Alþýðublaðið - 02.11.1945, Blaðsíða 4

4
ALÞÝfHJBLAÐIÐ
Föstudagmn 2. nóvemfeer 1945
I
fUfrijðttblaðið
Ötgefandi: AlþýSuflokknrinn
Ritstjóri: Stefán Fétnrskia.
Simar:
Ritstjórn: 498J og 4902
AfgTeiðsia: 4988 of 4988 /
Aðsetnr
í Alþýðnhásinn rið Hverf-
Isgötu.
Yerð í lausasölu: 40 aurar
, Alþýðuprentsmiðjan.
Síðari grein:
Þrenos konar gagnfræðanám
Flokksþingið, sem
varð að fresla.
ÞAÐ hefur vakið tölUívert usm
tal bæði í blöðum og manna
á meðal, að flokksþingi, fíem
kommúnistar höfðU boðað 'hér
í hö/fuðstaðnum þ. 25. okt. s. 1.,
var á siðustu stundu frestað
með auglýsingu bæði í ríkisút-
varpinu og fiokksblaði þeirra,án
þess, að nokkmj skýring væri á
því gefin, né iheldur notkkuð
nánar sagit,' hvenær flokksþinig
ið' yrði haldið, þar til í gær.
❖
Nú er það í sjáilfu sér engin
stórtíðindi, (þótt flokksþingi sé
frestað; til þess geta verið
margviíslegar 'ástæður. En það
sem í þessu tilfelHi hefur valdið
umtali manna, er ihið opinbera
leyndarmál, að fcommúnistar
urðu að fresta flokksþinginu af
því, að 'verið er að bíða efti.r
„línu“ fyrir flokkinn, þ. e. fyr-
irskipaðri stetfnu, úr framiandi
landi. Og það er einn af þekkl-
ustiu mönnum flökksins, Einar
Olgeirsson, sem er að sækja
hana 'austur 'í Moskva, og dvald-
ist þar lengur en ætlað var.
Þetta er ástæðan til þess, ■ að
flokksþingi kommúnista var
frestað!
❖
Slikt atvi'k bregður enn 'einu
sinni, skæru ljósi yfir eðffi og
hlutverk Wins svokallaðá „Sósí-
alistaflokks“ ihér á landi. Fram-
an í islenzka kjósendur iþenur
bann sig í ræðu Og riti um hina
heitu iþjóðemiskennd sína og
umihyggju fyrir sjálfstæði þjóð-
arinnar. En ií laumi sendir
hann fonustuimenn sína austur
til Moskva til þess að taka við
fyrirskipunum um það frá und-
irróðursmiðstöð ihins rússneska
stónveldis, hvaða stefnu flolkk-
urinn skuli hafa í íslenzkum
stjórnmlálum bæði inn á við og
út á við! Geta imenn svo rennt
grun í iþað, við hverra hags-
muni stefna slílks flok'ks muni
vera miðuð, — ihvort þjóðar-
stoltið muni vera alvég eins
mikið undir niðri. os^if er lát-
ið.
Því 'betiur er íslenzka þjóðin
svo heilbrigð, þegar fáeinar
kommúnistiskar hræðiur enu
imdan skildar, að sh'kan tflokk
fyrii'lítur ihún; og það fcemur
mjö'g gremilega fram í því um-
tali manna á meðal, sem frest-
un Shins kommúnistíska tfLokks-
þings af þegar netfndúm ástæð-
um hefur vakið.
Um aldir hetfur iþjóðernis-
kennd og sjálifstæðisvilji íslend
inga komið fram í Ihinum oft
endurteknu, frægu orðium gamla
sáttmtáila: „Utanstefnur viljum
vér engar hafa“. Af örlagaríkri
og beizkri reynslu s turlungaald
arinnar var þessi yfirlýsing
sett inn í hið sögufræiga plagg.
