Alþýðublaðið - 23.08.1945, Blaðsíða 6
«
ALÞYÐUBLAÐtÐ
Finimtíjáagur 23. ágúst 194S>
Kaupum
hreinar
iéreflstuskur
iA'.i.
álþýðupresiSsmiðjait h. I.
EIANNES A HORNHCU
Framh. af. 5. síðu
nooníur, Harni befir þótzt sleppa
billega. ,,Og það verða nógir til
þess að angra þig í dag,“ sagði ég.
Það stóð ekki á því. Stanzað.
Tvser stúlkur önnur lítil, hin. stór
en báðar í góðum holdum koma í
skottið til mín. „And'skotans eymd'
er þetta,“ segja þær. Svo sögðu
þær ekki meira allan tímann. Tóku
að æla. Ég var stirður og óþjáll.
Sagði ekkert. Svo fóru stúlkurnar
„Far vel,“ sagði ég.
MAÐUR, KONA, BARN. En það
ekki fjölskylda,“ sagði bílstjórinn,
og vildi gera gott úr öllu. Bí-
sperrtur bóndi með mjólkurbrúsa
milli fótanna, leit n'eyðarlega til
niín í skottið og sagði: „Er maður-
inn svona fjandi leiðinlegur." Ég
brosti uppgerðarbrosi en hugsaði
hónum þegjandi' þörfina. ,Farð,u
bölv. . Stúlkurnar gerðu enga
tilraun til þess að leiðrétta þenn-
an misskylning. „Við bíðum eftir
betri bíl“, sögðu þær hortugar.
Svo var ekið áfram. Ég tók mjólk
urbrúsa og setti hann yfir æluna
úr stúlkunum. Sat á honum. Bíll-
inn hossaðist. Ég hentist til og frá.
Vegurinn yfir Sléttuna hefir árum
saman Verið einn versti vegur
landsins,
AFTUR ER STANZAÐ. Falleg
stúlka. Og önnuy miklu fallegri.
Báðar í skottið til mín. Ætli það
sé mikið af þessu hénna hugsaði
ég. Falleg var hún. Og augun, guð
almáttugur! Það fór um mig ann
arleg tilfinning, gömul. Ég varð
allur mýkri á manninin. „Hér eí
sæti fyrir aðra og fyrir yður líka.
Gerið svo vel.“ „Takk.“ Og bíll-
inn hossaðist. Við hlógum. Brúnu
augun tindruðu.. Svo hætti ég að
ihlæja. Én þær hlógu. Sú fallega
æjaði og hló. Ég varð hissa. Hún
hló. Stóð upp. færði sig settist svo
aftur. Alltaf á iði. Kannské var
hún ein af þessum óeyrnu’ Hvað
var þetta? Ég varð smeykur. Var
hún að hlægja að mér? Var ég
þá svona leiðinlegur? ,,Æ, æ, ó, ó.“
Hún stundi og hló. Ég skoðaði mig
í laumi, fötin mín. Hafði ekki kon
an á Rautfanhöfn sagt að þetta
væru fallegustu föt, sem hún hafði
séð?
ÉG LEIT UPP. Hún var lögst í
kjöltu stallsystur sinnar og veltist
um. Svo settist hún á hendur sín
ar. „Ó, það er ég viss um.“ „Viss
um hvað“ greip ég fram í. „Að
ég er”. Ertu hvað. „Öll bólgin og
marin, helaum. Mér er svo illt í
rassinum. Ég var á hestbaki í all-
an gærdag. Ég er óvön. Varaði
mig ekki é því.“ — Mér létti stór
um. Þetta var það þá. Við hlóg-
um öll. Ég hæst. Þið hefðuð átt.
að sjá hana, 'þar sem hún íá! Hún
var svo innilega aum —- í rassin-
um. ,í amerískum kjól, rósóttum,
umdurfögrum — með rasesæri!
vr« SUNGUM. Fórum með
jkvæði. Gleymdum veginum, eymd
unum og sársaukanum, öllu. Ég
fór með ,,Ásrún,“ kvæðið hans Am
ar. „Við ætluðuðum okkur að
byggja brú” o. s. frv. Þær voru
hrifnar. Pallegt ástarkvæði. Já,
inndælt var saman að dreyma. En
svo stanzaði bölvaður billinn. Þær
fóru. Ég rétti ósjálfrátt út hönd-
urnar. En þær fóru samt. Og ég
sat eftir einn, aleirun. Þær vinkuðu.
„Við erum bara hálfnaðar með
sumarfríið," sögðu þær. Bíllinn
skrönglaðis af stað. „Hvað heit-
irðu? Hvert ertu að fara? Hvar
áttu heima?“ Þetta kallaði ég. En
ekkert dugði. Þær heyrðu ekikert.
