Alþýðublaðið - 09.11.1945, Qupperneq 4

4
ALÞVÐUSUÐIÐ
Föstudagur 9.
nóv.
1945
fUjrijðnbUðtó
Útgefandi: AlþýCaflokkurinn
Ititstjóri: Stefán Péturav>n.
Símar:
Ritstjórn: 49§J og 4902
Afgreiðsla: 4900 og 4900
Aðsetur
í Alþýðuhnalnn vtð Hverf-
isgötu.
Yerð í lausasöln: 40 aurar
Alþýðuprentsmiðjan.
Veslrænt bandalag!
E NN ihefir ékkert dregið úr
þeirri bliku, sem á llofti. !
hefir verið slíðan utanrikismála
ráðherrar stórveldanna á mieðal
hinna saimeinuðu þjóða sikildu
í Lrondon d haust án þess, að
ndkkurt samfeomiulag næðiBt
m/eð þeim um grundvallaralriði
þess friðar, sem nú á að semja.
Þvert á móti: Tortryggnin hefir
farið' vaxandi bæði. hjá Rússum
og Vesturivieldunuim isáðan séð
var, ihve margt og alvarlegt á
milli ber um iskipun hinis nýja
heimis. Og • nú þegar má sjá
greinilegar merikjiailínur iþeiprra
samtaka eða bamdáilaga ein-
S'takra Iþjóða í milii, isiem fyrir-
sjáanlega hlijóta að myndast.,
þnátt fyrir hið nýja aillsherjar-
þjóðahandaliag, ef ekki tdkst
innan iskamms að rétta við ein-
inguna á þeim grundvelilii, að all-
ar þjóðir Æái iað njóta fulllkom-
ins frelsis inrnan þeirra tak-
marka, sem sameigihlegt öryggi
útheiimtir.
Úti um heim ihafa rnenn sið-
ustu vikurnar verið að vona
það, að Staliin rnyndi á þyltdng-
arafmæílinu ausitur í Mosfcva,
sem haldið var ihátíðllegt i fyrra
dag, íhafa einhvern boðskap að
flytja heiiminuim, isieim gæfi von-
ir um batnandi .samkomulag
með Rússum og Vesturveldun-
um, og viðreisn frelsis og lýð-
is með þeiim þjóðum, sem Rúss-
ar hailda nú undir járnhœil sín-
um, eins og Hitler áður. En
Staldn flutti enga ræðu á bylt-
ingarafmælinu; Ikom yfirleitt
ekki nærri þvi, að þvií er virðiist,
— og vei't enginn úti um heim,
hverju það sætir. í hans stað
taiaði. Molotov og var lítið af
ræðú hans að riáða annað en
vaxandi úllfúð siovétstjórnarinn
ar ií igarð Vasturveldanna út af
því, að iþau sfeuli ekki haifa op-
inberað Rúsisum leyndardóm
kjarnorkusprengjunnar, og
vegna þess, að taún þylkist .sjá
vaxandi' teikn til varnarbanda-
lags með tainium vestrænu þjóð-
um, ef tili alvarlegri átaka
skyldi koima með isigunvegúrun-
u-m í Ihinni nýaifstöðnu styrjöld.
❖
Það er nú !í sjálfu sér dálilið
broslegt, þegar Rússar vilja
niei'ta Ihinum vestrænu þjóðum
um réttinn til þe$s að hafa
frjáls isaimtök imeð sér, í varnar
skyni, á islama tíima og þeir sjálf-
ir vilja spenna ölll þau nágranna
riíik.i, sem þeir Ihafa taertekið í
Austur- og Mið-Evrópu, fyrir
vagn hinnar rúlssnesku ýfirriáða
stefna; eða þegar þeir gera
kröfu tii þess, að þeim verði:
írúað fyrir ieyndardömi kjarn-
orkusprengj unnar, án þess, að
þeir sýni ísjlálfir noktoum vott
vaxandi samvinnu — og fri.ðar-
vilja. í því saimbandi mætti
minna á, að Ves turveldin sendu
Rússum á ófriðaTiánunum ó-
grynni taergagna og opiniberuðiu
þeim mörg leyndarmlál ibrezkr-
ar og amerískrar hergagnagerð-
ar; en þegar farið var fram á,
að þeir létu Vesturvelidunium á
sama taátt taernaðarleyndanmál
sán d té, var því ávalit þverlega
Þriðja grein Gunnars Stefánssonar:
Árásirnar á húsaleigunefnd.
