Alþýðublaðið - 16.10.1945, Blaðsíða 5

I>riffiuíiagiim 1S. okíóber 1345
n g pstflrN b f *"> F!. & jf> »
£4'-& ui*« iií^ b 1**-^ W/ i-uJ- Ls&,á%* asa>' ’«i fcsaí'
Breytt mataræði, sjúkdómar — því einfaldari og ódýr-
ari matm% |jví ketri — Síldar- og grænmetissýnmgin —
Rústirnar eftir braggana — Spurning húsmóður
Eftirmaðnr Stauaings*
Hedtoft - Hansen
i
MARGVÍSLEGÍR SJÉKDÓiVI-
AR þjá mannkindina. Ýmsir
sjúkdómar, 1— sem íítið var að
minnsta kosti talað um í gamla
dagá, ern nú á livers manns vör-
um. Margir kenna breyttu matar-
æði um og það er mjög trúlegt, að
þar sé orsakanna að leita, því að
engin þjóð mun hafa skipt svo
snögglega um mataræði og við. —
Áður var lítið um „breyttan“
mat, en nú er hann á hvers manns
borði. Áður átum við blóðmör,
skyr, harðfisk, drukkum lýsi o. s.
frv. Nú er allt brasað og steikt,
slátur lítið notað, skyr fæst ekki,
harðfiskur sést sjaldan — og lýsi
aðeins gefið börnum, þ. e. a. s., ef
hægt er að fá þau til að taka því.
SÍLDAR- OG GRÆNMETIS-
sýning Húsmæðrakennaraskólans
var mjög lærdómsrík. Enn einu
sinni var okkur sýnt hversu dásam
leg fæða síldin er. Það var athygl-
isvert að sjá matinn á litlu borð-
unum í ganginum og lesa skýring-
arnar. Þar var okkur sýnt, að
hafragrautardiskur og iblóðmors-
sneiðar, sem kostuðu þrisvar sinn-
um minna en tvö vínarlbrauð og.
kaffibolli, gaf margfallt fleiri hita-
einingar og var því hollari. Eins
var sýndur mismunurinn á síld-
inní og nautakjötinu og skaraði
^íldin1 langt fram úr.
ÞAÐ ER OFT búið er tala við
fólk um þessi rixál, en iþað er seint
að skilja. Það býr sér til gigt og
riiagasjúkdóma með kjötáti, kaffi-
þambi og vínarbrauðsbruð 1 i. Það
ýtir 'burt hinum ódýrari og heil-
brigðari fæðutegundum en velur
binar dýrari og óhollari. Svo eyðir
það tfé í meðalasull og' aflar sér
lífslleiðia og vandræða. Því óbnotn-
ari sem maturinn er, því betri er
íhann og það má næstum því segja
líka, að því ódýrari, sem hann er,
því Ihollari er hann fyrir líkamann.
STOFNANIR eiris og Hús-
mæðrakennaraskólinn vinna glæsi-
legt starf. Það er einmitt afbragð,
að skólinn skuli' ekki aðeins ’hugsa
um það, að útskrifa náimsmeyjar
sínar, heldur einnig hafa sýning-
ar, eins og þessa, svq að alrnenn-
ingur @eti kynnzt hei'lræðum hans.
Með því erl að minnista kosti gerð
tilraun til þess að kenna fólkinu.
Aðsóknin að sýningunnd sýndi það
líka, að fólk ’hefur löngun til að
fræðast um þeita efni. En því
■hörmulegra er það, ef iþað fer svo
ekki í heimilishaldi sínú eftir
þeirri fræðslu, sem það fær.
