Alþýðublaðið - 29.12.1945, Blaðsíða 5

alþyðublaðið
Laugardagur 29. des. 1945.
Skammarbréf til mín og Reykvíkinga frá síldarkerl-
ingu á Siglufirði. — Beðið um boðsferð í Rauðarárholt
göturnar þar.
Skip bjargar flugvél
Snerana d nóvemlber varð amertísik farþegaflugvél að nauðlenda á Kyrrathafi, 700 mílur norð-
austur af Ha.waieyjum, en amerísfca björigunarsfcipinu „San Paoblo“ tókst að bjarga heuni
og farþegunium. Myndin var tefcin, þegar björgunarsfcipið <var að niáiiga&t fluigvólina.
Stjórnmálaástandið á Spáni
SÍLDARKERLING á Siglufirði
hefur sent mér dálítið
skammabréf. Þau er ég óvanur að
fá og þykir því vænt um er það
kemur fyrir að þau koma. Tilefnið
er klausa, er ég birti fyrir nokkru
um gjafaböggla til Danmerkur og
sagði ég þar, að hinn mikli fjöldi
gjafabögglanna sýni, hvað Reyk-
víkingar séu gjafmildir.
SÍLDARKERLING MÍN segir í
í bréfi sínu: „Það er ekki ofsög-
um af því sagt, bve miklir menn
þið eruð þarna í Reykjavík. — Nei,
þið sendið 450 pdka af gjafa-
bögglum. — Það er isvo sem engin
hætta á að slæðzt hafi með böggl-
ar utan af landi, — nei það er
lítið um höfðingsbraginn þar. —
Sama sagan hefur dreifzt út um
land þegar safnað 'hefur verið á
undanförnum árum, að allt sé frá
Reykvíkingum — enda hefur ekki
verið látið svo lítið, að senda fé-
lögum úti á landi, sem sent hafa
í þessar söfnunarmiðstöðvar í
Reykjavík, neina viðurkenningu
(kvittun) fyrir móttöku, Þið hafið
einir safnað í Landsspítalann
m. m.“
„HVAÐ ER ÞAÐ, þó að nokkrar
flíkur komi úr smáþorpum, nei
ekki til að hafa orð á blessaður
— eða sendir séu peningar til kunn
ingja í Reykjavík og þeir annazt
að kaupa og senda böggla til ein-
hverra ættingja. Þetta er hverf-
andi, sjálfsagt sem títuprjónshaus
hjá henni Hallgrímskirkju ykkar
tilvonandi.“
FRÁ ÍBÚA í Rauðarárh'olti hef
ég fengið eftirfarandi bréf: „Það
verður ekki séð af ástandi gatn-
anna og umferðaröngþveitinu hér
í holtinu, að bæjarstjórnarkosn-
ingar séu framundan, eða að blaða
mönnum og öðru stórmenni hafi
verið boðið í bíltúr hérna um
holtið. Vildi ég nú mælast til þess,
Hannes minn, að þú gengist fyrir
því að ein slík för yrði farin bráð-
lega.
EN VEGNA ÞESS, að hér er
illt yfirferðar, vildi ég með línum
þessum gefa (þér dálítinn leiðarvísi
um hverfið hérna. Ég hugsa mér
þá, að förin yrði hafin einhvers
staðar úr miðbænum, um hina
„Bollalögðu“ Hverfisgötu og ekið
í Þverohlt. En þar taka við hinar
„pollalögðu eltki Bollalögðu göt-
ur.“ Eins og einhver fyndinn ná-
ungi hérna í nágrenninu komst
nýlega að orði.
LÍKLEGA VÆRI skynsamleg-
ast að vera í vel lokuðum bíl, því
að hér eru víða pollar og gusurnar
ganga hétt. Eftir að hafa ekið
nokkuð suður eftir IÞverholti, kem-
ur þröngt sund, gegnum það er
ekið í Meðalholi. Þar yrði hyggi-
legast að hægja mjög ferðina, því
að auk pollanna standa þar bílar
beggja megin á götunni, einkan-
lega kvölds og morgna, en gátan
er sjö — 7 — metra breið á milli
girðinga, þó að hún sé ekki nema
4 ára gömul.
ÞÁ TEKUR EKKI betra við,
þegar halda skal í Stórholtið því
að þangað verður ekki komizt
nema um mjótt sund, sem er
fimm — 5 — metrar milli girð-
inga og liggur af Meðalholti.
