Alþýðublaðið - 02.12.1945, Blaðsíða 2

ALÞYÐUBLAÐIÐ
Suimudagur, 2. desember 1945.
Framkvæmdastjóri
kommúnisla hefur
undirbúið árásina
á sjómannafélagið.
Sjómenn svara hon
um á fundi í dag
SJÓMANNAFÉLAGS-
FUNDUR verður hald
íim í dag kl. 1.30 í Iðnó, og
ecr fastlega skorað á sjó-
mannafélaga að fjölmenna á
fundinn.
Umræðuefni fundarins er
tillögur um uppskiptingu og
sundrungu félagsins frá því
sem nú er og eru þær runn-
ar undan rifjum kommún-
ista, sem sjá enga leið til
þess að ná félaginu á vald
sitt í þeirri mynd sem það
er, en vona, að með því að
sundra því, verði hægt að
gera ræflana sér háða. Sjó-
menn, fylkið liði á fundinn
í dag! — Sundrungarvargur
sækir nú að félagi ykkar!
Eggert Þorbjarnarson fram-
kvæmdastjóri komm(unista
flokksins hefur í heilan mán-
uð undirbúið þessa árás á
hendur ykkur. Svarið hon-
um og klíku hans í eitt skipti
fyrir öll.
Málfiidarfélagið Nagai i
Hafnarfirði 25 ára.
-----♦-----
lierkilegur menBiingarfélagsskapur, sem
hefur haff mikil og góS áhrif.
jC* ITT AF merkustu menn-
ing’arfálögum landsins,
Málfundafélagið Magni í
Hafnarfirði á aldarfjórðungs-
afmæli í dag.
Félagið Magni hefur haft
mikil áhrif á sögu Hafnarfjarð-
ar á þessum árum, en það á þó
mestan heiðurinn af því að
því að hafa stofnað og starf-
rækt ,.Hellisgerði“, en óhætt
mun að fullyrða, að sé einn
fegursti og sérkennilegasti
skemmtigarður landsins.
Málfundafélagið Magni var
stofnað 2. des 1920. Stofnendur
voru 17, en einir þrír þeirra eru
enn í félaginu, hinir flestir látn
ir eða fluttir brott úr bænum.
Þessir þrír menn eru Þorleifur
Jónsson, framkvæmdastjóri,
Valdimar Long, 'bóksali og Sig-
urður Kristjánsson, yfirskatta-
nefndarmaður.
Frumkvöðlarnir að stofnun
félagsins voru þeir Þorleifur
Jónsson og Valdimar Long. Til
gangur félagsins var að „æfa
menn í að flytja mál sitt í ræðu
formi og í heyrandi hljóði“. Fé-
lagsmenn voru framan af rúm-
lega 20, enda voru þau ákvæði
í lögum félagsins, að þeir mættu
ekki vera fleiri en 24. Nú eru 48
fjnrsta skáldsasan -
'ira I
„Ég skrifa rsákvæsnlega eitss og mig laragar til
aó skrifa‘% segir Vilfíjálmair S. Vilhjálmssoit
i viótal um fyrstu skáidsögu sína.
----------------------♦---------
ELHJÁLMUR S. VILHJÁLMSSON hefur um næstu áramót
starfað sem blaðamaður í tvo áratugi. Það er mikið dagsverk,
sem eftir hann liggur á þeim vettvangi, en auk blaðamennskunnar
hefur hann gefið sér tíma til að vinna að ýmsum öðrum störfum.
Vilhjálmur hefur að undanfömu unnið að storril skaldsögu, „Brun-
ar við BölklettV sem kemur út hjá Víkingsútgáfunni eftir nokkra
daga. Gerist saga þessi í þorpi uti a landi um siðustu aldamot,
þegar margvísleg ný viðhorf komu til sögu.