Og þegar heill stjórnmlálaílokk-
ur í hinu endurreista íslenkka
lýðveldi hér um bil sjö hundr-
uð árúm seinna tekur að hlýða
svipuðum utanstefnum og þeim,
sem þá urðu þjóðinni að frelsis-
NÚ skal' leitazt við að sýna
hvernig kerfið mundi vaxa
upp etftir héruðum og hverjar
viðbætur og nýbyggingiar þurfi
að koma til, svo að húsakostur
verði nægilegur.
A. KAUPS^TAÐIR
1. Reykjavík. Fullnaðarprófs-
börn hafa undanfarið verið
rúmilega 600 árlega hin sí'ðustu
ár. Af heim hiatfa hald'ið beint
átfnam mámi: í G ag n f ræð'askól-
.anum í Iteykjavík ca. 140,
Gagntfræðaskólá Reykvíkingá
ca. 50, gagntfræðad'eiM Mennta-
skólans' 25, t^vennaskólanum
25—50,, Verzliunarskóla íslands
50, eða alls um hel!minguir. Við
alla þessa skóla 'hetfur orðið að
ví'Siai f jlölda nemenda friá órl'ega.
Hafa þeir annað hvont orðið að
vera án frdkara. náms, eða að-
standendur hatfa neyðst til áð
kaupia þeim dýra einka'kennslu.
Allma,rglir nemiendur hafa og
sótt kvöldskólá og n,ámsflokka.
Hér mlá gera ráð fyrir, að tveir
fyrstiu árgangarnir verði að
mestu leyti heilir. Undanlþáguir
frá skólaskyldu verða að vísU'
einihverjar, en ekki svo,- að
hórri tölu nemi. í 3. og 4. bekk
verða afföl'l meiri. Má því með
nokkruim líkum áætla, að skól-
ar giagn'fræðastigsins í Reykja-
vík þuinfi að rúma nemendur,
sem* hér segir:
Nemendur á 1. nlámsári ca. 600
_ '-2. —- — 550
-3. — — 400
-4. — — 250
Nemienidur samtals ca. 1800
í Reykjavík er.u engin hús til
fyrir skóla þessa stigs, nema
Kvennaskólinn, semi rúmar um
150 nempnduir. Gagnfræðadeild
iMen'nitaskóIans hverfur og1
væntanlega samsvarandi bekk-
ir Verzluiniarsikólans. Munu báð-
'irskólarnir hatfa fullá þörf fyrir
sín hús fyrir því, og Mennta-
skólinn þarf áreiðanl'ega mikið
viðbótarhúsnæði, er firam líða
stuindir. Hér eru því engin úr-
ræði önnur en þaui að reisa 3—4
skólahús, eftir því hversu stórir
skólarnir ættu að vera (400—-
500 nemendiur hver) og auka
við Kvennaskólann, Svo að
'hann gæti rúmað 200—300
nemendur. Gagntfræðaskólarnir
báðir hatfa mjög ófullkoimið hús-
næði. Eitthvaö mætti að vísu
nota það, meðan ný hús væru
í smiíðum, en striax á næstu ár-
um verður að bæta mjög veru-
lega úr.
2. Akranes. Fullnaðarprófs-
böirn 'árlega rúm 40. Gagnfræða>-
skóli er þar þegar starfandi.
Skóláhús er ókki itil', en kennsla
fer frairn í 2 stofum í húsi, sem
ætlað er fyrir annað. Hús barna-
skólans er orðið of lítið en
mund'i nægja fyrir gagnfræða-
skóla, ef nýt't barnaskólahús
yrði reist.
3: ísafjörður. FuHríaðarprófs-
börn árlega rúm 60,. Gagntfræða-
skólí er þa'r starfandi. Skólahús
nýlega reist og mJun get’a tfull-
nægt enn um sinn.
4. Sigluf jörður. Fullnaðar-
prófsibörn órl'ega um> 60 Gagn-
fræðaskóli er þar starfaúdi.
Húsnæðið ekki fullnægjandi, og
muni innan nokkurra ára þurfa
að reiisa nýitt skólahús. Mikill
áhugi er á staðnum fyrir því,
að 'húsnaéði verði reist yfir gagn-
íræðaskólann.
