Alþýðublaðið - 23.10.1945, Qupperneq 6

6
Sjómannalélaglð 30 ára.
Framhald af 4. síðu.
En iþó að Báruiélögin legðtet
niður og gætu ekki velt björg-
um unnu þau þó sitt stórfeng-
lega brautryðjendas'tarf. í birt-
unni af minningu þessara sam-
t'aka kvifcnaði neistinn, sem sið-
ar varð að hinum lögandi kyndli
alþýðu&amitakanna. Á fyrstu
fimímitán áruan þessarar ald-
ar var stórútgerðarmannastétt-
in að skapazt. Eftir þvi sem
stórútgerðin óx færðist þrælkun
sjómanna í aukana-, réttleysi
þeirra og kaupleysi1. En í þessu
stríði þróaðist hugmyndin um
Bárufélögin að nýju og fyrir at-
beina togaraháseta, Jóns Guðna
sonar, og Ólafs Friðrikssonar,
sem þá var nýkominn beirn full
ur af eldmóði verkaiýðshreyfing
arinnar, var nýr sjómannafélags
skapur —- Háselafélag Reykja-
víkur, stofnaður þennan dag
fyrir 30 árum. Jón Guðnason
hefur Sagt mér það sjálfur, að
það 'hafi í raun og veru fyrst
og ifremst verið vökurnar á tog
urunum, sem ihrundu félags-
stofnuninni af stað. Nokkru áð-
ur hafði og annar togarahásetí.,
Vi'ilhjiálmur Vigfússon, sem nú
er ilótinn, skrifað grein um
þrælkunina, en sú grein var
mikdð rædd og vakti með sjó-
mjönnuiniuJm virðinguna fyrir
sjálfum sér og stæltí þá til sjálf-
slæðra aðgerða. Sagði Vilhjólm
ur mér einu sinni., að næstu vik-
umar eftir að greinin birtist
Ihefði ekki verið um annað tal-
að um borð í skipunum.
Hásetaféliagi.ð hóf baráttu sína
strax á þriðja fundi sínum, 3.
nóvember 1915. Voru þá sett
aulmlög fyrir félagsimienn, sem
kváðu svo á, að enginn félags-
maður mætti ráða sig á sfcip,
nema ráðmingars amninguri n n
væri. innritaður í skipshafmar-
skrána og viðs'kiptabókina.
Laun togaraháseta voru áfcveðin
75 kr. og fæði, og lifrin skyldi
skiþtast jafnt tnilli skipstjóra,
stýrimanns, bátsmanns og há-
seta. Brey/tingin var sama og
engin frá því sem áður hafðd
verið. En þar sem lifrin hafði.
ihækkað ákaflbga í verði um
þessar mundir hugðust útgerð-
armanma taka hana alveg und-
ir sig og greiða sjómönnum
ekki nema Mtinn hlulta verðs
hennar. f Baráttan um lifrina
stóð ákaflega lengi og var í raun
og veru ékki lokið til fuils fyrr
en fyrir nokkrum árum. Út-
gerðarmenn viidu ekki semja
við félagið. En það var pg fyrsta
viðnám atvin nureken da hvar
sem var á landinu, að neila að
viðurkenna samtökin. Útgerð-
armenn uxðu þó að semja við
félagið og hafði það því unnið
mikimn byrjunarsigur. , Næsta
vor 'kom aflur til deiílu og dró
nú til eins fyrsta stóra verfcfalls
ins í sögu í'slenzkra verkalýðs-
samtaka, háse t a verkf allsins
1916. Það varð mjög hart og
kom til all imiki'lla átaka, en
sjómenn fengu viöumandi. lausn
á lifrarmáMnu og ýmislegt ann-
að fengu þeir fr.am af kröfum
sínum. Það, sem m ;st var um
vert var, að í þeslsari deilu fékk
félagið eldskírn sína og í raun
og veru mörg önmur aiþýðufé-
lög, enda var nú hvert félagið
stofnað af öðru víða um lamd.
Hósetarnir höfðu með ótökum
sínum unnið á óvætti., rutt úr
vegi s mæ ðar t ilfimn i ngu verka-
lýðsins, sýnt að alþýðan gat bar-
iíit ■ og' géht sig gildandi. Þegar
á allt er lójti.ð, verður að telja
hásataverikfalMð 1916 einn merk
asta atburðinn í sögu verkalýðs
samtakanna hér lá landi.