Þar eð ég hygg, að lesendum
Alþýðublaðsins muni leika hug-
ur á að fá fréttir af þessari
skáldsögu Vilhjálms S. Vil-
hjálllmsisionair, bað éig (hainin að
leyfa mér að hafa eftir honum
nokkur ummæli um bókina.
Brást hann vel við þeim til-
mælum, þótt hann sé vanari því,
að eiga viðtöl við aðra en láta
aðra eiga viðtöl við sig.
— Hvert er meginefni sög-
unnar, aðalpersónur og svið?
„Þú manst eftir því, að gömlu
mennirnir fyrir austan gátu
sagt fyrir oft og tíðum, þegar
veðurbreyting var í aðsigi. Þeir
heyrðu það á sjávarhljóðínu.
Þeir höfðu fyrir sið að legg'jast
í sandinn í flæðarmálinu, og
hlustuðu eftir sjávarhljóðinu
— og fóru eftir því. Ég áræði
varla að segja það, en mér
finnst, að ég hafi verið að skrifa
um þetta. Brimar við Bölklett
gerist á tímamótum, þegar gam-
all atvinnuvegur víkur og nýr
tekur við. Togararnir eru byrj-
aðir að skafa miðin, áraskipin
eru orðin úrelt, einokunin er í
■dauðatey gj unum, hús hennar
Vilhjálmur S. Vilhjálmsson.
fúna, máttarstólpar hennar slig
ast, en mennirnir, sem stjórna
henni, tærast upp. Sagan gerist
í sjávarþorpi, og sjávarhljóðið
boðar breytinguna, jafnvel þótt
enginn geri sér þess grein.
Það eru ómar nýrrar aldar,
fyrstu hljómarnir af nýjum at-
vinnuvegum, nýjum hugsjón-
um. Hvort tveggja er eðlileg
Framhlad á 7. síðu.
menn í félaginu, og mega þeir
ekki fleiri vera.
Félagslíf hefur oft verið fjör-
ugt í Magna, einkum fyrri ár-
in. Þá voru fundir haldnir einu
sinni í viku yfir vetrarmánuð-
ina. Rætt var um ólíkustu við-
fangsefni, heimspeki, bókmennt
ir, atvinnumál einstöku atriði
daglegs lífs, uppeldismál, síð-
fræði o. fl. Fundarefni var jafn-
an auglýst með nokkrum fyrir-
vara og bjuggu menn sig vand-
lega undir fundina, lásu sér til
og hugsuðu mál sitt. Hiti var
stundum töluverður í umræðun
um og málin sótt og varin af
fullu kappi, en stund var lögð á
prúðmennsku i orði og drengi-
legan málaflutning. í seinni tíð
hefur verið lítið um málfunda-
starfsemi, enda hefur starfsemi
félagsins aðallega beinzt að öðr-
um efnum, eins og sagt mun
verða.
Á fundi 30. marz 1921 ræddi
Davíð Kristjánsson trésmiður
um það, á hvern hátt Magni
gæti haft menntandi áhrif á
Hafnfirðinga. Björn Jóhanns-
son kennari stakk upp á að
Magni gengist fyrir fyrirlestr-
um til alþýðufræðslu. Hvarf fé-
lagið að því ráði og var um það
fyrst í samvinnu við Alþýðu-
fræðslu Stúdentafélagsins, en
starfaði síðan að því upp á eig-
in spýtur. Hélt það alþýðu-
fræðslunni upp í‘ 10 ár, 1921 —
1931, ýmist með fyrirlestrum
eða „kvöldvökum11. Voru það
bæði Hafnfirðingar og Reykvik
ingar, sem fluttu þar fyrirlesta
eða lásu. upp, flest þjóðkunnir
menn, svo sem Guðmundur
Finnbogason, Ágúst H. Bjarna-
son, Helgi Hjörvar, Magnús
Jónsson og Árni Pálsson. Var
þetta hin merkasta starfsemi.