5. Akureyri. Fullniaðarprófs-
böm árlega 80—90. Gagnfræða
skóli hefur starfað þar, og auk
þess hefur verið gagnfræða-
deild við menntaskóilann. Stórt
sikóláhús er 1 þann veginn að
verða fullgert og mun það geta
fullnægt 'þörfum um a'lllangt
skeið, enda þótt ti!l Akureyrar
sæki jafnan mangt námsmanna
úr öðrum sveitum norðanlands.
6. Seyðisfjörður. Ful'lnaðar-
prófsbörn áriega um 20. Gagn-
tfræðaskóli Ihefur ekki verið
stofnaður þar enn. Unglinga-
skóli hefur verið í samband'i
vi,ð ibarnaskólann. Lí'klegt er, að
þar verði 3 ára miðskóli eða ef
til vil'l fullkominn 4 ára gagn-
fræðaskóli með timanum. Skóla
hiús vantar, en fyrir dyrum
standa breytingar og endurbæt-
ur á gam'la Ibarnaskólanum, og
þarf 'að hugsa fyrir húsnæði.
fyrir igagnifræðakennsluna í
sambandi við bær breytinlgar.
7. Neskaupstaður. Fullhaðaa*-
prófsbörn árlega um 20. Gagn-
fræðaskól.i er þar stanfandi, þó
venjulega aðeins 2 vetra skóli.
Þar mun verða starfræktur 3—4
vetra iskóli. Húsrúm er nokkurt
ti.l, en mun bráðlega þurfa við-
bót.
8. Vestmannaeyjar. Fullniað-
arprófsbörn árlega 70—80.
GagnfræðaLslkóli hefur verið
starfandi. Húsnæði er ófull-
nægjandi, og þarf að reisa
skóilahús mjög brláðlega.
9. Hafnarfjörður. Fullnaðar-
prótfsbörn áriega um 80. Gagn-
fræðaskóli starfandi. Nýlegt
skó’lahús, og mun geta fullnægt
enn um si.nn.
B. SÝSLUR
1. G'ullbringusýsla. Fullnað-
arprófsibörn vorið 1943 voru
75. Þar af í Keflavík 24. í Kefla-
vík mun mjög bráðlega koma
upp gagnfræðaskóli tfyrir suð-
urlhluta sýslunnar. 'Unglinga-
fræðsla í öðrum kauptúnum.
Tveir innstu Ihréppar isýslunnar
eiga eðlilega sókn til Hafnar-
fjarðar,
2.1 Kjósarsýsla. Fullnaðar-
prófsbörn 1942 samtálls 31. Ekki
er líklegt, að þar Ikomi upp hér-
aðsgagntfræðaskóli, enda eðlileg
sókn til Reykjavílkur, Hafnar-
fjarðar og Akraness. Unglinga-
fræðsla yrði að a. m. 'k. sums
staðar í samibandi vi.ð ibarha-
skóla. Líklegt er, að Gullbringu-
ag Kjósarsýsla verði sameinað-
ar í eitt gagnifræðahérað.
3. Borgarfjarðarsýsla. Fuil'n-
aðarprófslbörn 27.
4. Mýrasýsla. Fullnaðarprófs-
börn 34.
5. Snæfellsnessýsla. Fullnað-
aðarprófsbörn 100. Liklegt er,
að þessar 3 sýslúr verði fyrst
um sinn sameinaðar í eitt gagn-
fræðahérað. Héraðsgagnfræða-
skóli í Reyfcholti, mundi nægja
að mestu fyrst um sinn. Ung-
lingaskólár myndu verða í kaup
túnunum á Snæíféllsnesi. Síðar
kæmi ef til vill gagnfræðaskóli
á Snæfellsnesi, oíg rnundi sú
sýsla þá verða isérstákt hérað,
en Reykholtsskólinn verða' að-
eins fyrir Borgarfjarðar- og
Mýrasýslu. Borgfirzkar konur
'ha/fa og mikinn áhuga á þvi, að
tjóni; mun hver einasti ærleg-
ur 'íslendingur snúa við íhonum
baki.