Á VAR OG SAMÞYKKT
vantraust á húsaleigu-
nefnd.“ Ójá, ektoi máitti nú svo
sem vanta rúsínuna í pulsuend
ann, eins og sagt er.. Já, lengii
má nú deila um keisarans
skegg. Ég ætla þa© «rétt vera,
að þegar tveiæ aðilair deiilla og
dómur genguir í rnáli þeirra, þá
telji sá, semi dómuæinn' genigur
í viil, aðeins öllu réttlæti full-
næg't, en hinn, s«em dómurinn
■gengur í móti, að hann sé mds-
rétti beittur og dómurinn sé
rangllátur oig svívilðile'gur. Þeitta
■hefir svo verið alla tíð síðan
lög voru1 sett am samskipti
maininatnna og dómstólar fóru
að dæma um ágreining mianna
á malli.
Það er 'aligjörlega útilbkað,
að dómistóll, >en það hlýtiur
húsaleigunefndm að skoðast
fyrst og frernst, semi oriði'ð hef-
ir áð skera úr ágreiningi eðla
um upphæð húsaleigu í um
1240 húsum> hér í bænum og
það oftar en einu1 sinni og oftar
>en tvi'sviar í sumuim, geti gjört
svo að öllium líki vel. ■ Mun láta
nærri að -nefndin hafi 'kveðið
U'pp um 3000 — iþrjú þúsuind úr
skurði, en tekið fyrir nokkru
'fl>eiiri ágreiningsmál', suim allt
■upp í 6—7 sinnumi, en í ein-
staka húsuim hefir nefndán fært
til. 'bókar a-llt að 17 atriði. Þá
ieru' fiundargerðabækur nefndar
i-nnar orðnar 18 að töilu, hver
með uimi 500 blaðsíðum, svo
bótoáðar miumu vera ium; 9000
þéttskrifaðar bláðsíðúr um þau
imiál', sem' ne-fndin hefir haft
með áð 'gjöra. Einnág mlá til
'gamans geta þess að s'kjöl þau,
sem mefndin hefir átt að vinnia
úr, muinu vera uim 8 mietrar að
þykkt.
Ég staðhæfi, vegna þess
kunnlei'kia, sem óg tel miig háfa
á sitörfium húsiafeiguinefndar-
innar, eftir 4 ára starf sem rit
>ari taennar, að hver einasti úr-
stourðuir, sem nefndán hefir llát
ið frá sér fara, hefir verið upp
kvelðinn samfcvæmt þyí, sem
nefndarmenn áHitu réttlátiasit
cg í mestu samræmi við á-
kvæði og tiilgang húsaleiguilaig-
anna,.
Það -er iþví aðeins hártogun
á staðreyndum iað samþykkja
vantraust á nefndina sem slífcai,
enda væri þá eins hægt fyrir
húseiigendur að «saimþyifckjla
vantrauist á hinia almennu dóm
stöla hér (fógetarétt, bæj'ar-
þing og hæstarétt auk fögreglu
réttarins) því hafi rnenn taliið
sig vera órétti bedittir af húsa-
leiguniefndinind, lá al'ltaf sú
leið opin áð áfrýja til þessara
aðiljiai, enda gjiört í fjöMiamiörg
um tilfelilum. Þá taara hefir oft
asit sfcoti'ð svo skökku við, að
dómstólarnir hafa einmitt stað
fest úrsikurði húsaleigumefndíar
innár og eru undantekningam
lar frá því sárafáar. Það sfcýldii
einnig athugað, áð taúsaleigu-
nefndin er eniginn hæstiréftur,
hvorfci í ágreiningsmáium um
húsnæði -eða í matsgjörðúm á
leigu. Öllum slífcum; úrskurð-
ium nefndarinUar,er hægt að á
frýja og væri þá í raundnm lít-
M stoaði sfceður, 'þótt nefndin
aldrei nema hefði kveðið upp
ranglátani úrskurð, slíkt var
elltaí hægt alð laga. Nel. Skyldi
það ekki frekiar v-aka fyri-r hús
eigendium, með. vantraus.tssam-
þyktot sinni', að fá t. d. aðra
menn inn í húsalei'gunefndina,
sem væru húseigendum1 eitt-
hvað eftirlátari eða' leiðdtami-
ari? Siífcur batoþanki væri. nú í
rauininmi etoki niema mannleg-
ur, en varla væri nú skylt að
tafca saimþykktiina alvarlega á
þeirn grundv.elld.