— Þá gekkst félagið einnig fyr-
ir minningarkvöldi um þjóð-
skáldið Benedikt Gröndal, þeg-
ar 100 ár voru liðin frá fæðingu
hans, haustið 1926. Einnig var
félagið Magni, sem í Hafnarfirði
hóf fyrst hátíðahöld 1. desem-
ber 1926 og hélt þeim áfram í
nokkur ár.
Langmesta starfsemi félags
ins hefur verið stofnun og starf
ræksla Hellisgerðis, hins þjóð-
kunna skemmtigarðs, sem ýms-
ir víðförlir menn hafa kallað sér
kennilegasta og fegursta
skemmtigarð hér á landi. Guð-
mundur Einarsson framkvæmda
stjóri, hreyfði því máli fyrstur
15. marz 1922. Var tilgangur
hans tvíþættur: a) að fegra og
prýða bæinn og b) að varðveita
séreinkenni hraunbrekkunnar,
sem bærinn er reistur í. Var
þegar hafizt handa með að girða
landið, sem bærinn lét félagið
fá endurgjaldslaust. Efndi
Magni til útiskemmtunar í Hell
isgerði árið eftir til fjáröflunar
fyrir þetta fyrirtæki sitt. Voru
útlskemmtanir þá alger nýung,
en þessi Jónsmessuhátíð Magna,
eins og skemmtunin var nefnd,
og aðrar, er á eftir fóru urðu
svo vinsælar, að önnur félög
tóku þær skjótt til fyrirmyndar.
Reyndi Magni jafnan að vanda
til skemmtana þessara eftir föng
um. c) Það er í frásögu fært,
að ræðustóll hafði verið steypt-
ur utan í hamravegg nokkurn í
Gerðinu fyrir fyrstu Jónsmessu
hátíðina. Formaður félagsins,
Valdimar Long, lét þá svo um-
mælt, að úr þessum sáma stól
skyldi talað að 25 árum liðnum
og myndu þá krónur trjánna á
grundinni fyrir neðan ná jafn-
Framhald á 7. síðu.
Séra Jón Auðuns
skipaður í annað
dómkirkjupresls-
embæltið.
Séra Jón Auðuns.
Kirkjumálaráðherra,
EMIL JÓN'SSON, skipaði
í igær* ©éra Jón Auðiumls' í
armað dóimkirkj;uprestsemlbætt-
ið íhér í Reykjiaivík, en Hiainai
tfékík,, eiinis oig kuamuigt er, flest
atkivæði við preisfislkosniniguna,
iþó að atkívæðataila ihamis nægði
(hinis veigar eklki til að (kosaúng
(hans vœri löigimæst. iSkipun riáð-
(hernanls imiuin halfla iverið lí isam-
ræimi við till'lögu biislkups.
Hálíðahlöd slúdenla
i
Vont veSur spSSIti há-
STÚDENTAR efndu til fjöl-
breyttra hátíðahalda í
gærdag, en veðurfarið átti sinn
hlut í því, að þau voru ekki
eins fjölmenn og oft áður og
búist hafði verið við. Fánar
blökíu við hún hvarvetna um
bæinn i gærdag.
iSGanúðigamigia istúdenta frá
Hásikólar.iuim að Austurvelli var
imjiöig tfiámemn, enida. var vaðrið
þá með versta móti er Ihiúin fór
fram. Fyrir skrlúðgönigiunini lélk
Lúðrasveit Reýkijavilkur og
ennfremur lék hún nokkur lög
við 'Ajuisltiurvölil.
Klukkan. 2. talaði 'Gcmn'ar
Thorodidisisen prófassor aíf isvöl-
lum alþingiislhiúsisinis pg var næðu
hanls útvarpað.
í hátíðasal hásklólanis hóffst
isamlkioma fyrir almenraing kl.
3.30: Þar filiuttu ræður Ólafuir
Lárusöon relktor Háslkiólams,
Vilhijiáilmur Þ. GMasion ákóla-
istjióri og Guðmunidur Ásnaunds-
son forimaiðlur igtúdemtaráðs.
