Alþýðublaðið - 13.12.1945, Qupperneq 2

2 ___ _________________ALÞYÐUBLAÐIÐ
Fimmtudagur 13. des. 1945.
Slorathyglisverðar umræður á alþingi í gæn
lllsherjaratkvæðaireiðsla
verkakveona hðfst í gær.
...-.—.-
GreiSið atkvæði strax í dag og segið
nei við ofbeldi kommúnista.
\T ERKAKONURNAR í Verkakvennafélaginu
" streymdu í skrifstofu félagsins í gær til þess að
greiða atkvæði í allsherjaratkvæðagreiðslunni um of-
beldistilraunir kommúnistaklíkunnar. Það er auðséð á
blaði kommúnista í gær að Kommúnistaflokknum er
mjög illa við þessa atkvæðagreiðslu. Þeir óttast að í ljós
komi, að fylgi þeirra sé stórlega minnkandi í bænum og
að minnsta kosti verkakonumar sýni ljóslega að þær séu
þeim andvígar.
Allsherjaratkvæðagreiðslan heldur áfram í dag kl.
3—10, en á morgun er síðasti dagur.
Munið, reykvískar verkakonur, að taka þátt í at-
kvæðagreiðslunni og krossið við nei á báðum stöðiun,
— nei og aftur nei!
Handrít, sem legið hefur í
140 ár komið út i mikilli bók.
Ferðabók Sveins Pálssonar, sem lýsir nátt-
úru íslands, þóóháttum og siðum.
tazista hér fjrlr strið.
------—
Dr. Gerlach var sendur hingað tll aS sfofna og
sfjérna fimmfu herdeild.
------«-------
Sfakfc Hermann Jónasson aðvðrunum sendi-
herrans í Khöfn undir sfói!
INGSÁLYKTUNARTILLAGAN um landvistarleyfi
nokkurra útlendinga var til umræðu á fundi samein-
aðs alþingis í gær, og gaf Finnur Jónsson dómsmálaráðherra
stórathyglisverðar upplýsingar um víðtæka njósnarstarf-
semi þýzkra nazista hér á landi fyrir stríð í umræðum þess-
um. Má meðal annars ráða af gögnum, sem fyrir liggja, að
dr. Gerlach, fyrrverandi sendiherra Þjóðverja hér á landi,
hafi komið hingað þeirra erinda að stofna hér og stjórna
fimmtu herdeild, og að koma hans hingað hafi verið að ráð-
um áhrifamanna nazista, svo sem Himmlers og Ribben-
trops.
Þá kom og í ljós við umræður þessar, að Sveinn Björnsson,
sendiherra fslands í Kaupmannahöfn fyrir stríð sendi þáverandi
forsætisráðherra, Hermanni Jónssyni, ítrekaðar aðvaranir um
njósnarstarfsemi nazista hér á landi, en máli þessu hefur verið
haldið leyndu fyrir þjóðinni þar til nú, að Finnur Jónsson af-
hjúpaði það á alþingi í gær.
T DAG kemur á bókamark-
aðinn enn ein ágætisbók.
Þessi bók var rituð á árunum
1791—1794, en hefur aldrei
verið prentuð fyrr. Hér er
um að ræða Ferðabók Sveins
Pálssonar, hið merkilegasta
rit og fróðlegasta um þjóð- og
landshætti á íslandi á 18. öld.
Þeir Pálmi Hannesson, Jón
Eyþórsson og Steindór Stein
dórsson færðu ritið í íslenzk-
an búning, en útgefandi er
Snælandsútgáfan. Er mjög
vel vandað til útgáfunnar.
Á hlaðamannafundi í gær
skýrðu þeir Pálmi Hannesson
og Jón Eyþórsson frá sögu rits
ins og fer útdráttur úr frásögu
þeirra hér á eftir:
Handritið að Ferðabók Sveins
Pálssonar er á annað þúsund
blaðsiður í arkarbroti, ritað á
dönsku. Þegar frá er talin jarða
bók Árna Magnússar og Páls
Vídalíns er það stærsta ritverk
ið, sem samið var um ísland og
íslendinga á 18. öldinni. — En
það hefur sætt þeim undarlegu
örlögum að liggja gleymt og
grafið í nærri heila öld. Jónas
Hallgrímsson keypti það fyrir
5 ríkisdali árið 1842 og seldi
síðan Bókmenntafélaginu fyrir
sama verð. Sennilega hefur Jón-
as bjargað því frá glötun, en
Þorvaldur Thoroddsen varð í
raun og veru til þess að draga
það fram í dagsljósið, vekja at-
hygli á hinu merkilega rann-
sóknaxstarfi Sveins Pálssonar
og meta það að verðleikum.
Þorvaldur Thoroddsen mun
vera eini maðurinn, sem hefur
lesið ferðabók Sveins Pálssonar
í heild, þangað til að byrjað var
að fjalla um hana til undirbún-
ings þessari útgáfu, sem nú ligg
ur fyrir.