KAIJPSÝSLUMAÐCK ■ skrifar:
„Lítið hefur batnað með að fá
skiptimynt, þótt mest allur herinn
sé farinn úr landinu. Verzlunar-
fólk er í st'ckustu vandræðum með
,að geta skipt fyrir viðskiptavin-
ina. Oftast er sent í bankana og
þar .sargað út, ef eitthvað er þar
til. Filestum kaupsýslumönnum |
Sþykir seinlegt að fá afgreitt hjá '
ríkisféhirði og oft ekkert til þar 1
heldur. Hvers vegria ekki að fá t. ;
d. Landsbankann til að sjá algjör-
lega um myntina eins og seðla.út- í
gáfuna.“
„ÞAÐ VÆRI STÓR greiði fyrir
verzlunarstéttina, að afgreiðsla á
mynt ríkisins væri afgreidd á
Iþ-eim stað, sem flestir hefðu við-
skipti við. Það er pkki svo lítil
fyrirlhöfn fyrir okkur kaupsýslu-
menn, að 'þujfa að senda af-
greiðslufólkið úr búðinni upp í
Arnarhvol daglega eða oftar, því
ekki fær maður- mikið í ieinu. Nei,
nú þarf að fá nýja mynt með
inerki .lýðveldisins en engri kór-
ónu, innkalla iþá gömlu og af-
greiðslan á að vera á bezta og
fjölsóttasta stað, t. d. í afgreiðslu-
sal Landsbankans. Eg vona, að
flestir kaupsýslumenn og aðrir,
sem hafa þörf fyrir ábiptimynt,
séu méi' sammála í þessu.“
RÚSTIR bragganna glotta ö-
geðslega framan í mann víða í
bænium og út um allt. Hvenær
verða þassar rústir þurrkaðar út?
Það er ekki nág ,að rífa braggana,
eins og gert hefur verið mjög
víða, Iiðldur þarf að afnema rúst-
irnar sjálfar. Víða standa stein-
veggir, jafnv-el „kamínur“ með
ölluni útbúnaði, gaflar og annað,
að ógleymdum benzínbrúsaveggj-
'um, sem eru hið ljótasta í öllum
þessum ljótleika. Hefur ekki ríkið
grætt það mikið á braski sínu
með drasli setuliðsins, að það geti
látið verkamienn vinna að því- að
-afnema þessar ógeðslegu rústir
herb-úðanna?
IIÚSMÓÐIR SPYR: „Hvernig
stendur á því, að hægt er að fá
rjómakökur í brauðbúðuim á sama
tím-a sem mjólk fæst ekki n-ema
af skornum skamm-ti. Á surinu-r
daginn var öll mjólk búin klukk-
an 11.30, en á sama thná fékkst
iskyr og rjómak-ökur í -brauð'búð-
inni á Bergstaðastræti 2. Þetta tel
ég undarl-agt fyrirkoinul-ag.“:
Hannes á horninu.
vantar nu þegar til að bera blaðið til áskrif
enda í eftirtalin hverfi:
EVleSa,
Langaweg raef&ri.
Talið við afgreiðsluna. — Sími 4900.
AlþýSubla «8.
G.KEIN SÚ, sem hér fer á
eftir, er þýdd úr norska
blaðinu „Arbeiderbladet,“ og
er höfundur hennar ókunn-
ur Fjallar hún um fQrmann
AiþýSuflokksins danska,
Hans Hedtoft-Hansen, sem nú
er atvinnu- og félagsmálaráð-
herra Bana.
FLOKESÞINGI dansk.a A1
þýðluiíiliolkksins í s-uinnair var j
H-anis Hed't'Oifit-Hanisen- e-nd-uinkos
inn fornna&ur flokiks'-i'.s. Kosning
in var einróroa -og- h-e-niniii var tek
ið með miklum togmiði.
Ýmsir mann innan Aliþýðu-
fiok'ksins dans'ka voru þeirrar
„skoðunar, .að Iiedtoíi Han.sen
væri Ih-eldur unguir og óreyndur
tii Iþess að skipa formannssess-
imn, þegar hianni tók viö.
f arnren nsk.u'mii -af Stauning
fyirir nokrum 4rum síðian. Eng-
inn var sarii't í efa um skipu-
lags-gáfur hans eða/istjómmála-
þekkingu, heldur vir-tist svo sem
Dan.ii' ihef'ðu vanizt svo Staun-
iiigf ' að þeir gætu ekki hugsað
sár ann-ari mann í Ihans ,stað.
Þ;að var giftusamlegt fyriir
Aliþýðuílokki:nn dans-ka -að v-elja
ihinn unga Hans HeditoftJHansen
fyrir flokksfo-rmann, því að ein-
milt siíkur miaður, sem verið
hafði mjög ihandg-en-ginn Staun-
ing alla tíð, var manna Ih-eppi-
1-egastuir til þ-ess, s-em flokksfoir-
maður, að mæta því ástandi
sem át.ti fyrir sér að ríkja í
Danrnöi'ku. Slauni.ng var orð-
inn oí: gamall til sl-íks.
Ég fer ekki m.eð leyndarmlál,
þ-ótt ég iskýri' frá því hér, að
sn-emma á. styxjala'ariáirunum
fékk Hed toft-Hansen beiðni frá
London um að koma þangað.
