við getum tryggt
hana án þess, að fara of langt
inn á svið einkaframtaksins.“
En við segjum: „Atvinna fyrir
alla, hvað sem það kostar, og
það alJVeg eins, þótt við yrðum
að láta hið opinbera blanda sér
mjög ákveðið í atvinnulífið . . .
Það er að greiða „frelsi einka-
framtaksins“ fyrir hina fáu of
dýru verði, ef milljónir eiga að
iifa fyrir það við atvinnuleysi
og neyð.“
Opinber atvinnu-
rekstur og eftirlit
„Alíþýðuflokkurinn (The La-
bour Party) er jafnaðarmanna-
flokkur og er stoltur af því.
Lokatakmark hans innanlands
er Hið sósíalistíska samfélag
Stóra-Bretlands (The Socíalist
Commonwealth of Great Brit-
ain) — frjálst, á lýðræðisgrund
velli, öflugt, framsækið, með
hag almennings fyrir augum,
— auðlindir þess skipulagðar í
þágu brezku þjóðarinnar.
En sósíalistískt samfélag
verður ekki til á einni nóttu,
það skapast ekki við neina
skyndibyltingu. Meðlimir Al-
þýðuflokksins hugsa á raunhæf
an hátt, og það gerir brezka
þjóðin yfirleitt.
Það eru til undirstöðufram-
leiðslugreinar, sem eru full-
þroska, og meira en það, til
þess, að vera gerðar að almenn
ingseign og stjórnað með beina
hagsmuni þjóðarheildarinnar
fyrir augum. En það eru til
margar smærri iðngreinar, sem
gera gott gagn eins og þær eru
reknar nú, og mega því haldast
þannig.
Það eru loks til stórar iðn-
greinar, sem ekki eru full-
þroska til þess, að vera gerðar að
almenningseign, en engu síður
verður að nota, undir hagsýnu
eftirliti til að fullnægja þörfum
þjóöarinnar, og ekki má hald-
ast uppi að vinna gegn almenn
ingsheill með þjóðhættulegum
einokunarvinnubrögðum og
auðhringasamtökum í því skyni
að auka eigin gróða á kostnað
alls almennings.
Út frá þessum sjónarmiðum
leggur Alþýðuflokkurinn fyrir
þjóðina eftirfarandi markmið
sín á sviði framleiðslunnar:
1. Opinber rekstur eldsneytis
framleiðslunnar og orkufram-
leiðslunnar. í meira en aldar-
fjórðung hefir kolanámugröft-
urinn, sem framleiðir dýrmæt
asta hráefni landsins verið í
öngþveiti í eigu og rekstri,
mörg hundruð sjálfstæðra fé-
laga. Sameining þessarar fram
leiðslu í höndum hins opinbera
mun spara mikið og gera það
unnt að taka upp nýjustu fram
leiðsluaðferðir og auka öryggið
í hverri kolanámu landsins. Op
inber rekstur á gas- og raf-
magnsveitum mun gera þetta
hvort tveggja ódýrara, fyrir-
byggja óþarfa eyðslu af sam-
keppnisástæðum, opna leiðir til
samræmdra tilrauna og fram-
fara á þessu sviði svo og endur
skipulagningar á dreifingu ork
unnar eftir því sem henta þyk
ir. Aðrar framleiðslugreinar
munu hagnast á því.
er, að gjarnan vilja þeir vera
með við skiftingu herfangsins
og endurskipun landamæra í
Austur-Asíu að stríðinu loknu.
*
Mörg vandamál er eftir að
leysa þar eystra, þó að Japan
hafi nú verið lagt að velli, ef
xriðurinn á að verða varanleg-
ur. Og léttara verður varla að
leysa þau eftir íhlutun Rússa.
Það er að vísu ekki endilega
víst, að fyrir Rússum vaki, að
færa beinlxnis út landamæri sán
á meginlandi Austur-Asíu.
Fréttin, sem barst í gær um
það, að kínverskir kopamúnist-
ar væru farnir að hugsa sér til
hreyfings og boðuðu sókn inn
í Mansjúríu til móts við rauða
herinn, gæti máske bent til
nins, að eitt léppríkið til ætti
að koma upp austur þar á kostn
að Kína, sem nú loksins eftir
átta ára styrjöld við Japan
væntir þess að fá frið til að
græða sár sín og safna kröft-
um á ný. Mætti þá fara svo, að
friðurinn yrði valtur í Austur-
Asiíu, þó að Japan sé að velli
lagt.
Og fyrir framtíð mannkyns-
ins verður það máske engu síð-
ur örlagaríkt, hvað upp af
rústum ófriðarins rís í Austur-
Asíu, en hér vestur í Evrópu.
2. Opinber rekstur samgöngu
kerfisins innanlands. Samhæf-
ing samgangnanna innanlands á
járnbrautum, vegum, í lofti og
eftir skipaskurðum er ekki
mögulég nema allt þetta sé sam
einað. Og ef slík sameining ætti
sér stað án þess, að hið opin-
bera tæki reksturinn í sínar
hendur, myndi það þýða stöð-
uga baráttu við sérhagsmuni
eða ’algera einokun einstakl-
ings, eða einstaks félags, sem
hafa myndi í för með sér mikla
hættu fyrir allar aðrar atvinnu
greinar.
3. Opinber rekstur járn- og
stáliðnaðarins. Einkafyrirtæki í
þessari framleiðslugrein með
einokunaraðstöðu hafa ;haldið
uppi háu verði og starfrækt af-
kastalítil en kostnaðarsöm fyr-
irtæki. Því aðeins, að hið opin
bera taki við rekstri þessarar
framleiðslu af einokunarfyrir-
tækjum einkaframtaksins geta
afköst hennar vaxið.