Orð gamla siáttmáiá eru í þess
um efnum á tfiullu gildi með þjóð
okkar enn í dag. Utanstefnur
viljum vér engar hafa nú fréfc-
ar en þá. Og flokkur, sem upp-
vís er orðinn að þvi, að .senda
forustumenn sína út, samkvæmt
allra hæstu boði. frá Moskva, ti'l
þess að táka þar við fyrirskip-
unum og ,,'linu“ varðandi ís-
lenzk stjórnmái, mun áreiðan-
lega litla Iframtíð eiga hér á
landi.
upp komi nokkurs konar héraðs
kvennaskóli þar í ihéraðiniu.
6. Dalasýsla. Fiull'naiðarprófs-
börn 34.
' 7. Austur-Barðastrandarsýsla.
Fullnaðarprófs'böm 23.
8. Vestur-Barðastrandarsýsla.
Fullnaðarprófsbörn 39.
Líiklegt er, að þessar 3 sýslur
verði fyrst um sinn siameinað-
ar í eitt gagnfræðahórað. Senni-
legt setuir fyrir héraösgagn-
fræðaskóla að Reykhólumi í A.-
Barð'astrand'arsýslu. Á þéssu
svæði er veitt þorp í öruim vexti.
Það er Batreksf jörður. Þar gæti
mjög briáðlega komið upp miö-
skóli og jafnvel gagnfræða-
skóli. Þá mu'ndi Vestur-Barða-
strandiarsýsla skiipt'ast úr, ’en
b'inar tvær verða sama'n un
skól'a. Skólahús vantar.
9. Vestur-ísafjarðarsýsla.
Fullnaiðarprófsiböirn 54. Skól'inn
að Núpi í Dýrafirði mun geta
fullnægt um sinn, ef kauptúnin
í sýslunni sjá umi umglinga-
fræðslu sjiálf, sem líklégt er.
10. Norður-ísafjarðársýsla.
FullnaðaTprófsbörn 53. Skólinn
á Reykj anesi við ísafjárðardjúp
verður • héraðsgagnfræðaskóli
fyrir þessa sýslu, og sennilegt
er, áð norðurhreppar Stranda-
sýslu verði sa/meinaðir þessu
héraði. Barnaskólar í þorpun-
um munu sjá um unglinga-
fræðslu.
11. Strandasýsla. Fullnaðar-
T I L
liggnr ieiðÍB
prófsbörn 42. Ekki er líklegt, að
þar koml upp héraðsgagníræða-
skóli bráðlega. Sennílegá munu
.norðurhreppa'r sýslunnar sækja
til Reykjaness, eins og áður
segitf, en suðuT'hrepparnir að
Reykjum í Hrútatfirði.
12. Vestur-Húnavatnssýsla.
Fuillnaðarprófsbörn 26.
13. Austur-Húnavatnssýsla.
Fullnaða'rpi'ófSbörn 34.
Þessar tvær sýslur sameinast
um skólann að Reykjum í
Hrútafirði, og mun hann geta
fullnæigt enn um sinn.
14. Skagafjarðarsýsla. Fulln-
aðarprófsbörn 86. Skólasetur er
ákveðið í Varm^ihMð og nokk-
undirbúningur hafinn. Skóla-
hús vantar. SauðárkrÓkur er
vaxandi kauptún, og er ekki ó-
sennilegt, að þar komi sérstak-
ur miðs'kóli.
15. Eyjafjarðarsýsla. Fulln-
aðarprófsþörn 100. Þar er varla
aðstaða tii, að einn skóli verði.
fyrir alílt héraðið. Úr sumum
hlutum sýslunnar er mjög auð-
veld só'kn til Akureyrar. Aðrir
Framhald á 6. síðu
ÖLL BLÖÐ, sem út kornu í
gær, fluttu ritstjórnar-
greinar um dönsku kosning-
amar.