Og ég sat eftir og söng saknaðar-
ljóð í fulla klukkustun. Fyrst af
tilfinningu. Svo eins hátt og ég
gat, unz röddina þraut. Já, lífið er
hverfult! Ekki sázt á sumarferða-
lagi. Og alltaf þegar ég sá falleg*
hús með tveim trjám eða fleir-
um fyrir framan, eða fallegan bæ
undir fallegu fjalli, með iðjagræn
túni, hugsaði ég. Skyldi hún eiga
heima hérna? Ó, ef ég færi nú
fram hjá þar, sem hún á heima.“
4. árshrodur presta og
keunara nyrðra
Framliald af 4 síðu.
formi og lagt var fyrir alþingi
1941. (Flm. Guðbrandur Björns
son. Kristján Sigurðsson).
4. Fundurinn vill vekja sem
almennasta eftirtekt á uppeld-
ismálatímaritinu ..Heimili og
skóli“, sem norðlenzkir kennar-
ar hafa gefið’ út um skeið og
telja má hið vandaðasta rit að
efni og frágangi. — Er á alla
skorað, sem vel vilja í uppeld-
ismálum þjóðarinnar, en eink-
um þá, sem ábyrgð bera í þeim
efnum, svo sem ríkisstjórn,
fræðslumálastjórn, presta og
kennara, að styðja rit þetta sem
bezt með fé, efni og útbreiðslu.
(Flm. séra Friðrik A. Friðriks-
son).
5. Fundur presta og kennara,
haldinn að Hólum í Hjaltadal
11. ágúst 3 945, telur ástand
það, sem nú ríkir meðal þjóðar-
innar í áfengismálum, með öllu
óþolandi, enda er nú svo kom-
ið, að allur borri manna telur
hér mikinn þjóðarvoða á ferð.
Skorar fundurinn því á þing og
stjógn, að láta lögin um héraða-
bönn koma strax til fram-
kvæmda, svo að reynt verði og
séð, hvað þjóðin vill í þessum
efnum. (Flm Pétur Sigurðs-
son).
6. Fundurinn telur dýra-
verndunarmálið mikilvasgt
mannúðar og uppeldismál, og
álítur það mikilsverða skyldu
allra uppalenda, að vinna fyrir
það má-1 í lífi og starfi. (Flm.
Jón Þ. Björnsson).
7. Fundurinn ákveður að
skipa þriggja manna millifunda
nefnd lil að íhuga,,hver þörf er
á því að gefa út leiðarvísi fyrir
mæður, er innihaldi vers og
bænir, sem kenndar séu börn-
um, einkum innan skólaskyldu
aldurs. (Flm séra Friðrik A.
Friðriksson og Kristján Sigurðs
son).
Þórir Berpson sextuyur
ÞORSTEINN JÓNSSON —
lengi starfsmaður í Lands
hanka Ísíands — er sextugur í
dag.
Hann er fæddur að Hvammi
í Norðurárdal hinn 23. dag
ágústmánaðar árið 1885, sonur
Jóns Ó. Magnússonar prests og
konu hans, Steinunnar Þor-
steinsdóttur og eim þeir bræður
Þorsteinn og Magnús Jónsson
prófessor og dr. theol. Faðir
þeirra varð prestur að Mæli-
felli í Skagafirði, og þar ólst
Þorsteinn upp, en árið 1907
varð hann starfsmaður i póst-
húsinu í Reykjavík, og hér hef
ur hann verið búsettur síðan.
Ilann vann í sjö ár í pósthús-
inu, en síðan í Landsbanka ís-
lands í 29 ár — eða frá 1914
til 1943. Hann er kvæntur
frænku sinni, Gróu Árnadótt-
ur prests á Kátfatjörn; Þor-
steinssonar, og eiga þau hið
prýðilegasta heimili.
Þorsteinn er ágætur starísmað-
ur, samvizkusamur og glöggur.
Hann er ekki aðeins fáskiptinn
um annarra hag4 heldur að því
er heita má hlédrægur. Hann
er hið mesta prúðmenni í fram
komu og umgengni og því vin-
sælt af samstarfsmönnum sín-
um, en hann er hins vegar ekki
maður, sem margir geta talið
náinn vin sinn. Hann mun frek
ar fámáll, þar sem margir tala,
en vinum sínum og þeim, er
eiga að meira eður minna leyti
svipuð áhugamál, er hann mjög
skemmtinn, og glöggt auga hef-
ur hann fyrir skoplegum hlut-
um. Hann fytgist vel með mik-
ilvægum málum og á sínar
sjálfstæðu skoðanir um það,
sem almennt varðar miklu, en
veifar ekki skálm á orrustu-
velli dægurmálanna. Hann er
glöggur á bókmenntir, og um
þær hefur hann stundum skrif-
að — og þá emkanlega urn það,
sgern honum hefur getizt vel að,
og er þetta í samræmi við gerð
mannsins yfirleitt. Munu ailir,
sem Þorstein Jónsson þekkja,
óska honum alls hins bezta á
sextugsafmælinu, en hins veg-
ar mun þeim ekki gefast kost-
ur á að árna honum alls góðs
með handábandi, þvi að órjúf-
anlega trúr, ólyst sinni á stássi
og stússi mun hann ekki
verða í Reykjavík í«dag.