Þessar framleiðslugreinar á
að taka í hendur hins opinbera
til þjóðnýtingar gegn sanngjörn
um bótum fyrir núverandi eig
endúr þeirra, og starfrækja
með sem mest afköst fyrir aug
um í þágu neytenda samtámis
því, að lífskjör og vinnuskil-
yrði verkalýðsins , sem í þeim
vinnur, séu sem bezt tryggð.
4. Opinbert eftirlit með ein
okunarfyrirtækjum og auð-
hringum með það fyrir augum
að auka afköst framleiðslunn-
ar í alþjóðarþágu. Þjóðskaðsam
leg vinnubrögð í því skyni að
draga úr framleiðslunni skulu
bönnuð.
5. Ákveðinn og hnitmiðaður
stuðningur útflutningsins. Við
myndum beita ríkisstyrk í
hvaða mynd, sem nauðsynleg-
ur reyndist, til þess að rétta við
útflutninginn og gera honum
unnt að greiða þau matvæli og
hráefni, sem Bretland getur
ekki án verið, ef það á að geta
lifað og dafnað. En ríkisstyrk-
ur yrði veittur með skilyrðum
— þeirn skilyrðum, að um ÍLíf-
vætílegan útflutning væri að
ræða. Þeim, sem liggja á liði
sínu eða spilla fyrir, verður að
Auglýsingar,
sem birtast eiga í
Alþýðublaðinu,
verða að vera
komnar til Auglýs-
ingaskrifstofunnar
í Alþýðuhúsinu,
Hverfisgötu,
ffyrir ki. 1 a$ kvöidl^
kenna að lifa. í þessu efni mega
engin mistök verða.
6. Sköpvui öflugs eftirlits með
framleiðslu og verðlagi til
tryggingar því, að það sé fram-
leitt, sem fyrst og fremst þarf
að framleiða á meðan millibils
astandið milli stríðs og friðar
varir, og að sérhver borgari
landsins hafi sómasamlega af-
komumöguleika. Það verður að
veita forgangsrétt til notkunar
hráefna, það verður að halda í
skefjum verðlagi á matvælum,
heimili handa alþýðu manna
verða að sitja í fyrirrúmi fyrir
skrauthýsum, nauðsynjar. al-
mennings fyrir munaði hinna
fáu. Við viljum ekki örstutta
uppgangstíma með eftirfarandi
kreppu eins og eftir síðustu
styrjöld; við viljum ekki tryllta
verðhækkun og verðbólgu með
eftirfarandi hruni og almennu
atvinnuleysi. Það er ekki nema
■um tvennt að velja: Nauðsyn-
legt eftirlit með atvinnulífinu
— eða hrun.“
Þannig hljóðuðu nokkur höf
uðatriðih í kosningastefnuskrá
brezka Alþýðuflokksins, sem
færði honum hreinan meiri-
hluta í brezka þinginu.
Þessi stefnuskráratriði hefðu
nú máske ekki verið talin með
öllu öfgalaus í Morgunblaðinu,
ef þau, eða hliðstæð stefnuskrár
atriði. hefðu verið borin fram
við kosningar af Alþýðuflokkn
um hér á landi. En það er gott
að hafa orð Morgunblaðsins fyr
ir því, að brezki Alþýðuflökk
urinn hafi borið fram „frjáls-
lynda stefnukrá, en án öfga.“
Það er ekki óhugsandi, að það
verði við tækifæri minnt á þau
ummæli.
MORGUNBLAÐIÐ minnist
í Reykjavxkurbréfi sínu
á sunnudaginn á síðustu viðburð
ina í Austur-Asíu ■— kjarnorku
sprengjurnar og stníðsyfirlýs-
ingu Rússa á hendur Japönum.
Fer það fyrst nokkrum orðum
um hið nýja vopn Bandaríkja
manna, en segir síðan:
„Skömmu síðar en ógnarsprengja
sú, er að framan getur, tféll á jap-
önsku borgina barst sú tfrétt, að
Rússar hefðu sagt Japönum istríð á
hendur. Bandamenn hatfa síðan lýst
ytfir, að það hatfi fyrir alllöngu ver
ið ákveðið með samkomula'gi
bandamanna, að Rússar segðu Jap
önum stríð á hendur. brátt fyrir
það ritfjast við þessa frétt upp
ledkur ítala gegn Frökkum,
■þegar Þjóðverjar ihötfðu komið
Prökkum á kné. Musisolini lét þá
orð tfalla eitthvað á þá leið, að
hann vildi ekki að Ítalía sæti að-
garðalaus hjá nýsköpun Bvrópu. En
allir vissu að hann átti við það
eitt, að Ítaía vildi fá eitthvað af
slátrinu á sinn disk.
\ ,
íslendingar áttu eitt sinn kost
á því, að verða á óheinan hátt hlut
takandi í slátri. f>að var þegar al-
þingi var boðið að lýsa yfir stríði
á hendur Mönduivéldunum, þegar
Þýzkaland var raunverulega fall-
ið. Alþingi haíði ekki gieð á að
sparka í bandingjann, alveg án til-
lits til sektar hans.“
Rétt er nú það. En til voru
þó þeir menn á alþingi, eins og
'kunnugt er, sem vildu vinna
það til, að gera þjóð okkar að
stríðsaðila á sáðustu stundu, til
þess að verða „hluttakandi I
slátrinu" eins og Morgunblað-
ið kemst að orði. Og nú geta
menn séð, hvaðan iþeir bafa haft
,,línuna“.