Þá er ótailinin sá þátturimn í
starfi niéfndarinnar, sem nefnd
armenm ’hafa á sig tekið, án
alilirar skyldu og eflauist til
mjög mikills' áliitisihnetokis, era
það er útlMutun h.'erma!nina'sfcál
anna. í fyrsta lagi gjörðu hinir
op'intaeru aðiljar, siém mieð mláíll
þesisu áttu að fara, n'efndinni
míjög .erfitt fvrir í upþhafi miálls
in.s með seiniaga'ngi og stirð-
leifca í öllum samskiptum og
hefir því áður verið lýst. í öðru
lagi hefir -nefndiin aldrei haft
eins mdfci'ð af stoálumi til úthiluit
uniar og eftirs'purnin var eftir,
hel'dur áiHtaf a'ðems örlíítið1 brot
af því, þótt svo hafi nú sýnzt
að nógu hiefði verið af að taka.
’. þriðja lagi viar ástand skáto
anna þaninig, að útiffiotoað var
mieð öllu að í þá væri fluitt, eins
og þeir fyrst litu út, enda þá
búndir alð stianda opnir og ó-
varðir um lengri tíimia fyrir
stoemmdarstarfsemi reykvískra
ungldn'gia, sem miun vera á háu
stigi og það allt vegnia semílæt
i«s og tómlætis ábyrgra ýfir-
valda.
Affur á mlótii var óhugsiamlegt,
að húsaleiguniefn'din, semi ekfci'
hafði yfiir 'hinu minnsta fjár
magni að segja, igætr upp á
eigin spýtiur lagt út í imnrétt-
ingu' og stamdjsietni'mgu skálL
annia. Varð því að leita tiH hæj-
arfél'agsins um slika fjárhags-
lega aðstoð og hún féktost
að einhverj'U meira eða mdnna
leyti. Nú er vitað, að allt
það fé, sem farið hefir til
'stoálanina, befi'r semii sagt veriið
á gl'æ kastað og vitanlegt, að
hér var aðeins um bráðabirgð-
arráðstöfun að ræða, þótt hún,
reyndist nokkuð langvarar.cli og
dýru verði k,eypt, og því h'efir
bærinn, einis og skiljanlegt er,
efcki vii'jað leggjia fram mleira í
þessu skyni, h'eldur ien minnst
var hægt að komast af með.
Enda- haifa verkin sýnt merk-
in. I anniam eindan togaði svo
húsaleigunefndm, seni bar
fram ósfcir og fcröfur um að
þetta eða hitt yrði gjört, en í
himn endann 'bæja'rfélagið, sem'
ósfciaði ekfci eftir að setja mieira
fé í fyrirtækið en nauðsyni
frekast krefði.
Með tiililiti til þess, sem hér
að framan er sagt, hlýtur það
neitað. Framkoma Rússa taefir
því s'izt verið til þess fallin, að
sfcapa Irauist til . þeirra og
tryggja varanlega einingu Ihinna
sameinuðu þjóða.
