Alþýðublaðið - 15.11.1945, Blaðsíða 4

AUÞYÐUSLAÐiÐ
Fimmtudagur 15. nóv. 1945,.
fU{ri)5u(>la5i5
Ötgefandi: AlþýCníiokkurinn
Ritstjóri: Stefán Petursv'n.
Símar:
Ritstjórn: 49@j og 49B2
Afgreiðsla: 49«» o* 4998
ASsetur
í Alþýöubuslna vifi Hverf-
isgötu.
Verð í lausasöiu: 40 aurar
Aiþýðuprentsmiðjan.
MeiMarlðgnlðf um raforkui
Kúabú fyrir Reykia-
vik.
EITT ÞEIRRA MALA, sem
bæjarfiuliltrúar AlþýSu-
flokksins hafa barizt fyrir á
iðniuan ámum, er, að Reykjavík-
unbær stofni og reki kúabú í
nsá'grenni Ihöfuðstaðarins. Til
þessa íhefur íhaldsimeirihlutinn
í bæjarstjórninni koimið i veg
fyrir að hafizt yrði (handa um
framkvæmd þessa nauðsynja-
máls. Nú fyrir nokkrum dögum
hefur Jón Axel Pétursson
ihreyft Iþessu máli á ný . og flutt
tillögu þessa efnis í bæjarráði.
Munu bæjarbúar efalaust fylgj-
ast gauirngæfilega með því,
hvort óíhaldið í bæjarstjórninni
sýnir enn einu sinni sinn gamla
Adam varðandi þetta miál eða
siér si>g tilneytt að falilast loks á
þetta ibariáttumiál Alþýðuflokks-
ins og stórfellda hagsmunamál
al!lra Reykvíkinga.
*
Vissulega þarf ekki að. fara
um það mörgum orðum, að
ástandið í mjóilkurmálum
Reykjavíkur er með öllu óvið-
unandi, enda virðist Framsókn-
arflokkurinn einn um það 'hlut-
skipti, að telja allar umlbætur
í þeirn efnum ástæðulausar og
gagnrýni á núverandi skipan
anjólkurmiálanna ósanngjarna
og tilefnislausa. En óneitanlega
er líhal'dið samábyrgt Framsókn
arflokknum í mjólkurmálun-
um, þar eð fulltrúar Iþessara
íveggja f'lokka hafa stjórn mijólk
urmláíanna á hendi og starfa, að
því er virðist, ií einingu andans
og bandi friðarins að þessum
miálum.. Auk þess ber áhaldið á-
byrgð á því, að Reykvlíkingar
hiafa ekki þegar hafizt handa
um raiuinhæfar aðgerðir til úi*bóta
í mjiól'kurimáilunum, með fjiand
skap sínum við hina gömlu og
nýju 'kr'öfu Aiþýðuflo'kksins um
kúabú fyrir Reykjavík.
*
Eigi alls fyrir löngu var lög-
sagnarumdæmi Reykjavíkur
aukið að mun, og náði sú aukn-
ing fyrir þær lendur í grennd
Reykjavíkur, sem bezt eru falln
ar til mjólkurframlei.ðsliu. Var
áður fyrr allmikil mjólkurfxam
leiðsla á þessum s'lóðum, og
bætti Ihún að nokkru úr mjólk-
urvandræðum Reykvikinga,
þótt stjórn og rekstri þeirra
mála væri áfátt um margt. Nú
hefur þessi. mjólkurframleiðsla
minnkað að mi'klum mun við
það, að Korpúlfsstöðum hefuir
verið breytt úr kúábúi í eins
fconar vandræðahæli. Ihalds-
meirihlutanum 'í bæjarstjórn
Reykjavíkur virðist ekki koma
til hugar að láta vandræða-
ástand mjólkurmiálanna verða
sér ihivöt til þess, að efna til
þeirrar einu framkvæmdar, sem
lífcleg er til' úrbóta og theilla,
en það er stofun kúaibús, sem
rekið verði .af Ibæjarfélaginu,
þótt Ihin aðkallandi. nauðsyn
þess sé ljós öllum öðrum en
Mnleysingjum þeim, er nú
stjórna Reykjavíkurbæ. I þess-
um efnum sem öðrum virðist
það tneysta í blindni á „ein-
EIRI HLUTI IÐNAÐAR-
NEFNDAR, þeir S.E.H, J.
