Alþýðublaðið - 24.11.1945, Qupperneq 4

ALÞYÐUBLAÐiD
Laugardagur 24. nóv. 1945
4
i fUfrijðublaðið
Útgefandi: AlþýCuilokkurlnn
' Ritsijóri: Stefán Péturavsn.
Símar:
Ritstjórn: *9#1 og *»02
Afgreiðsla: 4000 og 490«
Aðsetur
f Alþýðuhnslnu vl8 Hyerf-
Lsgötu
Verð í lausasölu: 40 aurar
rfpgstVw' •• . rr.T f
Alþýðuprentsmiðjan.
Óþægilepr saman-
burður fyrir íhaldið.
MORGUNBLAÐIÐ er svo
seinheppið í gær, að fara
að minna á stjórn Hafnarfjarð-
ar undanfarin ár í samhandi við
bæj arstj órnarkosni ngarnar hér
i Reykjavík í vetur. Leynir sér
ekiki, að ritstjórar Morigunibalðs
ins hafa orðið þess óþægilega
varir, að menn séu farnir að
gera samanburð á stjiórn jafnað
armanna í Hafnarfirði og stjórn
íhaldsins í Reykjavíik, — sam-
anburið, semi um ýmiislegt muni
verða lítil mieðimæli með ilhatds
stiórn höfuðstaðarins við i
hönd farandi kosningar.
*
Það er nú þegar sýnilegt, að
spurningin um það, hvort
Reykjavík s'kuli ráðast í bæjar-
útgerð togara, miuni verða eitt
af þeim stórmiálum', sem kosið
verður um við þæj'arstjórnar-
kosningarnar hér í vetur. Hefir
Alþýðuiflokkiurinn, sem kunn-
ugt er, 'áruimi saman barizt fyr-
ir því, að slík bæjarútgerð yrði
hafin í Reykjavík eins og fyrir
löngiu hefir verið gert í Hafn-
arfirði undir stjórn hans, en
Sjj'átfstaéðisfilokkuTÍnn hinsveg-
ar staðið á móti því og hindrað,
að m'álið næði fraan að ganga.
í sambandi við umræðurnar
um bæjarútgerð togara í
Reykjavík hafa íbúar höf'Uð-
staðarins ekki getað varizt
þeirri hugsun í seinni tíð, að
Reykjavík væri nú, eftir ófrið-
arárin., allm'Lklu' betur stæð, ef
farið hefði verið að ráðum' Al-
þýðuflokksins og bæjiarútgerð
togara verið hafin þegar fyrir
stríð, eins og í Hafnarfirði.
Benda men.n þeirri sfcoðun til
st.U'ðnings efcfci aðeins á það,
að Bæjarútgerð Hafnarfjarðar
á nú sbuldlausar ei'gnir að upp
hæð 8 imlljónir króna, þar á
meðal' tvo togara og fleiri
önnur framileiðslutæki, sem eru
Sitór þáttur í .atvinnulífi bæjar-
félagsins, héldur og á hitt, að
bæjárútgerðin greiðir nú veru-
legan hluta af þeim gjöldum
til bæjarins, sem .niður er jafn-
að, og hefir átt mfjög veruleg-
an þátt í því, að stöðva hæfck-
um úfsvara í Hafnarfirði á samia
tíma og þau hafa náð áður ó-
þekkt.u hámiarki í Rdykjaví'k.
Þegar á þetta er litið, virð-
ist Reykvífcingum það ekki
vera veigamikil 'miótjbára, sem
b’æ jiarst jórnaríhald . ihöf uðstað-
arins er stöðugt að tönnlast á,
að mieð því að stofna til bæj-
arúigerð'ar væri verið að fara
xnn á svið „einikaframitaksins11;
því að jafnjvel þótt svo væri,
geta mienn ekki séð, að „einka-
framtakið“ eigi að sitjia í fyrir
rútmii fyrir velferð bæjarfélagis-
ins og alls almennings; en ann-
ars ber ekki á öðru, en að bæj-
arútgerð og einkaframtak hafi
dafnað ágætlega ‘hlið við 'hlið í
Hafnarfirði. Og hvað væri því
til fyrirstöðul, að svo yrði einn-
ig í Reykjavík?