4»
Sjómannafélag Reykjavíkur,
— en það nafn- .tók Hásetafé-
lagið fljótlega upp, ihefur síðam
1916 'háð margar deilur og oft-
.ast nær ihafa þær orðið mjög
harðar, enda hefur ekkert verka
ilýðsfólag 'hér á landi mæitt ann-
arri eims hörku atvinnurekienda,
þegar á heildarsögu þess er lit-
ið. En i hvert isinn hefur félag-
ið sótl friam, bætt kjör félaga
sinna, aukið réttindi þeirra og
jaf.nfr.amt styrkzt inn á við. Hef
ur það og orðið þeirrar gæfu
aðnjótandi að n-jóta öruggrar for
ystu iágætismanna, manna, sem
ætíð hafa 'háft fyrir augum 'það
sem rætt var um i upphafi þess
arör greinar, aldrei lag.t félags-
skapirai út í æfintýri, en aðeins
hafið deilur þegar Mfsnauösyn
var. Hefúr Sigurjón Á. Ólafs-
son verið fremstur þessara á-
gætu manna, en 'hann hefur nú
verið formaður félagsins í 26
ór. Væri hægt að nefna fjölda
miörg nöfn önnur, en það verður
ekki gert að þessu sinni. Þó að
nöfn séu nefnd, segir það ekki
alia söguna, því að sjómannafé-
l.agið er Mfsstarf hundraða og
jafnivel þúsiunda sjómianna. Þar
hafa margir laigt steim í framtíð-
arhöll.
En þó að baróttan fyrir kaupi
og kjörum hafi verið snarasti
þátturinn, eins og gefur að
'skilja, i ist.arfsemi sjómannafé-
'lagsins, þá hefur og barátta þess
fyrir bætitri. iöggjöf til handa
sjómannastéttiinni verið stórt
atriði. Það var, eins og áður er
drepið á, sjómannafélagið, sem
hóf fearálituna fyrir togaravöku
lögunum. Með þeirri, barátlfcu 'hóf
Iþað þáttöku sína í stjórnmálum
og var í þá daga einn af hyrning
larsteinum Alþýðuflokksins, en
honum eru að þakka bókstaf-
lega aMar þær stjórnimlálalegu
uimibætuir, sem gerðar hafa ver-
áð á kjörum íslenzfcrar alþýðu..
isíðian hann var stofnaður 1916.
Honum fcókst að koma á miklum
'kjara'bótum fyrir alþýðuna með
an hann átti ekki nema einn
manná þingi og enn, þó að hann
sé isem stendur minnsti fiiokkur
þinigsins, tekst honum, að fcoma
fram mlestu fyrir alþýauist'éttirn
a,r. Verður það aldnei hrakið
þrátt fyrir sífelldan róg og mold
viðri. Sjómannaféiaginu tókst
fyrir a'tbeina Alþýðuflókfcsins
að fá fram togaravökulögin 1921
.og aftur enduribætur á þeim
1928. Þá hefur gjörbreyting orð
dð á tryggingarmálum sjó-
manna. Þeg.ar félagið var stofn
að voru .tryggingarnar næsitum
engar og sjómennirnir féllu ó-
'bætíir, en konur þeirra og börn
komust á vonarvöl. , Þetta er
gjörbreyitt. Þá tókst félaginu
með löggjöf að Irvggja forgangs
, ré'it launa sjómanna hjá út-
í i ■: gerðarmönnum. Sigurjónskan
Til sölu
hálft steiiihú i
við Framnesveg. Laust til íbúðar. Húsið
er tvær hæðir, ris og kjallari.
Nániari upplýsingar gefur
Almenna fasteignasalan,
Bankastræti 7. — Sími 6063.
ALÞÝPUBLAÐIÐ
Þriðjudagur 23. cktóber 1945*
BÓKABÚÐ
hefir verið opnuð við Lækjarforg þar sem Llfla Bílsföðin var.
Fallegar sænskar bœkur.
Ödýrar amerískar bækur.
Nýjar íslenzkar bækur.
6jörið svo ve! að líta innr þegarþér eigið ieið um Lækjarforg
JLelftar
ier alþekkt, en iþað er samnefn-
ari á öllium endurbótum um
borð í síkipuinum til öryggáS' og
h.agshóta fyrir sjómenn og hef-
:uir hlotið' nafn af tfonmianni
þeirra. Bariáttan fyrir Sigur-
jónskunni hefur verið ákaflega
hörð eins og sjómönnum er
'kunnugt um og er enn ekfci
nærri lofcið. Árangur hennar
sást meða.l .annans í tilkynningu
frá ríkssitjórninni fyrir nokkrum
dögum, þegiar hún skýrði frá tog
arafcaupunum ,í Englándi. Þar
var sagt að mikiar endurbæiur
yrðu gerðar á toigurunum frá
því se.m ffuilkominasit værá nú
taiið með Bre.t.uim.
Það e,r ógerningur að draga
hér upp myndir af breytiingun-
um sem orðið hafa á starfi og
kjörum sj ómannastéttarinnar á
þeim 30 árum, siem Mðin eru frá
stofnun sjómannaféHagsins,
enda er það ekki nauðlsynlegt.
Það ska'l aðe-ins sagt, að árang-
urinn er stórfcositlegur og hann
hefur ifengist fyrir ötula og gjör-
ihugulia stjórn á félaginu, örugg
an og staðfastan skilning sjó-
mannastéttarinnar sem heildar
og þann sitaðfasta vilja hennar
að varn,a því iað félagið væri
'gent að leiksoppi pólitískra æf-
intýramanna, sem vilja taka
,,paitent“ á Verkalýðshreyfing-
unni.