Jós. St.J.St.. og S. Th, fyiltur frv
þetta að beiðni samgö'ngumála-
ráðuneytisins. Þó áskilja þeir
sér rétt að flytja og fylgja
bir eyt i n igart iillöigum. Fimmt i
nefndiarmiaðurinn, S.Þ., vildi
ekki taka þátt í flutn'ingi máls-
ins.
Svolétandi greinargerð fyl’gdi
rv. frá ráöuneytinu:
„Sv'o sem fyrirsögn- fruimi-
vairpsdns bendir til, er það ætl-
uinin, að í löigum eða lagabáiliki
þes'sum sáu S'aiman tekin ‘öTL lög-
gjafarákvæði, sem sérstaklega
varða ráforfcumál. Þó hefiuir
verið reynt að komast hjá því,
svo sem kostur er, aið hrófla við
7 athiaföiguinium.
. Aðalákvæði frumvarpsins eru
situtitu mláli þessd: Ríkið t'ekur
að' sér að annast vinnslu á raf-
oirku handa íbúuim landsins og
fiutning orkunnar -milli héraða
og iandshluta. Það ásikilur sér
jialfnframit einkarétt til þessa.
Rífcið setiuir á stofn fyrirtæki,
sem nefnast rafveitur ríkisdns,
til þess að leysa þetta verfcefni
af 'hendi, Sérstcfc fyrirtæki, sem
nefnasit héraðarafveituir, annast
'Uim að veita orkuinni inr.'an hér-
a'ðs til notendanna. Rikisstjórn-
iin áfcveð'uir orfcuiveitusvæði
hverrair héraðsveitU', áikveður
takmörk þess svæðis, sem henni
■er ætlað að veita raforkui um.
Ka.ulpntaðár og kauptún, sem
er.u orfcuveitusvæði út af fyrir
ság eða enu alð íbúatö'lui 3A hlut-
ar orkuveitusvæðis eða meira,
hafia rétt á að hafa héraðsveit-
únla í siínum höndum. Ráðhe'rra
veitir þeirn þá einfca'rétt til siölu
á raiforku' innian takmarka orku-
j veitusvæðisins. Ríkið setun á
sitofn séorstafct fyrirtæki, er
j nefnist héraðsrafv eitur 'ríikis-
ins og hefur það verkefni að
ko'mia U'Pp og reka héraðsraf-
veiitur 'hvarvetnia þar, sem ekki
er annair aðili fyrir hendi til að
tafea þetta að sér, eða. sérstök-
um erfiðleikum er bundið að
veitia o'rkiunni til notenda. t. d.
vegna bess, hve byggð er strjál.
Þeiimi ihéraðsrafveituim, sem svo
hagar til iuim, sfcal þegar í upp-
hafi veitt nægilega mikið
styrktarfé, til þess að þegar
miS'gi' afsikriifa sitofnfcostnað svo,
að þær sé unnt að refca sem
fjárhaigs'legia sjáMsitæð fyrirtæki
eftir bað. Af því styrktarfé
leggur ríkissjóður fram allt að
% hluitum, en Vz hluti a. m. k.
skal' koima úr héraði, og fer sá
hluti 'framilagsinsi umi hendur
sýs'lunefnda, enda hafa þær og
rótt ti'l a'ð ákveða í aðalatrið-
um, í hva'ða veituimiannvirki
skal ráðázt innan hverrar sýslu
á hverjum tírna. Öll núgiildandi
ákveði um eftirlit af hálfu rík-
isins1 með raforfcuvirkjum til
EINS og áður hefur vérið frá sagt hér í blaðinu, flytur
iðnaðarnefnd neðri deildar alþingis að beiðni iðnaðar-
málaráðherra, Emils Jónssonar, frumvarp á þessu þingi að
heildarlöggjöf um raforkumál. Frumvarpi þessu fylgir ítar-
leg greinargerð frá ráðuneytinu og birtir blaðið meginkafla
hennar í dag og á morgun.