Það er meðal annars glöggt
dæmi um fátækt og getuleysi
okkar íslendinga, að þetta mikla
ritverk um land og þjóð í lok
18. aldar, skuli hafa legið sem
falinn fjársjóður í háKa aðra
öld. Blöð þess eru nú tekin að
gulna og letrið að mást. Eftir
svo sem 50—100 ár mun hand-
ritið orðið lítt læsilegt. Nú þeg-
ar er ekkert áhlaupaverk að
lesa það. Á árunum um og eftir
1930 tók ungur kennari, Har-
aldur Jónsson (nú hreppstjóri í
Gröf í Breiðuvík á' Snæfells-
nesi), sér fyrir hendur að skrifa
það upp.
Fyrir hvatningu og nokkurn
fjárstyrk Tauk hann verkinu
alveg og vann það af prýði.
Um ©fni bókarinnar og út-
igláfiuna verður þetta saigt í fá-
ium orðum: Sveinn ferðaðiist
(hiér ó landi með styrk frá densika
Náttúrufræð afélaiginiu á árun-
um 1.791—'1794. Hann ritaði
fferðasögu dína og lýsti athug-
un.um síínium í daigfbókarformd.
En inn í dagjbókina ihefur ihanin
islkrifað allmargar ritigerðir í
smáköfLum. í útgáfunni íhafa
dajgbæfcurnar verið prentaðar
fyrst, þá ritgerðirnar dregnar
isaman í ‘heiltí oig lofcs erui ýms-
ar isundurlausar atihuganir um
igrasafræði, jarðfræði, dýralif
oig sjúJkidómia. Er allýtarleg
grein gerð fyrir þessu öllu í for
miála hólkarinnar og stuttur inn
igangur ffylgir auk þess, hverju
daighófcarári og ihelztu rit|gerð-
unum. 'Framan við ihófcina er
stutt ævisaga Ihiöfundarins, oig
Framihald á 7. síðu.
Sigurður Bjarnason fylgdi
þingsályktunartillögunni úr
hlaði og gagnrýndi það, að Finn
ur Jónsson dómsmálaráðherra
hefur ekki veitt landvistarleýfi
Þjóðverjum, sem dvöldust hér
á landi fyrir stríð, en teknir
voru til fanga, er Bretar her-
námu landið. Voru menn þessir
hafðir í haldi á Bretlandi til
ófriðarloka, en nú mun í ráði
að senda þá til Þýzkalands, ef
þeir fá ekki landvistarleyfi hér.
Er sú málaleitun, að veita mönn
um þessum landvistarleyfi, rök-
studd með því, að þeir eigi hér
konur og börn.
LandvistarSeyfi fyrir
Þjóðverja?
Finnur Jónsson rakti gang
þessa máls í langri og ýtarlegri
ræðu. Hann gat þess, að þrjátíu
þingmenn hefðu sent honum á-
skorun um að veita Þjóðverjum
þessum landvistarleyfi, en hann
hefði ekki orðið við þeim til-
mælum og myndi ekki verða við
þeim að minnsta kosti í bráð,
nema alþingi lýsti yfir eindregn
um vilja sínum þess efnis. Gat
hann þess, að ríkisstjórninni
væri um það kunnugt, að Þjóð-
verjar hefðu rekið hér víðtæka
njósnarstarfsemi fyrir stríð, sem
vissulega hefði getað orðið ör-
yggi landsins skaðleg, og þegar
lægju fyrir þýðingarmiklar upp
lýsingar varðandi þetta mál.
Dómsmálaráðherra minnti á
njósnarmálin, sem enn hefðu
ekki verið rannsökuð til hlít-
ar, þótt telja mætti víst, að
þess yrði skammt að bíða, að
þau kæmu til dóms, en þeim
væri þannig varið, að Þjóðverj-
ar hefðu á styrjaldarárunum
reynt að fá allmarga íslendinga
erlendis til þess að fara hingað
og reka hér njósnir. Mun þess-
ari starfsemi nazista hafa ver-
ið stjórnað af dr. Lotz, sem
dvaldist hér íyrir mörgum ár-
um og þóttist um skeið fást við
refarækt að Kræklingahlíð í
Eyjafirði. Gat dómsmálaráð-
herra þess, að íslendingar þeir,
sem nazistar hefðu reynt að fá
til njósnarstarfa hér, haldi því
fram, að þeir hafi gengizt undir
þessa kvöð til þess að komast
hingað til lands og losna undan
yfirráðum nazista, en hefðu
aldrei ætlað sér að reka erindi
nazistanna um njósnir. En hvort
sem sú staðhæfing er rétt eða
ekki, sannar þetta, að nazistar
hafa rekið víðtækar njósnir hér
á landi.
Aóvörunarbréf sendi-
herrans í Khöfn.