Heildarlöggjöf um aðstoð við íbúðabyggÍDgar:
Ibððabvopinoar sveitarfélaga og eftirlit
rikisins neö ibáðxbvggingum.
KAFLI ÞESSI er nýmœli í
íslenzkri löggjöf. Hingað
til hefiur engumi sérstökum að-
ila verið lögð sú skylda á herð-
ar að útrýma óhollum og heilsu
spiliandi íbúðum í kauipstöðiusm
og kauptúnum. Um það befur
verið deilt, hverjuim< raunveru-
lega beri að gera slíkt, en allir
raunsæir mienn sjá, að ekki tjáir
opinberum aðilum lengur að
skjóta sér undan þeirri skyldu,
ef ekki á verr að fara.
Með' því að efla félög þau,
sera reisa verkamannabústaði,
og byggingarsamvinnuféliög, má
vafalaust mijög víða ráða að
fullu bót á húsniæðisvandræð-
unuim, og lí'ka því, að útrýma
hinuim heilsuspillandi íbúðum.
Þess vegna virðist réttast, að
sú leið ye.rði farin svo l'angt
sem' komizt verður eftir benni.
En þó að fara megi þessa leið
allvíða verða þó ávallt til þeir
staðir, þar sem hún nægir ekki.
Verður þar beinínis að grípa
til annara og fljótvirkari að-
gerða. Á þeim stöðum verður
svéitarfélag og ríki að hjálp-
ast að við að leysa vandann.
Um það má deila, eftir hvða
leiðu.m sú samivi.nna skuli fara
frami. Virðast þó, þagar betur
er að gætt, aðeins tvær leiðiir
koma til greina. Önnur er sú,
að sveitarfélög og rífci annist
framkvæmdirnar sameiginlega
og beri allan kostnað að jöfnu,
hin er sú, að sveitarfélagið eitt
annist framikvæmdirnar en rík
isvaldið styrki það og styðji á
allan skynsamlegan hátt, meðan
framkvæmdirnar standa yfir.
Er það síðari leiðin, sem valin
-er í frumvarpi þessu, og sfculu
nú færðar fyrir því nokferar á-
stæðuir.
Þó að með réttu megi segja,
að húsnæðisvandamálið al-
miennt sé í rau'ninni alþjóðar
vandamiál, þá hlýtur það þó
fyrst og fremst að vera áhiuga-
mál þeirra, sem í því sveitarfé-
lagi búa, 'þar sem mest að
kreppir, að úr verði bætt.
Á það sveitarfélag lenda fyrst
og. fremst mestar byrðarnar af
því fóLki, er sýfcist í hinu óholla
húsnæði eða þarf einhverrar
opinberrar hjálpar við, og á það
sveitarfélag setur það sinn sér I
staka ómienningarbrag, ef slíkt i
ástand helzt um langri tíma.
Með nokkruim rétti má segja,
að sveitarfélagið sjálft eigi
sök á því áðstreymi fólfcs, sem
venjulega veldur. húsnæðis-
vandræðunuim, en ríkisvaldið á
sjálfsagt heldur ekki sök á því,
svo að skylda þess ver.ður ekfci
fu'ndin með ‘þei'mi hætti. Slífct
ástand skapast ávallt af sérstök
ium breytingum í þjóðfélaginu,
ákveðinm þróun, sem ekfci verð
ur rönd við reist, fyrr en. mienn
skilja éðli bennar og finna
raunbæfa lausn, sem stöðvar
þessa þróun. Meðan miestöllu
fjármaigni landsmianna er veitt
á einn stað aðeins, verðlur óhjá
kvæmileg afleiðing þar af sú,
að þarngað flyfckist .fólkið. Fólk
fær þá trú, að lífsbaráttan ver'ði
þar léttari, og öryggið á ýms-
an 'hátt meira í fjölm'enininu, og
veldur þet.ta ásamt miörgu
fleiru, semi óþar.ft er upp að
telja hér, því að þar skapast
húsnæðisvandræði, sem leitt
geta — ef' ekki er neitt að gert
— til hreinna vandiræða á 'marg
an. hátt.