öryggis' gegn tjóni og hættiu af
þeim eru tekin upp í frum-
varpið að heita má óbreytt og
án viðauka. Ríkið 'lætur gera
fiuillkomina ranmsókn á skilyrð-
•um til vinnisliu og notkunar raf-
oirfcu. Stjórn raforkuimálann'a er
í 'aðalatriðum þannig fyrir kom-
ið, að sfcipaðiur er raforkumála-
stjóri, semi hefur iþaiui mál öll
með böndiuim' undir yfirstjórn
iþesis ráð'herra. sem fer með
raforfcumlál, en fimim mianna
raforfcuráð, skipað af ráðhe'rra,
fjlórir þeirra eiftir tilniefmingu
fjögurra félaigs'siamtafca, sem
telja i'n'nan sinna vébanda
þorra allra rafmagnskaupenda
og rafmiaginsnotenda í landinu,
himn fimmti, formaðlur ráö'silns,,
•kosánú' af Ailþingi, er ríkis-
stj'ó’rni'nni til ráSiuineytis1 í öli-
uim rEiforik'uimálum, fylgist með
st.ibrn þeirra o.g framfcvæmd og
gerir till'cgur til ríkisstjórnar-
innair þeim viðvíkjandi. Sér-
stafcur fraimikvæimdiastjóri. er
■sfcipaður iii að stjórna rekstri
og byggiingarfraimikvæimdum
rafveitna ríkisins undir .yfir-
stjórn raforkumláilastjória og á
siaimia hátt sérstakur fraru-
kvæimdasBóri yfir rafmagns-
eftirlitið, einmdg undir yfir-
stjiórn raforkumállastjóna. Raf-
orfousjóði, seim. eir eign ríkisins,
er varið itii að komia upp mann-
virkjum rafveitna rífcisins og
héraSisveiitna rífcisins-, þó þann-
ig, a'ð fé er veitt úr sij'óðinum í
þessúim'tilgiainigi aðeins sem. lán,
er endurgreiðis't með vöxtum.
Úr sjóðmum má og kosta rann-
sóknir og u'ndiirbúning virkjun-
arfraimkvæmda, en kostnaður-
inn endurgreiðst sjóðnum, er I
framkvæmdir er ráðizt. Þá má
og kiosta úr honum ýmisiar al-
rnennar rannsókndr á sviði raf-
orkumiála. Tekjuíafgaingur raf-
veitna rífcisins rennur í raf-
orkusjóð.
Þetta er í stuttu médi inni-
hald frumvarpsins'.
Það er vitað, að a'lveg óhjá-
'kvæmi'legt verðuir að verja á
næstuj árum, svo að skiptir
hundruiðum milljóma króna eft-
ir núverandi verðlagi til þess
að koma upp mian'n'virkjlum til
áð vinna raforku og veita hen.ni
um landið, ef þróuin- atvinnu-
o<g meinningarlífs' á áð háldast
hér á landi. Öllum kaiuipstöðum
landsins og öliuih sjávarþorp-
uim þarf að sjá fyrir rafafli, og
stak'lingsframtafci.ð11 og una
mæta vel samábyrgðinni við
„mjölkursérfræðinga" Fram-
sóknarflokksins, sem Morgun-
blaðið er þó að skamma til mála
mynda þessa dagana.
Varðandi. 'lausn mjólkurvand
ræðanna mætt'u Reykvíkingar
taka sér úrræði Isfirðinga til
fyririmyndar, en þar hafa Al-
þýðuflokksmenn þegar fcomið.
iþeirri framkvæmd á, sem þeir
enn verða að berjast fyrir hér 1
Reykjavik vegna þess, að íhalds
meirihlutinn heíur tiíl þessa kom
ið í veg fyrir þær raun'hæfu
aðgerðir, sem Alþýðufliobkurinn
hefur lagt til og beitt sér fyrir.