Þetta .sund kvað annars vera ætl-
að til þess að komast um það á
flag nokkurt, sem liggur milli
Meðalholts og Háteigsvegar og
okkur hefur verið sagt, að ætti að
að verða barnalsikvöllur, og for-
maður byggingarfélags verka-
manna sagði okkur á aðalfundi
þess síðastliðið vor, að bæjaryfir-
völdin ætluðu að gera það að leik-
velli í sumar.
FLAG ÞETTA hefur þó ekki
einu sinni verið sandborið ennþá,
sem ekki ihefði þó haft svo ýkja-
mikinn kostnað í för með sér og
eru ýmsir hér að geta þess til, að
þau börn þeirra, sem ekki eru
enn þá komin á barnaskólaaldur
verði orðin hæruskotin áður en
hafizt verður handa um þessa leik-
vallargerð: En sem sagt: Þetta áð-
ur áminnsta sund væri igott til
síns brúks, sem sé að vera gang-
stígur á barnaleikvöll með því að
banna um það bílaumferð, en
beinlínis síórhættulegt fyrir þá
miklu bílaumferð sem nú er þar
vegna byggingarframkvæmda, sem
hafa verið og eru enn við Stórholt
auk venjulegrar umferðar.
ÞESS VEGNA væri nefnd sú,
sem skipuð var til þess að gera
tillögur um livernig komið yrði í
veg fyrir umferðarslysin nauðsyn-
leg með í förinni. Hún gæti kann-
ske líka komið auga á einhvern
stað hér í holtinu, sem nota mætti
fyrir bílastæði og ýtt á eftir bæj-
aryfirvöldunum að ákveða þann
stað, áður en hver blettur er út
mældur í byggingarlóðir. Auk þess
kynni nefnd þessari lí'ka að detta
í hug að hrista svo svefnmókið af
SPÁNSKUR NÚTÍMASAGN-
FRÆÐINGUR hefur kom-
izt svo að orði, að „ekkert sé
eins og það á yfirborðinu sýn-
ist vera“ á Spáni. Þessi orð hafa
aldrei átt betur við en einmitt
nú hina síðustu mánuði.
Spánskar borgir eru bjartar,
hreinar og þar virðist allt vera
í góðu lagi; í búðunum eru næg-
ar birgðir af matvælum og öðr-
um varningi, sem ekki hefur
sézt í löndum Evrópu á ófriðar-
árunum. Merki skorts og al-
menningsótta eru líka minni en
fyrr, enda þótt þau séu langt
frá því að vera horfin með öllu.
En er þessi ytri mynd að ölíu
leyti sönn?
Spánn vorra daga ber sannar-
; lega ekki svip þess, að þar fari
fram þjóðernissinnaður áróður
af hálfu stjórnarinnar. Þaðan
af siður bera útlagarnir vitni
um hann sem kvalastað. Skilj-
anlega hafa spönsk stjórnmál
tekið á sig þá mynd eftir borg-
arastyrjöldina, að þau eru álit-
in bein afleiðing hinna róstu-
sömu daga, sem hún stóð yfir.
Sporin, sem borgarastyrjöldin
lét eftir sig, eru skýr, en þau
eru villandi, og engum ráðlegt
að fyllgja þeim eftir. Niu ár eru
liðin síðan valdataka Francos
hófst með uppreisn, og meira
en sex ár síðan hann bar full-
an sigur af hólmi í þeirri við-
ureign. Síðan hefur margt
breytzt.
Foringinn hefur stjórnina á
hendi og nýtur jafnframt stuðn-
ings ýmissa klikna, sem starfa
saman, — ekki fyrst og fremst
vegna sameiginlegs málstaðar,
heldur sökum sameiginlegs ótta;
Falangistarnir, herinn, kirkjan,
og helztu auðjöfrarnir, ásamt
stöðugum þýzkum áhrifum,
halda uppi sameiginlegum stuðn
ingi við Franco, því að hræðsl-
. an við nýja byltingu er ríkj-
andi hjá öllum þessum aðilum.
Nákvæm rannsókn leiðir í ljós,
að þessi ótti er mestmegnis ó-
þarfur; það sem kemur honum
af stað er hin illa samvizka
Francosmannanna ásamt póli-
tískri forheimskun spánskra yf-
irstéttarmanna.
*
Höfuð stjórnarinnar er For-
tf’^.REIN SÚ, sem hér fer á
eftir, er þýdd úr brezka
tímaritism „The Economist“
»5 er höfundur hennar ó-
kunnúr. Segir hér að nokkru
frá innanlandsástandinu í
stjórnmálum Spánverja, eins
og þau koma höfundi fyrir
sjónir nú. Greinin er örlítið
stytt í þýðingunni.
inginn sjálfur, sem í flest öllu
hefur tekið sér foringjatiktúrur
Hitlers til fyrirmyndar. Hann
treystir sjálfum sér fyrst og
fremst; hann leitar mjög sjald-
an ráða hjá samstarfsmönnum
sínum, en kemur þeim oft á
óvart með óvæntum dómum og
ákvörðunum. Hann er sannfærð
ur um heilagt hlutverk sitt, sem
sé innifalið i ,,frelsun“ Spánar
og því, að sitja sem lengst að
völdum.