Ef litið er á 'þá •leiðina fyrst,
áð rífci og sveitarfélag beri að
jöfnu1 allan tilkostnað við þessi
'mlál, fcemiur þar strax í ljós, að
hvað flest sveitarfélög snertir,
er þeim um miegn að útvega eð'a
leggja fram nægileigt fjármiagn
■til þessara hiuta, ám þess ríkis-
sjóður gangi fyrst í álbyrgð fyr
ir 'þeim 'hlutanum, sem sveit-
arfélaginu er ætlað að leggja
fram. Þegar svo þar að kæmi,
áð fara ætti að borga af lánun-
um, og það sýndi sig þá, að
sveitarféla'gið igæti ekki innt af
hendi, þá lenti allt á rífcissjóði.
Aðstaða sveLtarfélagsins væri
iþá orðin .slífc, að efcki mundi
.miikils af því að vænta, og þess
miundi skammit að bíða, að það
reyndi að fcomia .málumuim al-
veg af sér og yfir á rífcissjóð.
Væri þá svo komið, að ríkissjóð
ur þyrfti að fara að reka 'húsa-
leigustarfsemi himgað og þang
að umi landið, og sjá allir, að
slílkt' rnundi aldrei geta orðið
annað en vandræðalausn.
Ætti hins vegar að 'hafa þann
hátt á þessu, að sveitarfélag
tegði fram án rí'k i shjálpar helm
inig alls kostnaðar og ríkið svo
himn helmiinginn, er hætt við,
að mijög fá sveitarfélög gætu
notfært sér lögin. Að vísu eru
ekki eins og stendur mijög marg
ir staðir, þar serm húsnæðis-
vandræðin eru slík, að til stór-
vandræða horfi vegna þrengsla.
Það er, að því bezt >er vitað,
einungis í Reyfcjavífc, en 'hins
vegar býr fólk í fjölda srmærri
kaupstaða og fcaiuptúna við á-
kaflega léleg húsakynni og
heilsuS'DÍllanidi, þó að ekki sé
það vegna þrengsla eða óeðli-
liegia 'miikils aðstreymis til stað-
arins. Þar barf lífca úr að 'bæta,
og er því svo ætlazt, að lögin
einnig geti náð þangað. í sjálf.u
sér er 'efcki imikiLI miunur á því
frá sjónar.miiði þjóðarheildar-
innar hvort 100 fjölsfcyldur t.
d. búa í brögguimi í Reykjavífe
ve'gma af miikiílar fólksfjölgun-
ar þar, eða 10 fjölskyldur búa í
algerlega ófU'llmægjandi hús-
næði t. d. á Hellissandi, vegna
'getuteysis einstakilinga Iþar og
sveitarfélagsins á að bæta úr
húsnæðisþörfinni. Á báðum'
stöðunuim verður ríkisvaldið að
hlaupa undir baggann.
Sú leið, sem valin er í þessu
fr.umvarpi, er, að sveitarfélag
og rí'ki leggi hvort uim sig fram
10% stofnfcoistnáðar, en ríkið út
vegi siðan 80% stofnkost'naðar
ins og láni það fé því sveitar-
félagi, sem í hluta á til langs
fímia (50 ára) og við vægum
F.U.J. F.U,J,
Félagsstarfið:
í málfunda- og fræðslu-
flokknum á mánudaginn
kemur kl. 8,80 í skrifstofu
félagsins. d
félagar:
Hafið aMtaf samband
við skirifstofuna.
STJÓRNTN.
vöxtum. Hins vegar séu húsin
eign sveitarfélagsins, sem ráð-
stafar þeim, eftir því sem sveit
■arstjórn telur skynsamlegast.
Losnar sveiitarstjörn þá við öll
afskipti ríkisins af framikvæmd
m'álanna, en það ihefur sýnt sig
oftlega, að m/jög illt er, að bæði
sveitarfélag og ríki eigi alð ráða
að jöfnu um framfcvæmdir
miála, sem þó sérstaklega snerta
frekar sveitarfélagið en ríkið.
Ríkið tekur aftur á móti á sig
mifcla fjárhaigslega ábættu með
þessu mióti. Með því að ríkið
sjó'lft 'l'ánar sveitarfélögunum.
féð, en ábyrgist það ekki að-
eins, eins og venja hefur verið
um flestar hliðstæðar fram-
kvæmdir, tekur það á sig allar
miegin fjárhagsbyrðarnar. í
hluta sveitarfélagsLn's kemur þá
það aðallega, að sjá um, að
refcstur þessara eigna beri sig,
og á það í f'lestum tilfellum að
vera auðgert, a. m. k. imeðan
næg atvinna er á staðnium' fyr-
ir, að hann ráðstafi eignunum
sveitar.féla'gið sé ekfci Iþeim
vanda vaxið, getur allt lent á
rikissjö'ði, og er þá gert ráð fyr
ir, að hann ráðsafi ei'gnunum
á þann 'hártrt, sem 'hann bíður
minnst tjón við.