En nú verð ég að víkja nokk
uð að Þóri Bergssyni. Hann ér
alþjóð kunnari en Þorsteinn
Jónsson, og ég hef sjálfur þekkt
Þíri Bergson miklu lengur en
Þorstein.
Svo lítt hefur annars Þor-
steini Jónssyni ve-rið um það
gefið að skrevta hatt sinn með
fjöðrum frá skáldinu Þóri
Bergssyni, að þá er birzt höfðu
hér og þar á prenti sögur eftir
skáldið í 28 ár og sögunum var
safnað saman í bók, vissu það
mjög fáir af lesendunum hve
Þórir Bergsson var nákominn
Þorsteini Jónssyni starfsmanni
í Landsbanka íslands, og ennþá
mun það »svo, að atlmörgum
góðvinum Þóris Bergssonar
meðal almennings úí um land
sé það ekki kunnugt, hver hann
er í hinu borgaralega lífi.
ftyrsta saga Þóris Bergssonar,
sem kom fyrir almenningssjónir
var prentuð í Skírni árið 1911.
Hún heitir Sisíga Gunna. Næsta
aldarfjórðung — eða vel það —
birtust svo sögur eftir þennan
höfund á víð og dreif í tíma-
ritnm, unz út var gefin fyrsta
fcókin frá hans hendi, en alls
eru bækur hans orðnar þrjár,
Sögur 1939, Vegir og veglcvs-
ur, allstór saga, 1941 og Nýjar
sögur 1944.
Allar þessar tillögur og á-
lyktanir voru samþykktar í
einu hljóði.
Þórir Bergsson.
Sigga Gunna, hin stutta smá
saga í Skírni, vakti þegay a't-
hvgli þeirra manna, er fylgd-
ast vel með því, er gerðist í
heimi íslenzkra bókmennta.
Hún þótti óvenju vel skrifuð
og vel gerð, og hún átti sinn sér
staka svip. Enda var það svo,
að í þessari sögu komu fram ó-
trúlega mörg af þéim- eigind-
ura, sem einkenna skáldskap
Þórir Bergssonar allt til þessa
dags.
Ég hef tekið ’pað fram, að Þor
steinn Jónsson sé prúður mað
ur og ekki hávaðasamur, og það
er og svo, að yfirleitt gengur
ekki mikið á í sögu Þóris Bergs
sonar. Jafnvel bá er hann lýsir
vofveiflegum atburðum, verð-
ur hann aldrei gný- eða gust
mikill, og oftast er eitthvað
hljóðlátt við heildaráhrif sagn-
arna, og þó eru þessi áhrif svo
drjúg, að heildarsvipurinn verð
ur tíðum minnisstæðári en per
sónurnar, og samt eru þær yfir
leitt dregnar skýrpm dráttum.
Lesandinn finnur það, að á
bak við rás viðburðanna, per-
sonusköpun og gerð sagnanna
er sjálfstæður persónuleiki, ó-
háður kreddum og smásmuga
lega mótuðum dægurstefnum,
en þó engan veginn ágengur,
ankannalegur eða eða utan við
hið gróandi líf alls þorra manna
— höfundur. sem rýnir af dul-
inni eftirvæntingu í örlagalet-
ur mannanna og óljósar og tor
ræðar rúnirnar á lögmálstöfl-
'jm tilverunnar. Sko, stundum
kímir hann lítið eitt, oft vottar
íyrir þjáningarkenndri óró í
svipnum, en oftast er það væmn
islaus hlýja og alvara, sem er
laus við beiskju.