Bnezkir sósíalistaa' vildu fá
Ihann til samstarfs við .sig þar.
Af 'gömil-um og góðum vana bar
hann imálið undir Stauning og
flokk sinn. En báðir aðiliar töl-
uðu ihann af því að fara. Og
Ihann hiýddi iþví. Sjálfur vildi
hann gjarnan fara.
Síðar barsl Ghristmas Möller
samskoriar tilboð; og af ýmsum
ástæðum taldi hann iheppilegt
,að láta til leiðast. Ei;n ástæðan
var sú, að ihann var raunv-eru-
lega orðinn atvinnulaus. Þjóð-
verjar höfðu bannað bæði
Christmag Mö-ller og Hedtoft-
Hansen að taka þátt í stjórn-'
roiálum. Og það m:un dörisku
þjóðinni vara fullvel Ijósit nú,
að Ohristmas Möller na-ut ekki
algjörs stuðnings fjokksmanna
.sinna þá. Og Ihann vair mjö-g
óánægð-ur m-eð aðstöðu sína.
En s-em sagt, það varð -ekkeirt
úr ' Lundúnaför Hedtoft-Han
s-ens. Það var í senn vel farið
og i.lla; — viél farið, sökum þess,
að verkalýðshreyfin-gm danska
þuirfti á honum að halda iheima
fyriir, — illa farið sökum þess,
að íhaldvssinnaður sitjórnmála-
maður varð til þess að hafa á
hendi forystu frjálsra Dana ut-
anlands.
Eftir að Þjóðverjiar höfðu
meinað HedtoftHansen þing-
setu og aðrar tmnaðarstöður,
varð hann aðs'toðarfo-rstjóri. fyr-
i-r öligerðinn,'.' „Sttjarnan”. — Nú
kynni einhver að halda, að Hed-
toft-Hansen ha-fi gefið sig óskipt
an að þessu síarfi; en það var
al'ls ekki svo; — þannig var
-um ihnút-ana búið í samningi
ihans við fyrirtækið, að honum
virtisi ekk-ert hafa verið fjar-
læ-gara en ölgerðin og stjórn
Bed)tolflt-iHa,rjsiein talar. Myndim var tefcin á Amabóli siuimiarilð
1839, þ-ega-r h-ann v-a,r í he. ímisóíkn hér á lia-ndi og -tala'ði ó útifundi A1
þýðuílokksins, svo sem mörgum er enn í fersku minni.
h-ennar. — ílann hafði nó.g ann-
iað að géra.
Byrjunin var yfiirliæitisla-us.
Flokksm-eðlimi.rnir um gjörvallt
landið fengu sen-t kor-t frá hin-
fráfarna flokksformanni, sem
á stóð letráð eiithvað á þessa
le-ið: „Spennið Stjörnu fyrir
'berruna og keyrið hratl!“ —
En-gan grunaði ölfirmað, erida
var orðalagio ærið tvírætt.
Innan £r elsikhreyf in-garinnar
réði hið svonefnda FreJsisráð
m-estu. Én. samhliða því ráði
unnu sartílök í'yrrverandi
þ-ekktra stj órnmálamanna, sem
iu-ntíu að mestu leyti í kyrrþey
og leys't'U af hendi undravert og
stórkosltlega merkilegt hlutverk.
O-g í þeiim samtökum áttii H-ed-
'toft-Hansen djúgan þátt. Þau
ihöfðu svo aftur samband við
Frelsisráðið, konunginn, enska
ríkið o-g S-víþjóð.
*
Ég ihygg að það eigi alilvel
við, að ég seigi frá einum af
leynileguSlu o-g jafnvel ihættu-
legustu atburðunium, sem attu
sér stað i slarfi H-edtoft-Jiansens
á þessum tíma.
I ágú-s-t 1944, þ. e. a. s. löngu
áður -en Þjóðverj-um var k-ornið
alvarle-ga á kné, siagði Torsten
Mlson mér, að óværitur -gest-
uir tíæri kominn lil borgarinnar.
Þetta var í Stokkhólmi. É-g
k-omst -að iraun uan, hver gest-
lurinn væri og í fylgd m-eð Arn-
finni Vik gekk ég til t'undar
við Hed'toifiÞHansen, þar sem
hann var staddur í litlu, vist-
le-gu Ihúsi á Li.dingö. Það var
uppi fótur og fit við 'komu Hed-
tofts, en Ih-ann- ikvaðst vilja kom
a.sit -í sáimband v-ið Norðmenn.