Það er Iþví engin furða, þóít
Veslurvéldi.n vilji fara að öllu
varilega og‘treysti meira á frjáls
og vinsamleg samtöík isín og ann-
arra vestrænna þjóða, en á var-
anleiik taandaiagslins við Rúss-
land, sem lítil Iheiilindi hefir
sýnt Ihingað til, og (því minni,
sem lengur taefur liðið. Orð
Ghurdhi'lils og Bevins í omræð-
urram um millirfkjamáldn !í
að virðast auðskiiið, að marg-
ir hafa gefið húsaleigunefnd-
inni sök fyrir þá hluitd, sem hún
alls ekki-var sjálfráð um, hvern
ig væri eða voru framkvæmd-
ir. En sé tékið tdflíliit til þessi að
mefndin taefir þegar úthEutað
357 fjöl'sfcyldumi itaermanna-
skáiumi til afnota og enda miuin
fleiruim, sem flutt hiefir verdð
úr og nefmdin aftur ráðstiafað,
svo og að fyrir nefndinni Iliggja
ennþá 425 umsóknir oum bráða
birgðahúsnæði, aMiar frá innain
bæjarmönnuim, þá er varla að
vona að öilum þeiimi, serni eftir,
eru, finnist réttlátllega skipt nið
ur skálunuim, þar siem þeir hafii
þó engan fenigið ennþá.
Húseiigendur ættan heMiur,
næst þegar þeir samþykkja
vantraust á einhverja, sem um
húsaileigui óg húsnæ'ðiismáO. fara
■höndum, áð belnai kyngi sinni
og fcrafti itiil þeiirra, sem ofar
eru í stiganum, helídur en að
■húsaleigunefindinni, sem er
bara fyrsita þrepið og það
lægsta í dómsim'eðferð þessara
mála.
Ég sagði hér að fnamiam, að'
þær tillögur til úrtaóta, siem óg
gæit séð að hefðu í sér fólgið
rauinverulegt gildi og sem gæti
staðist í raumveruileifcanum',
það vær.u' tiMögur þær, sem A1L
þýðufilokksmenn, bæði í bæjar
stjórn Reykjavíkúr svo og á al
þingi, hefðu bordð frami. Á ég
þar við: Frumvarp til laga um
miðlun'arsjóð húsatlei|gu', sem
þieir Haraldur ^Guðmundsson og
Guiðtmundur í. Gulðlmundsson
fíluttu á ‘þingi 'bæði í fyrra o«g
hittiðfyrra, en* sem' bæði árin
hefir d'agað uppi í iþimginu,
Fyrstu fjórar ’greinar fram-
varpsims hljóða svo:
1, , gr. Stofna skaill miðlumar-
sjóð húsaleigu í Reykjavík, Skal
í hann renna sú hækkun á fast-
eignaigjöldum rtil hæjarsjóðs
F.Ú.J.
FW,J,
Skrifstofan er opm
alla virka daga kl.
§—6,30 e. h.
Félagar!
H'afið samband við sferif-
stofuna.
STJÓRNfN.
brezka þinginu í fyrradag, dag-
inn eftir að Molotov flutti ræðu
sína, eru táknræn fyrir það'
miegna Vantraust sem Rússar
taafa vafcið imeð fraimkomu
sinni, sérlstaklega upp á síð-
fcastið. Báðir lögðu þeir í ræð-
um siínum höfuðáherzlú á, að
Bretland ög Bandariíkin stæðu
saman, hvað sem öðru li.ði; þá
væru þau ósigrandi. Og enginn
hefir iagt ríkari áherzlu á það,
en CtaurdhiM við þetta tækifæri,
að þessar tvær þjóðir varðveittu
leyndardóm kjamoikusprengj-
unnar, eins og nú er ástatt í
hedminum.
Reykjavíkur og á fastpí^na-
skatti til rókissjóðs, semi leiðir af
þeirri hækfcun fatseignamats í
Reykjiav’ík, er gekik í gildi 1.
jan. 1943.
Nú verða útgjiöld samkvæmt
iiögum þessum mieiri en tekjur
samfcv. 1. málsigr., og leggur þá
raikissjóður fram þáð, sem á
vantar.
2. 'gr. Hlutverk. mdðlunar-
sjóðs er að greiða þann hluta af
húsaleigui í húsum byggðum
'eftir 1. jian. 1940, sem er um-
firam það, er greitt var fyrir
samlbærilegt 'húsnseði á þeirn
tíma.