Sjómannafólagið er nú 30
ára. Eins og fyrir 30 árum þeg-
ar það var stofnað stendur það
nú í harðri deilu. Aívinnurek-
endur viilja taka af sjómönnum
mikinn hluta tekna þeirra. Sjó-
mannaifélagið er b.rjóstvörn
verkalýðssamtafca nn-a. Þess .
vegna er ráðist fyrst á það. í
Röðin á að koma að hinum fé-
lögunum á eftir. Allur íslenzkur
verkalýður veiit Lvprt stefnt er.
En sjómannafélalgið stendur
saman semi órjúfandi heild, og
verikalýðurin.n í landinn stend-
ur óskiptur með því.
VSV.
Húsnæðisvandamállð.
FramhaJd af 4 síðu.
framkvæmda og byggingarsam
vinnufélög höfuðstaðarins að fá
aðsitöðu ti,l að hefjast handa um
umfangsmiklar framkvæmdir.
Verði fiarið að þessum ráðum,
er fengin trygging fyrir þvi, að
húsnæðisvandamálið verðd leyst
ó itiHtölulega sfcömmum tíma
með hagbvæmum hætti, án
þess að eigendur og leigjendur
hinna nýju húsa bindi sér byrð-
ar, sem verði þeim ofviða.
A,llþýðustéltltum og launþegum
höfuðstaðarins ber að kynna sér
úrræði flokkanna varðandi hús-
næðisvandamálið rækilega. Ó-
’breyttu ástandi. í þessum efnum
verður ekki unað. Og hagur
Ihinna húsnæðisllausu er heldur
ekki iað neinu bættur, þótt þeim
s!éu .gefin fyrióheit um sfcýja-
bongir, sem aldrei verða jarð-
fastar. Vandarhál þet-ta verður
að leyisa með raunhæfum og
róitækum hætti eins og Alþýðu
flofckurinn bendir á og berst
fyrir.
Brezka ríkissijórnin
veitir siyrk og lán til
kaupa á skipum og
veiðarfærum.
TE* YRIR skömmu hefur verið
skýrt frá því í enskum
blöðum, að brezka ríkisstjóm-
in hafi í hyggju að veita styrk
og lán til skipakaupa og til
kaupa á veiðarfærum, svo og til
viðgerða á bátum, samkvæmt
nánari ákvörðun er sett yrði
með lögum.
Hihgað hefur borizt einitak af
ilagafruimvarpi því, er um> þetta
ræðir. Samkvæmt frumvarpinu
er r'íkisistjórninni, heimilað að
veita lán. í fr.amiangreindu
sfcyni, og styrk, ef þess er þörf.
Þó má. styrkuirinn eíkki fara
fram úr einium þriðja kostnað-
ar.
T'iil róðstöfuinar er í þessu
au'gnami'ðí lagit til að rífcisstjórn,
iin fái allt að 500 'þús feterlings-
puind til styrkveitinga og 800
þús. st'erlingspund til lánveit-
inga.
Styrfcurinn eða- iiánið verður
ekki' veitt til byggingar sfcipa,
semi eru’ stærri en 50 tonn
brúttó. Jaffnffraimt er isvo táfcveð-
ið, að þessara hlunninda' njótd
ekki þau skip, sem' eingönigu eða
'aðallega stunda síldveiðar.
Hlutavelta.
Á sunnudaiginn kemur, þann 28.
okt. næstk. halda Bræðrafélag Frí-
kirkjusafnaðarin's í Reykjavík og
Kristilegt félag ungra manna Frí-
'kirkjusafnaðarins samieiginllega
lilufavéltu. Enu félagsmenn og
alllir aðrir velunnarar þessa mál-
efnis, sem villdu styrkja það é ein-
hvern hátt, vinsamlega (beðnir aS
feoma gjöfum sínum til eftirtaldra
manna fyrir laugardag: Til Jóns
Arasonar, Hvertfisgöltu 32 B, ísleiks
ÞorsteinSsonar, Hverfisigötu 50 og
Hannesar Guðmundssonar, Vitastíg
8A. ,, jaiu
FélagslK.
íþaka nr. 194. Verðandii nr.
9. Sameiginlegur fundur í
kvöld M 8.30.
F. II. 1
Kniaittspyrnmnienn, frjáM-
þróttamenn og sundfóllk félaigs-
ins er feeðið að mæta til mynda
töfcu í fcvöld fcl. 8 í feiikfimishús
mu.
Stjórnin.
FRÁ BREIÐFIRÐINGAFÉLAG
INU:
Fólagsfunduir í salarkynniuim
Mjálfcursamsölunnar, Lauga-
vegi 166 n. fc. miðvikudag kl.
8,30. Rædd félagsmál. Uppiiesit-
ur, lisítdans, söngur og dans. —
Fðlagsmönnur heimilit að taka
með sér gesti.
STJÓRNIN.

SMIPÆUTGERIÐ
Q£(|í.i:m
„Hrímfaxi“
til Austfjarðahafna fná Djúpa-
vogi til Bakkafjarðar.
„Bátur“
tíil Hvammsitanga, Biönduóss,
Skagaslranda.r, Húsavíkur,
Kópas'kers, Raufarhafnar og
Þórshafnar.
Flutning'i, á öll skipin veditt
móttaka í dag.