í Kaupmantíáhöfn fór hann
um borð í Bo-rriholms-ferj'Una.
O-g ihann hafði útúegað sér ein-
kiennisibúning ihafnsögumanns.
Skammlt frá Falstei'bro fór fram
atihugun á ifarþegum og farangri
þeirra. Öllum var skipað :að
v'era neðanþil ja nema 2 xnönnum
-o-g ihafnsögumanninum. Rann-
sóknin var mjög nákvæm, en
engan .grunaði „'hafnsögumarin-
:irin“ sj'álfan an græsku.
Hedtoft -hafði á v-issan hátt
reynslu í því að sltjórna ,,skipi“
— en samt ekki í v-enjulegri;
merfcingu eins o-g hér.var um að
-ræða. Samt kom hann skipinu
og farlþegunum iheilu í höfn —
í Sviþjóð. H-edt-oft ko-mst til
flugvalliarins í Malmö og það-
an irneð herflugvél til Slokk-
hóllms.
Á Lidiingö var s'etáð á i'áð-
stefnu allan daginn. Þar var
Per Aibin og Per Edvin Sköld,
Gustav Möller og Tage Erland-
>er, sömuleiðis flokksritarinn
Torsten Nilson, sem sVo oft
Ihafði tekið að sér merkileg störf
í þágu dönsku og norskiu frels-
isihreyfingarinnair.
Hedtoft vildi fá nýjair frétt-
ir frá Noregi. Og þær fekk hann
Ihjá Arnf inni Vik. Sj'álfur ræddi
hann af lífi -og áhuga um á-
standið í Danmörku: Þetta var
sannarlega lifandi siartíkunda.
Daginn eftir skyldi Hedtoft
ihverfa aftur til Danmerkur, og
itveim dögum sáðar Arhfinn Vik
til Osiloar t.il þess að halda á-
fram for.menns'kustar-fin-u á
heimavígstöðvunum. í þetta
skipti hafði hann fen-gið fyrir-
sikipun um að ferðaSt m-eð járn-
brautinni y-fir iandamæri.n og
fcoma sér fyr-ir í kafarab-úningi
niðiri í vaitns'geyminutm.
««
i Hed tof t-Hansen átti mjög
brýnt er-indi til Stokkhólms.
ílann var að tr-eyna að fá Svía til
að -hjálpa Dönum -um vopn og
iskotfæri, og Ihann vildi jafn-
framt tryggja, að hinir dönsku
hermerm í Sv-ílþjóð kæmu til
Danm-ei'kur einmitt þann dag,
sem þekra. þyrfti með. Hedtoft
hafði lofað Englendingum því,
að það skyldi verða allsherjar-
verkfall í Danmörku daginn
s-em innrósin yrði -gerð. Og 'hann
fékk Svíana til stuðnings við
sig. Það var ekki svo litið magn
af ivopnum og skotfær-um, sem
smyglað var yfir sundið næl-
urnar á eftir hinni, leynilegu
Sv-ílþ j óða-rför Hedtoft-Hansens.
Nóttina sem ég og Arnfinn
Vik vor-um í Lidingö, iiét Hed-
ftoft-Hiansen okkur . fyllilega
vita, hver-t erindil hans var. Og
ihann gaf okkur í s-kyn, að við
skyldum ekki láta tímann fara
út úr höndum okkair á m-eðan
við væru-m staddír í Svíþjóð.
Sk-eyii var sent til Tryggve
Lie og Oscar Torp. Og þeir
komu 'til Stokkhólms svo að
segja að -vörum spori. För þeirra
var dil hins xnlesta gagns, sem
ekfci hvað sízt var viðluirkennt
af Norðmönnum í London, Sví-
þjóð og í Noregi. — En sk-eð
gétur, að málin hefðu gengið
eitthvað tregar o-g iekki eins mik
ið óunnizt, 'hefðum vxð -efcki not
ið mair-gs .konar stuðnings He-d-
toft-Hansens.
Hans HedtoftJHa;nsen er eink
ar 'viðkunnanlegur maður, —
næsta sjaldgæfur, hvað það
snertir. Hugsun hans er skir og
hann er fljótur að koma fyrir
sig orði. ‘Firlása'gnaTgáfa hans er
næstum því ótrúleg. Hann kann
þá lis't að flétta hinni skemmti-
legustu frásögn inn í ræður
sínar. Jafnvel Per Albin er ekki
áhrifameiri í framsögu en
Hedtoft-Hansen er.