3. gr. Þegar eftir gildistöku
laga þes'sara staal húsaleigu-
nefmd, sibr. lög nr. 39 7. apríl
1943, láta fram fara tv-enns kon
ar húsalleigumat á öllum leiguí
búðum þeirra húsia, er byggð
hafa verið eftir 1. jan. 1940.
Anmars veigar skal méta þá
'húsialeigU’, sem itelja má hæfi-
lega miðað við byggingarkostn
að, þegar hús var byggt, og þá
fara eftir vísitölu kauplags-
nefndiar og hagstofummar um
viðhaldsköstnað húsa.
Hins vegar skal húsa!leigan
ákveðin eirns og ætla má, að
greitt hefði. verið fyrir sam
bærilegt húsnæði' fyrir 1. jiam.
1940, að viðtaættri hækkun,
sem svarar til hækfcunar húsa
leiguvísdtölunniar.
Húsaleigunéfnd tilkynnir
Mutaðeigandi húseigendum og
leigjendum ofanigreind'ar rnats
lÉPamihaM á 6. siíðii.
'T' f MINN í fyrradag flytur
eftirfaramdi .grein, sem
taygð er á upplýsingum sænsfcs
blaðs, Stockholms-T'Mningen:
„Sænskt blað segir frá því, að
100.000 ungar konur í Englandi
bíði nú með óþreyju eftir að kom-
ast úr landi til eiginmanna sinna,
sem eru ýmist amerískir, kanad-
iskir, franskir, norskir eða pólsk-
ir. All'ir eru þeir að sjálfsögðu
hermenn, sem hafa dvalið þar í
landi. Flestar þeirra flytja með
sér sýnileg tá'kn „stríðs“ástar
sinnar, nefnilega börn. Eigin-
mennirnir eru flestir farn'ir eða á
förum heim til sín, en geta ekki
flutt koinur sínar og ibörn með sér
vegna skorts á farkosti. Þær verða
því að bíða til vors, en þá hefst
miesti kvennaútflutningurinn, sem
sögur fara af í Englandi eða nokkru
landi öðru.
Ensku stúlkurnar hafa nú &
stríðsárunum orðið eftirsóttustu
konur heims, og er það kringum-
staeðum þeirra að kenna. Um 20
þúsund hafa glfzt Ameríkönum,
30 þús. Kanadamönnum, 5 þús.
Hollendingum, 2 þús. Frökkum
og álíka margar hafa gengið að
eiga Pólverja og Ástralíumenn.
Nokkuð færri eru giftar Norð-
mönnum, Nýsjálendinjgum o. fl.
Af íbúum Englands eru konur
í meirihluta og gsetir því þessara
þjóðflutninga minna en ella hefði
orðið. En ensku hermennirnir hafa
þó ástæðu til að syrgja, því að
Ameríkumenn eru sagðir hafa tek-
ið frá þeim fallegustu stúlkurnar,
100 þús. að tölu, rneðan þeir börð-
ust í sveita síns andlitis á erlend-
um vígstöðvum!
Almenningur í Englandá vonar
auðVitað, að þessar giftingar verði
stúlkunum til gsefu og ennfremur,
að þær verði sér og landi sínu til
sóma í himum framandi löndum.
En tíminni einn getur leitt í Ijós
afleiðingar þessara stríðsgiftinga.
Þessi hjónabönd voru í striðs-
lokin yfirleitt 4—5 ára gömul. All-
an þann tíma hefur eiginmaður-
inn, að örfáum mánuðum umdan-
sfcildum,. baxizt á utanlandsvíg-
stöðvum, en konan unnið að her-
gagnaframleiðslu eða öðru slfku
heima fyrir. Þau hafa beðið end-
urfundamna með nokkrum kvíða,
því að 'bæði vita í hjarta sínu, að
þau iíta nú eigi sömu augum á
veröldima og maka sinn og þau
gerðu, áður en vegir þeírra
skildu.“
Af þes®u tmá sjá, alð „ásband-
ið“ hefur víðatr verið en hér hjá
okfcutr.