Fhh. á 6. síðu.
Húsnæði óskast
2—3 herbergi og eldhús.
Mikil fyrirframgreiðsla.
Tilboð, merkt: 10—20 ‘þús., sendist afgreiðslu Alþýðu-
blaðsins sem fyrst.
Það er ekki hvað s'ízt Bæjar-
útgerð Hafnarfjarðar að þakka
O'g þeimi trausta fjárhagslesia
!grundvelli, sem, hún hefir skap
að bæjarfélaginu og íbúum
þess, að Hafnarfj'örður hefir á
síðari árum getað ráðizt í mifcl-
■ar opinbera framkvæmdir, þar
á meðal stórbyggingar, uimfram
alla aðra bæi á landinu. Má þar
til nefna hið myndarlega stór-
hýsi yfir Ftensborgarskóla oig
hið nýja Ráðhús Hafnarfjiarðar.
Morguinbiaði'nu finnst nú að
vísu ekki mikið orð á bessum
fr.amfcvæmdum gerandi. En
Réykvíkin'gai' muinu þó í sam-
bandi við þær minnast þess, að
enn verða gagnfræðaskólar höf-
uðstaðarins að búa við eldgöm
uir og gersam'lega ófullnægj-
andi 'húsakynni,. svo að efcki sé
mlinnzt á þann ómyndarbrag,
sem' það setur á Reykjavík, að
hún skuli ekfcert ráðhús eiga,
— engan samiastað fyrir hina
marRhættu starfsemi’ bæjár-
félagsins sjálfs.
Og ekki verður samanburður-
inn hagstæðari fyrir bæjar-
stjórnaríh'aldið í Reykjavík, ef
litið er á húsnæðismáL' þessara
tvpo’r,iia bæja í heild'; því að
jafnvél iþótt tilfinnanlegur hús
næðisskortur sé nú í Hafnar-
firði', eins og í öllum bæjum og
kauptúnum landsins yfirleitt,
þarf þar sem stendur ekki nema
aðein.s ein f jölsfcylda að' búa í her
man'nasfcála, en yfir hana er nú
verið að byggja tmeð 'hjálp bæj-
arfélagsins. En í höfuiðstaðnum,
þar sem íhaldið ræður, verða
nú um 350 fjölskyldur eð sam-
tals uirni 1500 manns, þar af um
650 börn og ungldngar undir
sextán ára aldri, að hínast í her
miannaskálum við skilyrði, sem
ekki erui mönnum 'bjóðandi.
Með þessum; ábendingum er
efcki verið að ala á neinum met-
ingi miilli Reykjavíkur og Hafn
arfjarðar. Hér er aðeins verið að
sýna fram á muninn á fyrir-
hyggjusamri stjórn Alþýðu-
flokksins í Hafnarfirði og
þrömgsýnni stjórn íihaldsins í
Reykjavífc. En þann mun eru
nú fleiri og fleiri Reykvífcinigar
farnir að gera sér ljósan. Og
það er það, sem fer í taugarnar
á Mori^uublaðsritstjóruinum, af
því, að beir vita vel, að sam-
anburðuTÍnn, er ekfci hagstæð-
ur fyrir bæj arstjórnaríhaldið f
Reykjavfk.
Aðvðrun
Húseigendur ,og húsráðendur í
Reykjavík eru alvarlega áminntir um,
að tilkynna nú þegar Manntalsskrif-
stofunni, Austurstræti 10, ef einhver
i húsum þeirra hefur faliið ú*t af
manntali nú í haust, svo og ef ein-
hverjir hafa síðan flutt í hús þeirra.
Sömuleiðis ber öllum að tilkynna
brottflutning úr húsum þeirra, hve-
nær hann varð og hvert var flutt.
Vanræksla í þessu varðar sektum.
Borgarstjórinn í Reykjavík,
21. nóvember 1945.