Næstir í valdastiganum eru
falangistarnir, sem er eini
stjórnmálaflokkurinn á Spáni.
Hann á átta ráðherra af þrettán,
sem sæti eiga í stjórninni, og
á að gizka 100 000 launaða emb-
ættismenn innanlands, sem
margir hverjir eru ýmist for-
stjórar gróðabrallsfyrirtækja
eða glæpahyski eftir fyrirmynd
stormsveitanna.
Á Spáni er litið um iðnað og
verzlun, en aftur á móti varla
sá einstaklingur til, sem ekki
þarf að greiða þunga skatta,
ýmist beina eða óbeina; þar að
auki fær flokkurinn opinberan
fjárstyrk, sem nemur um 200-
000 000 pesetum. í staðinn
hjálpar falangistaflokkurinn til
við að „halda uppi reglu“ með
tilstyrk fyrrverandi liðsmanna
úr Bláu herdeildinni.
Framkvæmdavald spönsku
stjórnarinnar notar sér lögregl-
una óspart. Landið er enn þá „í
hernaðarástandi“, — þ. e. a. s.
að það er einu stigi fyrir neðan
siðmenningarreglur heiðarlegr-
ar baráttu.
Vopnuðu sveitirnar, einkum
sjálfur herinn, hafa verið meg-
in stoðir Franco-stjórnarinnar.
Nákvæmlega helmingi allra rík
isteknanna er varið til herþjón-
ustunnar, — en ekki nema %
hlutar fara samt til hersins. Inn
an hersins eru miklar skipting-
ar millum háttsettra og lágt-
settra. Hershöfðingjarnir, sem
alls eru yfir sex hundruð, eru
þekktir að harðýðgi; allmargir
yngri liðsforingja hafa komizt
til mannnvirðingar sökum fram
göngu sinnar í borgarastyrjöld-
inni; filestir lálita Iþó, að lýðraeð-
isandi sé ríkjandi innan hers-
ins. — Nú sem stendur er það
samt tilfellið, að þar eru það
hershöfðingjarnir, sem einna
mestu ráða, — og sömuleiðis á
vettvangi stjórnmálanna. Ráð-
stefnur þeirra með Don Juan
eru varla leynilegar lengur, —
eða yfirstéttar andúð þeirra á
falangistum og hershöfðingjan-
um Franco, — sem mesta lukk-
una hefur gert í nýlendum
Spánverja, en síður í heimalandi
sinu. Hershöfðingjarnir aðhaf-
ast þó ekki annað en að bolla-
leggja og velta vöngum yfir erf-
iðleikunum og — þótt undar-
legt sé — því áliti, sem þeir
eftir allt njóta meðal fólksins.
'Þeir eru dæmið per excellence
um þann ótta, sem heldur
Franco í sessi. Hershöfðingjarn-
ir gætu bundið endi á sitjórn
falangistanha, en þeir óttast, að
á þeirri stundu, sem falangistun
um yrði steypt af stóli, myndu
vinstri-öflin láta til sin taka.
*
Kirkjan hefur fylgt ýmsum og
mismunandi stjórnmálastefnum
að málum og hún er nú einn
stúðningsaðili Franco-stjórnar-
innar. Kirkjan á samt mikinn
þátt í óbeit aimenníngs á fal-
angistum. Þetta skilja kirkju-
leiðtogarnir, eða eru að minnsta
kosti farnir að skilja það, —
en það er með þá eins og hers-
höfðingjana, að þeir óttast upp-
reisn fjöldans.
Kataloníu-ið j uhöldar nir sem
eitt sinn voru meginstoð lýð-
veldisins, hafa andúð á Franco.
Samt viðurkenna þeir i öðru orð
inu, að einmitt falangistarnir
haldi iðnverkamönnunum við
vinnuna, komi í veg fyrir verk-
Framíhald á 6. síðu.
þessum sömu forr-áðamönum bæj-
Fhh. á 6. síðu.
vantar nú þegar til að bera blaðið til áskrif-
enda í eftirt'alin hverfi:
Auðarstræti
¥esturgata
Austurstræti
Hverfisgata
Bræðraborgarstígur
TALIÐ VIÐ AFGREIÐSLUNA. — SÍMI 4900.
Alþýðublaðið.