Vísir sagði rmeðal annars :
„KosnLngarnar í Danmlörku fóru
að þessu sinni fram mieð óvenju-
liegum hætti. Danir hafa þjáðzt á
undanförnum árum undir oki
'Þjóðverja og búið yfir mögnuðu
hatri í þeirra garð. Þj'öðin öll reis
upp til and.stöðu gegn þeim, en er
ungir menn hurfu að því ráði, að
liáta hendur standa fram úr erm-
um, en beita ekki hinni iþögulu
andstöðu einni, slæddust þar mis-
jafnir sauðir með, einkum úr fylk-
imgum kommúnista. Þeir báru á
sér yfirskin guðhræðslunniar og
þóttust vera þjóðernissinnar, þótt
iþeir hafi afneitað hennar krafti
eftir að Rússar settuist að á Borg-
undarihólini. Er til kosninganna
var gengið, var engin ró komin á
'hugi fólksins, hvað þá heldur að
fyrri flokkaskipun hefði mótazt
að nokkru ráði, eða inntoyrt nýja
kjósendur í raðir sínar. Má því
ætla, að það hafi kommúnistum
orðið drjúgt til fylgis, en me’ð öðr.u
mióti verður fylgisaukning þeirra
ekki skýrð. Óttinn við „nazism-
ainn“ annars vegar, en ungir og
lítt þroskaðir kjósendur htns veg-
ar, hafa stuðlað að fylgisaukningu
þessara vinstri öfga meðal Dana.
Kommúnistar hér á landi mikl-
ast yfir fylgisaukningu flokks-
Ibræðra sinnia í Dainmörku, þótt
þeir muni sjáanlega engin áhrif
hafa í danska þinginu, en svo virð-
ist sem þeir óttist nú mjög um ör-
lög sín hér héima fyrir, jafnvel þótt
þeir kunni að hafa hug á vetrar-
kosningum, og lýsa því nú yfir
skýrt 'og skorinort, að aldrei hafi
iþeim til hugar komið, að hverfa
að austrænu lýðræði, nái þeir
völdunum, ,og ei heldur að banna
starfsemi né 'blaðaútgáfu and-
stöðuflokka."
Morguinibl'aðið segir í grein
sinni:
„Úrslit kosninganna skera engan
veginin úr urn, hvernig sú stjórn
muni líta út, sem nú tekur við
völdum í Danmlörku.
Buhl forsætisráðherra hefur
þegar lagt fram lausnarbeiðni fyr-
ir sig og ráðuneytið. Enda þótt
Jafnaðarmannaflokkurinin sé fjöl-
menpasti flokkur þingsins, mun
hann ekki telja sér kleift að
mymda stjórn. í kosningabarátt-
u,nrii 'lýstu jafnaðarmjemi því
margoft yfir, að ekki kæmi til
mál'a, að þeir ynnu saman með
koimmúmstum. Þessir tveir flokkar
hafa heldur ekki eindr nægan
meirihluta, til þess að mynda
stjórn, þótt þeir vildu reyna að
'bræða sig saman. Um slíka stjórn
er því alls ekki að ræða.
Fregnir herma, að Buhl hafi
bent á Vinstriflökkinn sem líkleg-
astam til að mynda stjórn. Ekki er
vitað hvort /flokjkurinn gerir til-
raunina. Stjörn, undir forustu
Vinstriflokksins yrði vart á anman
hátt’ efi samsteypustjórn borgara-
flokkanna þriggja, Vinstri- íhalds-
og Radikala. Þeir hafa samamlagt
nægan meirihluta á þingi til þess
að mynda stjórn, ef þeir koma sér
saman.“
Já, það er þetta ef. Það skyldii
nú ekki eiga eftir að sýma sig,
;að borgarfíokk ar ni r reynist ó-
færir .uimi að kocmia sér siamian
uim stj órnarmyndun, þrátt fyrir
hinn samieiginlega mi’edriMiuta
og þxátt fyrir hinai saimieiigm-
Framhald á 6. síðu