Isifirðingar 'hafa árum saman
notið kúahús, s-em rékið er af
bæjarfélaginu og bætt hefur að
verulegu leyti úr 'því vandræða
ástandi., sem þar ríkti áður varð
andi mjÓlkurmálin og var Mið-
stætt því Ihlutsfcipti, sem Reyk-
víkingar hafa unað d þessum
efnum á liðnum árum og una
enn. Voru þó a'llar aðstæður til
þes'sarar fraimkvæmdar á fsa-
firði muni óhagiS'tæður en hér í
Reykjavík, Hefði Reykjavíkur-
bær borið gæfu til þess að fara
.að.ráði Alþýðuiflokksins í þess-
um 'efnum um sama leyti og
Isfirðingar hófust handa um
fraimfcvæ'mdir og sýnt sama-
stórhug og framtakssemi og
iþeir, 'væri nú starfandi í ná-
grenni höfuðstaðarins kúabú
með nær fimm hundruð kúm.
Gefur að skilja, að ástandið í
mj ólkurmálum Reykj avikur
væri 'injög á aðra lund en nú er,
ef hnigið hefði verið að því
náði.
Og enn er vissulega ekki um
seinan að 'hefjast handa um
framkvæmd þess nauðsynj'ar
máls, að Reykjavíkurbær stolni.
og starfræki fcúalbú í nágrenni
höfuðstaðarins.
er alfl'þörifin suims' sitaðár tí- til
tvíitiu'giföld á við það af;l, sem
fyriir er. í öillum! sýslum landsi-
ins þarf auk iþessi hið 'allra
fyrsta >að isijá miðstöðvuim at-
vinnu'- og menningarlífs sveit-
anna1 og kjarna bvggðanna fyr-
ir rafmagni. Það mun.' nú vera
'álimeamt V'iðuirken'nt, alð verui-
leg hætta er á því, að fram-
kvæmdir næstu ára tii öflunar
raforku handa land.sbúdm miuini
fara mjöig í handaskolum. ef
bær eru ekki ræk'ilega skipm
lagðar oig vel uindirbúnar. Og
mör.num er þa'ð Ijóst, að án
venu'le'gr'a afsfcipta rfkiisvaldsdns
verður ekki trygigt, að vel fairi
í þessum efnum.
Um afskipti ríkisvaldsi virð-
ist þá aða'llega um tvær aðferð-
ir að ræða. Önnur er sú, að rík-
F.U.J. F.UA
Félagsstarfið:
Skristofa félagsins er
opiln kl'. 5—7 sídegis í
Aliþýðuhúsinu.
Hafið tal af sforiiifstof-
umni.
Félagar!
Mætið stundvíslega.
STJÓRNIN.
ið hafi straingt eftirlit með því,
í hvaða framkvæmdir er ráðizt,
og irneð tilhögun 'þeirra og
reksitri og hafi fullt vald til að
sfoipa þar fýrir -um og banna,
eftir því sem n'aúðsynlegit er tií
að tryggja haldikvæmia tilhög-
un. Til þess' að geta skipað fyr-
ir í þeim efnuim verður rí'kið
að sjálfsögðu að hafa gert sér
igreimi fyrir því, hváða frarni-
kvæmdir og hver tilhöigum
'mannvirkja 'en 'hin hagkvæm-
asta. Og það verður einungis
gert með því imóti, að rfkið
sjlálft láiti' framkvæma binar
fulIkomn.ustu rannsóknir, komi'
Framlhald á 6. síðu.
p1 INHVER ónafngreindiur rit-
'h'öfiuindur gerir í Morgun-
blaðinui í gær hræðsluiskrif
,,séria“ Sigfúsiar Sigiurhjar.tar-
sonar í Þjóðviljainuimi í, sam-
bandi við bæjarstjórnarkosn-
ingarniar að umtal'sefni, o.g þá
sérstak'lega afneitun hans á
hmjú „austræna lýðræði“.
Morgiuinblaðið' skrifair:
„í öllum trúarfl'Okkum kemur
það fyrir, .aiS öðr.u ‘hvoru kemur
hik á einstaka bræðrainina. Á þann
veg befur mú fairið fýrir ritstjóra
Þjó'ðviiljanis, Sigfúsi Sigurhjartar-
syni. — Hann hefur brugðizt köll-
un sinni í bi’li og gengið fram fyr-
ir lýðinn og afneita® rússneska
lausnaranum.
