Alþýðublaðið - 17.12.1933, Qupperneq 3

(SUNNUDAGINN 17. DEZ. 1933.
ADÞÝÐUBLAÐIÐ
3
LESBÓK ALÞÝÐU
Ritstjóri: Þórbergur Þórðarson.
Hvort ber að hlýða erfðavenjunum
eða skynseminni?
Maðtu' igr dáinn. Hvað felst í
því ?
I því felst það, að lifandi vera
. . . er hætt að lifa, að likaini
hennar er orðimn þefillur; nár. I
því felst það, að hér urn bil sextíu
kílógrömm. af holdi eru byrjuð
að aotna.
Hvernig hegða þeir sér við
þetta venjulega og hversdagsiega
atvik, er vilja telja sig mentaða
og vitra?
Litfð nú á! Þeir klæða þenwain
Botnandi ná, skneyta halnin og
leggja hann með einstakri uim-
hyggjusiemi niður í sérstaka kistu,
sem köiluð er lí'kkista, og kisitan
er gerð úr vönduðum, stunduim
dýium viði. Að innan er hún
þar að auki klædd með flaúeli,
rétt eins og líkið geti notið þesis,
að fiauelið er mjúkt viðkomju.
Þiegar búið er að dekrai við
þietta rotniandi efnd í ki'Stunni,
kemur sérstakur vagn með í’burð-
armiklu og skrimgilegu skrauti.
Á hanU' er kistan sett
Svo kemur margt fólík í svört-
um fötum tii þess að fylgja hin-
um dauða til hans „siðasta þú-
staöar". Aldur þessi syrgjendia-
skari líður áfram ‘eftír götum og
strætum. Þeir, sem fram hjá fara,
tafca ofan hattinn og signa sig.
Loks kemur vagninin á sérstak-
an stað, -sem nefndur er kirkju-
garbur. Þar er vamdlega múruð
grafhvelfing, sem menin fá líkið
til geymlslu, svo að það „hvíli í
friði“.
Og að rninsta kosti einu sinni
á ári hverju, á einhverri heilags-
mamnsmessu, fer fólk að gröf-
inni og ber þang'áð blóm.
Blóm handa dauðum mainni!
. . . Þó að allir viti, áð lí'k hefir
idkki þefskynjun og getur ekki
notið ilms.
Samt gera þetta menn, sem tielja
sig vitra og ef til vill hleypi-
dómalauisa. Guðleysingjar og
guðstrúarmenn „heiðra“ totnuniiina
á sama hátt.
En þar á móti vanrækja menn
þá, senf lifa, hjaira í volæði, bíða
tjón á heilsu sinni.
Lík óbrotins verkamamns nýtur
auðvitað ekki svona viðhaifnaiv
mikillar umhyggju. En • menn
leggja þó að mimsta kosti 'ódýraln
blómsveig á leiði ‘hans. Það sýnir,
að hjá verkamannum ríkir í þess-
um efnum sama hugarfarið og
meðal borgaranna. .
IJonungar Egyftalainds reistu
feikna þýrámidia1 í því eima skyni,
að líkamiar þeirra yrðu dýrkaðir.
Þúsumdir og • þúsundir þræla
sveittust og strituðu árum saman
við að byggja þessi heljarbáfcnv
sem bjóða inæstum eiiífðimmi
byrgin.
Jæja. Hugarfar nútíðarmanna
er ekki sérlega ólfkt sálarástandi
Forn-Egyfta. Enn þá halda menn
þeirri vitleysu áfram að dá og
dýrfca rotnandi efinl. f stað þess
að helga krafta sírna og tírna um-
bótum á kjörum lifandi manna
bera menn umhyggju fyrir lik-
um, reisa mininisva'rða og gena
veglieg grafhýsi. Menn lúta þús-
und ára erfðavenjum í stáð þess
að hlýða skynsamlegu viti.
Ég vil' ekki hér með segja, að
það sé heimskuliegt áð heiðra
framliðna menn, sem eiga heið-
urinn skiliinn. Til eru rnenn, sem
lifa þánnág, áð lif þeirra er fyr-
irmynd, sem fjöldinn getur haft
að fbrdæmi. En það er ekki &ð
hieiðra framiiðiun mann viturlega
að dekra. við rotnandi lífc. Ef hiinn
frámiliðni var vitringur, smánuðu
menn'næstum minningu hans með
því að fremja slík heimskupör.
Ef hann var djúphuga og mikil-
hæfur rithöfuindur, geta menln að
eins heiðrað hann skynisamliega
nneð því að sökkva sér niður í rjífc
hans. Ef hann var góður maður,
geta menn einungis haft hahn i
heiðri með því að taka sér mannr
gæði hans til fyrirmyndar.