Þá ræddi dómsmálaráðherr-
ann um bréf, sem Sveinn Björns
son, þáverandi sendiherra ís-
lendinga i Kaupmannahöfn,
ritaði ríkisstjórn íslands 1939
og 1940 varðandi njósnir Þjóð-
verja hér. Voru bréf þessi rit-
uð vegna samtals yfirmanns
dönsku leynilögreglunnar við
sendiherrann, þar sem hann gaf
þær upplýsingar, að uppvíst
hefði orðið um víðtæka njósnar-
starfsemi Þjóðverja í Kaup-
mannahöfn. Voru þræðir þess-
arar njósnarstarfsemi raktir til
stjórnarvalda nazista í Berlín.
Voru njósnarar þessir ýmist
danskir eða þýzkir málaliðs-
menn nazista. Höfðu þræðir
þessarar njósnarstarfsemi einn-
ig verið raktir hingað til lands
og þótti ástæða til þess að ætla,
að Þjóðverjar rækju víðtæka
njósnarstarfsemi hér á landi.
Bauð danska ríkislögreglan ís-
lenzku ríkisstjórninni samvinnu
sína til þess að komast fyrir
mál þetta og mæltist til þess,
að hún sendi lögfræðing eða
lögreglumann til Danmerkur til
samstarfs við ríkislögregluna
þar. Lagði yfirmaður dönsku
rikislöigregluininar 'álherzLu á, að
vandað yrði sem bezt val á
manni þessum og taldi, að hann
yrði að dveljast í Danmörku í
þrjá mánuði að minnsta kosti
þessara erinda. Alls skrifaði
sendiherrann ríkisstjórninni
fjögur bréf varðandi þetta mál,
þrjú árið 1939 og eitt árið 1940.
Var meðal annars upplýst í bréf
um þessum, að njósnir Þjóð-
verja hér á landi væru reknar
í hernaðarskyni og að meðal
Framíhald á 7. síðu.
Rógur Þjóðviljans
um Verkakvenna-
félagið Framsókn
slaðlausir slafir
JÓÐVILINN í gær
ræðst með fúkyrðum og
lygum að Verkakvennafélag-
inu Fraomsókn í tilefni af alls
herjaratkvæðagreiðslunni,
sem fram fer í félaginu vegna
krafna hinnar kommún-
istísku Alþýðusamhands-
stjómar um, að félagið sam-
einist öðru félagi, sem komm
únistar ráða yfir, og að því
verði skipt í deildir eftir
kokkabók kommúnista.
Stjóm Verkalkvennafélags
fe Framsóknar tekur fram
í tilefni af þessum níðskrif-
um Þjóðviljans, að hverri
félagskonu Framsóknar vom
á sínum tíma sendar tillög-
ur þær, sem allsherjarat-
lcvæðagreiðslan stendur um.
Félagskonur hafa því átt
þess fullan kost að kynna sér
mál þessi til hlítar, og em
fullyrðingar l^ommúnSlsta-
blaðsins því algerlega úr
lausu lofti gripnar.
Kommúnistar sjá fram á,
hvert svar verkakvennanna
verður við tilraunmn þeirra
til að eyðileggja samtök
þeirra, og af því er gremja
og hvatvísi iÞjóðviljans
sprottin. Verkakonumar
(nnnu svara rógi og níði
kommúniistablaðsins með því
jð fjölmenna til allsherjarat
kvæðagreiðslunnar og slá ó-
rjúfandi skjaldhorg um fé-
íag sitt og málstað þess í bar
jittunni gegn ofsóknum og
jinræði kommúnista. »
11 þúsuid fcrónur söfn
uðust III vetrarhjálpar
innar f gærkveldi.
H ÚMAR 11 ÞÚSUND KRÓN
111.1(1. söfnuðust til vetrar-
hjálparinnar í Reykjavík í mið
hænum og vesturhænum í gær
kveldi.
(í fyrra safnaðist á sama
svæði um 14 'þúsiUtnd kriónur. í
auistuhbænum qg útihverfum
sem saffnað verður í i ikvöld,
siöfnuðust í fyrra 2:8 Iþúsund
kiróniur.
Heildarúfgéfa af þjóð-
sðgnm Ólafs Davíðs-
sonar komin út.
O ÓKAFORLAG Þorsteins
M. Jónssonar á Akureyri
hefur sent frá sér nýja útgáfu
af þjóðsögum Ólafs Davtíðsson-
ar. Er þetta mikið verk í þrem-
ur bindum og em þau samtals
yfir 1400 blaðsíður.
Útgáfu Iþesisa (hefir Jónas J.
Rafnar og Þorsteinn M. Jóns-
son búið undir prentun.
Er ritinu. sfcipt niður í flokka,
sem 'hver her sérstakt nafn, en
á hverjum. ÆLokki 'eru imiargar
frásagnir.