Þegar við lesum sögur Þór-
is Bergssonar, þá tökum við
iljótlega eftir því, að höfundur
mn hefur glöggt auga fyrir ör
lagavaldi þeirrá atvika og at-
burða, sem geta í flj-ótu bragði
virzl ósfcöp smávægilegir, ósköp
hversdagslegir og eru máski yf
irleitt taldir bað, og enn fr.em
ur sjáum við, að honum er ljóst,
að stundum er svo sem einhver
hn'in öfl ráði á skapastundum
mannanna — eða að nrinnsta
xosti ekki beir siálfi». Það er
svo einnig auglióst af sögúm
hans, að hann gerir sér mjög
glögga grein fyrir því, að þótt
lífskjör og lífsskilyrði séu ær
ið veigamiklir bættir í mögu
leikum manna til hamingju og
iifsnautnar, þá séu þau þar um
sízf. öllu ráðandi.’ Slíkum höf-
undi verður hin hljóðláta ihygli
mjög svo eiginleg, hin háværa
málsrannsókn með brauki. og
bramli svo víðs fjarri, hið ytra
£ lrrúö svo lítilmótlegt, en tján
ing atriða hins innra samheng
is svo veigamikil. Hin góðlát-
■lega kimni, hlýjan og samúðin
verðá honum tiltæk og dulúðg
samþjáning eðlilegur og áhrifa
ríkur þáttur í sköpun viðhorf-
anna, en aftur á móti dómgim
in, hundskan, spottið og glað-
klakkið honum fjarlæg og 6-
geðsleg fyrirbrigði.
Stíll Þóris Bergssonar er í
hinu fyllsta samræmi við það,
sem hér hefur verið sagt um eig;
indi hans og áhrif sem rithöf-
undar, eðlilegur, látlaus, en
innilegur, og ber ekki með sér
við fyrstu syn, hve vandlega
hann er íhugaður og samhæfð-
ur sfninu — ekki hve hann er
snar þáttur sjálfs efnisins, ligg
ur mér við að segja, og fáir
skrifa nú jafn Ijóst og hreint og
eðlilegt mál og Þórir Bergssom
F"á hvaða sjónarmiði sem við
lítum á skáldskap hans, verð
ur það ekki sagt, að hann hafi
umgengizt listina gálauslega.
Það er ákaflega misjafnt,
hvað menn endast, líkamlega
og andlega, þó að þeir tóri.
Sumir skrimta sem skuggi af
sjálfum sér árum og jafnvel
árptugum saman, aðrir lifa
virkilega fram í andlátið —
eins og þar stendur. Það mun
að vonum svo, að líkamlegt
þrek og heilsa Þóris Bergsson
ar sé ekki svo sem þá er hann
hálfþrítugur kom í fyrsta skipti.
fram á vettvang íslenzkra bók-
rnennta, en andlega er hann enn.
þá á blómaskeiði, og honum
mun gefast meira tóm til skáld-
skapariðkana nú en áður. Mynd
hans hefur þegar mótast skýr
og sérstæð, og hún mun geym
ast í myndasafni íslenzkra bók
mennta. En þó að svipurinxi>
breytist ekki aðverulega héðan
af, þá mun óhætt að ætla, að
drættirnir eigi ef.tir að verða
enn dýpri og eftirminnilegri
Þakka þér fyrir hið liðna,
Þórir Bergsson — og gefist bér
enn þá mörg ár — giftudrjúg
þér og þínum og íslenzkum bók
menntum.
Guðm. Gíslason Hagalín.
Framh. af. 5. síðu
dyr og allir viðir voru ennþá
logandi. Reykinn úr húsunum
lagði út á torgið umhverfis, —
Ráðhústorgið, — og blandaðist
reyknum frá þinghúsinu, sem
exnnig var að brenna. Ráðhúsið
er meira og minna eyðilagt eft-
ir loftárásir og annars konar
nernaðarátök. Nazistar fóru
ránshendi um náttúrugripa- og’
listasöfn borgarinnar og húsin
voru notuð fvrir hermannahæki
stöðvar. Hin fræga dómkirkja
hafði orðið fyrir skemmdum;
þar var fjöldi gluggarúðna brot
inn. Húsin umhverfis voru.
brunarústir einar. Augustin-
kirkjan var gjöreyðilögð. Hið
heimsfræga Albertina-safn
hafði einnig orðið fyrir skemmd'
um og margar beztu myndirnar
varu eyðilagðar.“------—
(Framhald á morgun).
skðp í Eoglandl síð-
I SÍÐUSTU viku seldu ís-
* lenzkir togarar afla sinn f
Englandi fyrir 75.56(5 sterlings
pund.
Salan skiptist sem hér seg'r
milli hinna einstöku skipa:
Venus frá Hafnarfirði, er
se.di 3566 kit fyrir 12.499 ster
lingspund. — Hinir togararnir
voru þessir: Kópanes, er seldi
3084 vættir kit fyi'ir 8.315
pund. Vörður 3658 vættir fyr
ir 8.483 pund. Júní 3643 vættir
fyrir 8.839 nund. Belgum 3.200
vætir, fyrir 8.811. Hafsteinn
1.370 kit fyrir 6.483. Foi’seti
2.825 kit íyrir 9.218. Gylfi 3877
vættir fyrir 4 860 og Venus, er
seldi Austuxlandsfisk, mest
megnis þorsk, 3.566 kit fyrir
12.499 sterlingspund.