Lík er engan veginn þess vert,
að þiað sé hiaft í heiðri. Það á ein-
göngu að hirða um það vegna al-
mennrar heilbrigði. Skynsemin
segir oss, að vér eigum að eyða
líkum viðhafnarlaUíst, aninaðhvort
með því að brenna þau eða með
einhverjum öðrum hætti. Það er
helber heimska að varðveita þau.
Þetta dálæti á líkum er góð
sönnuu þess, að þorri nútíðar-
manna eru enn þá andlegir þræl-
ar úreltra, eldgamalla erfðavenja.
Einlægir byltingarsinnur, sem
vilja vera sjálfum sér samkvæmir,
verða fýrst og fremst að gera
byltingu ininra með sér, breyta
huga síinum, sópa, burtu ailri hjá-
tríi og heimskulegum venjum.
Oss ber að hlýða vísindunum',
skynsemiinlni, en ekki trúarbrögð-
unum, erfðavenjunum. Og vér
edgum efcki að eins að vera haiin
yfir öll þjóðerni, heldur og aliar
erfðavenjur. ...
Þýtt úr
Viortoj de Kamcntdo E. LáfitL
RITDÖMAR ALÞ ÝÐ UBLAÐSINS
Bækur menningarsjóðs
Eftir Magnús Asgeirsson.
Þórbergur Þórðarson:
/ ’
Alþjóðamál ©g málleysur.
Þórbergur Þórðarson: Al-
vpjóvamál og múlheysur. 350
bl's. Verð kr. 10,00.
Auk þesis sem Þórbergur pórð-
arson er þjóðkunnur af ritsnild
siínni er það einnig á aknanhia
vitorði, að hann er eiinhver hinn
áhugaisiaimáisti og áhrifamesti for-
vjgismaður alheimsmálsstefnunn-
ar hér á liaindi. Hann hefir kent
fjölda ma'nna esperanto á náms-
skedðum sínuim, vakið áhuga
fyrir þyjí í ræðu og riti og skrifað
sjálfur mikið á málinu.
í þiessari bók Þórbergsi er af
hans venjUlegu stílsinilld og spá-
mannlegu andágift sýnt fram á
nauðsyn hjálparmálsins og yfir-
burðd esperanto fram yfir önniur
tilbúin mál. Er rakin saga máls-
ins og gredn gerð fyrir byggingu
þess og útbreiðslu í heiminum,
míjög ýtarlega og skemtiliega sem
vænta mátti.
Menningarsjóöur á þakkir skilið
fyrir að hafa gefið þessa bók út
og þar með lagt sinn skerf til
þess að sityðja að viðgangi einis
hiins stærsta hugsjóna- og menn-
ingarmáls mannkynsins. Enginn
vafi er á því, að þessi bók verður
mörgum hvöt til að læra espe-
ranto og kenna öðrum. En þó að
þakkarvert sé að vekja áhuga
fyrir máliinu og veita möninum
fræðslu um, það, er hitt þó enn
inauðsynlegra, áð gefa mönuum
kost á fræðslu í því, og því ættií
að miega vænta þess, að Menn-
ingarsjóður léti ekiki hér við sitja,
heldur gæfi út sem .fyrst espe-
rantóorðabók þá með íslienzkum
þýðdngum, sem Þórbergur mun
hafa verið áð vinna að undanfar-
in ár.
Jón Sigurðsson frá Ystafelli:
Land og lýður.
Land og lýður. Drög til ís-
lenzkra héraðslýsinga. —
Samið hefir Jón Sigurðsson
frá Yztafelli. 300 bls. Verð:
kr. 8,00.
Þessi bók er tilraun til lýsinga
á Islenzkum byggðum til sjávar
og sveita. Höf liennair, sem er
þjóðkunnur maöur, hefir ferðast
um alt lamdið, einkum í fyrir-
lestraferðum, „farið hægt yfir og
oft gangándi mildnn hluta leið-
ar“, eins og hanin i segir í fonnáia
bókarinnar. „Á ferðum mínum
hefi ég athugað gaumgæfilega alt,
sem fyrir aulgun hefir borið, svo
siem bostur var. Ég 'hefi einnig
haft góð tök á því að kynnast
atvinnuvegum og lifnaðarháttum-“
Kveðst höf. hafa notið aðstioðar
kunnugra mialnlnla í hverju héraði
og auk þess haft mikiun stuðn-
ing bóka. Ymsir men|n í Rieykja-
vík lásu síðan handritið yfir, hver
um það hérað, siem hánn þekti
bezt, og gerðu athugasiemdir við.
En Pálrni Hannessoin rektor las
alt handritið yfir.
Með þessu virðist svo, sem
fengin ætti að vera trygging fyrir
því, að ekki væru miklár skiekkj-
ur í ritimu. En nú „getur hver
skygnst um sína sveiít“ í bókinni
og borið frásögn höf. saman við
þann veruleika, sem honum er
kunnastur.