í ‘hópi þeirra Moskvatrúairmanna
er þessa dagana mjög getum að
því leitt, hvernig standi á iþes’sari
afneitun. Alliir vita, að Sigfús er
biblíufróður, og flestir teljá því,
að hanin hafi leitað fyrirmynda
sinna í hinini helgu bók, sem hann
varði svo mörgum árum æsku
sininar til að nema.“
Því næst segiir igrieinarlhöf-
unduriinn:
„Sumir kommúni'stanna eru hin-
ir ánægðustu með frammistöðu
Sigfúsar. Þeir telja, að hann hafi
nú teki'ð sér fordæmi högigorms-
ins, sem segir > frá í sögunnii af
syndafallinu. Hlurtverk Sigfúsar í
slöngulíkinu sé að ginna kjósend-
ur ihér í Reykjavík til fylgis við
flok'k þeirra með falsi og flláræði.
— Hann sjái sem satt er, að ef
kjóse.ndurnir geri ,sér það ljóst,
h'Vað í því felst að kjósa komin-
únistana, þá muni þeir verða fáir,
sem þa'ð gera. IÞeir m'uni verða
fáir, sem vilja með atkvæði sínu
stuðla að einræði og ofbeldi, eða
algerri undirgefni íslendinga við
einræðisöfl úti í heimi.
Þeir, sem hafa þennan skilminig
á athöfnum Sigfúsar, láta sér af-
neitun hans vel líka. Er þeim og
því ósárara um, þótt hann hiatfi
tekið a'ð sér þetta óvirðulega högg
ormis hlutverk, þar sem vita'ð er,
að Sigtfús er ekki sérstaklega vel
séður meðial þeirra, er mest ráða
í fliokknum.“
Qg e.n,n segir igr'einiarhöfund—
■uir Morgumblaðsiins:
„Enn eru aðrir, sem hiafa á
þessu aðra skoiðun. Þeir telja að
Si'gfús hafi tekið siér aðra fyrir-
mynd úr 'bilbl'íunni heldur ' en
'Slöniguna'. Hann 'hafi þver.t á mó'tii
valið sér fordæmi þess, sem fór
og seldi lausnara sinn fyrir 30
silfurpeningia. Þessir mienn telja,
að Sigfús hafi mieð afneiltun sinni
á .austrænu opiniberuninni sivikið
fliakkinn og s:é nú að unidirbúa
að ofurselja hann í hendur í'halds
ins.
Þessir menn ganga nú um bæ-
inin og segja mön’num fregntitr af
því, 'áð hörð átök hafi átt sér
stað í hópi hinna æðstrá'ðandi með
ial .komimiúnistainn'a, og þ'eir hafi £
hyggju að víkja Sigfúsi úr flokkn
■uim, eða a. m. k. leggja ritbann á
hann, vegna óhollustii hans við
h'inn he.lga málstað. Þeiir, sem
þainmg líta ó, muniu að vísu vera
úr 'hópi rnestu ofsatr.úarmanna:
M'Oskvaliðsi'ns, en þó ekki úr hin-
um insta hring.“
Grein'arhö'fiundurinn legguir
bó efcki trúniað á þesisia1 túlkun:
á sfcrifuimi ,,séra“ Sigfúsiar,
frefcar en á hina; því a@ hanu-
segir a'ð' endingu:
„Hinir, sem. hér á landi ,eru upp
spretta alvisfeu'nmiar innan komm-
únistatfliokksms og helzt £á vitrain-
ir utan að um ihvað gera skuli,
munu á hvoruga þessa skoðun
faillast varðan'di atfnieitun Sigfúsar-
Þeiir munu að vísu neita því,
að Sigfús ;sé svikari við flokki'mi.
En þó vilja þeir ekki tfallast á, a®
afneitunin sé af klókmdum gerð.
Heldur vitna þeir til þesis,' að
einn a'f postulunúm, sem þó var
hinum sanna lausniara trúr, hafði
af kjarkleysi afneitað honium.
Þeir efast ekki um hjairtalaigið
hjá Sigfúsi og óttaist út af tfyrir
sig efeki, að Ihann lendi röngu meg
i'n, þegíar á reynir. Þessvegna fyr
irgefa þeir hionum, þó að hamn látl
hugfallast í bili og afnieiti því, sem
þeir állir, þegar þeir eru í einum
ihó,p og geta hresst hvern aninað
með gagnkvæmum hvatningum,
iFramlhald á 6. síðu.