Röignvaildur Sigurtjiónisision Télk á
flygill en Elsa Sigfúss söng
með uindlrleiik dr. Páls ísólifs-
sionair cg að Idkiuim isör.ig kvar-
etitinin „Fjórir félagar“ Var at-
hiöfin iþasisari útv'arpað.
Kl. 17 var guðsþjónusta í Dóm
kirkjunni að tilhlutan Kristilegs
stúd'eintafélags há'skóilanis. iSéra
Sigurbjörn Einarsson dósent
pretikaði.
(í gærkvöldi var slvo hótf
istúdienta að Hótel Borg. Þar
ífillutti Vailtýr Stetflámislsion rit-
istjóri ræðlu og iÞohberigur Þórð-
Firamlbald af 3. síðu.
Slðasta skáldsaga
Kambans
komin út.
„Vítt sé ég land og
fagurt^ í vsðhafnar-
ú’tgáfu Elolgafells.
T GÆR kami á ibókamarkað-
-*■ inn á forlagi Helgatfelils
siðalsta dkáldjsaiga Guðimundar'
Kanniban, Vítt sé ég land og
ffaigurt. Kamban iskrifaði þesisa
islögU' á íslienizlku 1935, en( þýddi
hana siíðan á dömslku ag kom
Ihún út í Danmörku og hlaiuit
mijlöig góða doma.
'Þetta er sögiuleg dkíáilidsaga.
Við sögu komu Björn Herj ólfs-
laom, Þiuriður á Fróðá, Snoni
igoði á HeOigalfelli, Leiiflur Eitnfflas-
Islpn, Eiriíknr rauði tfaðir hanis' og
mangir flfeiri. Þetta er heit tíg
fiögur ástarsaiga, ein fegursta
'áistarsaga, siem við eilglulm.
„Vítt dé ég laind og tfaigurt“
er mijlög Æöigur íbók, viðhaífnar-
útgáfa tiil aninmimgar um islkáM-
ið iseim féll á siíðastiliðnu vori tíg
íislemzka þjoðin syrtgði swo mj'ög
Hraðskákmeisfari
ísiands og skákmeist-
ari Reykjavíkur,
Guðmundur Ágústsson.
HRAÐSKÁKMÓT var haldið
1 Listamannaskólanum 20.
nóv. Guðmundur Ágústsson bar
sigur úr býtum og vann þar með
titilinn „Hraðskákmeistari ís-
lands.“ Þátttakendur voru 42.
Sama fyrirkomulag var og í
fyrra að leika 1 leik á 10 sek.
Keppendum var skipt í 6
flokka, 7 i hverjum flokki og
fóru síðan 3 efstu í hverjum.
flokki upp í milliriðil, alls 18
menn, sem síðan var skipt nið-
ur í þrjá, 6 ménna flokka. Tveir
efstu í hverjum flokki kepptu
síðan til úrslita, eða alls 6
menn, og voru þeir þessir: Úr
A-flokki: Jón Ágústsspn og
Hannes Árnason. Úr B-flokki:
í Guðmundur Ágústsson óg Jón
Kristjánsson. Úr C-flokki Ben-
óný Benediktsson og Lárus
Johnsen. Úrslit urðu þau, að
Guðmundur Ágústsson sigraði
með 3V2 vinning og hlaut tilil-
inn „Hraðskákmeistari lslands“.
Annar varð Lárus Johnsen með
3 vinninga, Benóný Benédikts-
son fékk einnig 3 vinnihga en
tapaði á stigum fyrir LárusL
2Vzv. fékk Hannes en IV2 vinn
ing, þeir Jón Ágústsson og Jón
Kristjánssori.
Keppnin stóð yíir í tæpa 5
klujckustundir óg fór hið bezta
fram. Þess skal getið að Guð-
mundur Ágústsson er einnig
skákmeistari Reykjavíkur.