Frásagnarhátíur höf. er yfirleitt
snjallur og viðfeidinn. Þó er full-
rnikill fræðaraitónn í (Síumum setni-
ingum, sem að vísu er algengur í
eldri fræðiritum og frásögnum, en
á illa vi'ð í riti fyrir fullorðið
nútimafólk. T. d.: „Suður frá Fær-
eyjurn iiggja eylönd, það heita
Bnetiandseyjar." En márgar nátt-
úrulýsingar höfúndiar eru ljósar
og listrænar í senin.
Vera má að simá-ónákvæmni
finniist í riti sem þessu, ánniaús
væri varia að vænta. En að mín-
um dómi mætti það helzt að
ritirvu finna, að það er ekki lengra
en það er, og er það þó myndar-
RICHARD HOVEY:
Friöur.
Þú segir, það ríki ró og friður.
Já, rétt! Maður sér þess uott!
En sú ró er ei Droitins djúpa bros
heldur Djöfulsins fláa glott.
Sá friður er gulldrottna sællífi og sala
á sálunum fyrir auð.
Sá ársæld er starfsþræla tangdrep og læging
líkamans fyrir brauð.
Sú kyrrð er hið vaxandi krabbamein
í kjarna undir gylltri skel.
Sú hógværð er blóðleysi í buguðum lýð,
sem breytt er í dauða uél.
Þú fleiprar um hagspeki. Ef Fjandinn á jörð
hefir fundið upp vísindagrein,
sem hreinlega fellur í Helvítis kram,
ér það hún og ekki önnur nein:
án sálar og miskunnar, seyrin og köld,
hún síngirni vísar á leið,
jafn starblind á vitsmuni, dyggð og dáð
og dauf fýrir hyerri neyð.
Vm auðæfi þjóðanna í verzlun og veltu
af vaðli er þín ræða fuil.
En auðæfi þjóðanna eru m e nn ,
en ekki vörur né gull.
tlvort getur þú sagt, hvað í gulli og silfri
gildi þekking og list?
Og getur þú kvittað með seðlum sorg,
eða sæmd — þegar hún er misst?
Og getur þú metið til matar kvæði,
miðað við fisk og kjöt?
Og getur þú keypt i þig hugprútt hjarta
við hentugleika, eins og föt?
Og treystirðu þér í landaura að leggja
líf þeirra og fórnarblóð,
sem fyrir sannleik og frelsi án óita
féllu á heljarslóðf
Eg játa, að stríðið er ógn og eyðing,
fer e,Idi um svörð og torg
og veldur dauða og verra en dauða:
vesælla Jkvöl og sorg;
rústir og valur vaVða braut þess
vafða í eiturský,
á vörunum bleikum kafna kvein
í kúlnanna þrymugný,
en hungurvofan og hersing glæpa
haltra í öftustu lest,
með bölvun, sem jafnt á hetjunni hrín
og liinum, sem skelfast mest.
En til er þó böl, sem er tífaR þyngra
en tortíming etds og stríðs:
Að sökkva í þjóðlygi þorparavalds
eða þýmennsku hins blekkta lýðs.
Og eitt er verra, en þótt lífið láti
líkaminn fyrir ár,
og fremur þó sjálfrátt manni og mergð:
Það er morð á sálum til fjár.
En borganna Ijómi sem brák á polli
yfir bölvun og löstum skín.
Hið líkþráa andlit ber glæsta grímu
og glæpurinn helgilín.
Hinn sanni friður er hnoss af himnum,
er Herrans dýrasfa gjöf,
sá hjartans friður, sem hvorki bregzt,
við hættu né opna gröf,
sá djúpi friður, sem engin augu
um eilífð fá mælt til fulls.
En friður heimsins er Fjandans blekking
og falsmynd i líki gulls.
Og því skal liáð verða hinzta stríð
í heiminum nær og fjær,
unz sverð af fjárplógi sigur ber
og sæmd upp af valnum gl-ær.
Magnús Ásgeirsson
þýddi.
leg bók á venjuliegan mælikvarða.
Myndir erul í bókinlni og sumar á-
gætar, en mjög hefði það aukið á
gitdi bókárimniar, að þæir hefðu
verið fleiri, og þó ekki siður hdtt,
að fcoírt hefðu fylgt yfir hvert
hérað. En á því munu hafa verið
ýms tormerki vegna kostnaðar og
anmara örðugleika.
Höf. hefur frásögn sína á
Reykjanesi og fer hringferð sólaÞ-
simnis um iandið. Þetta er’ lömg
iedð, enda oft fljótt yfir sögu
farið, svo að iesandanum finst
hann oft hafa skemri viðdvöi en
hanm hefði á bosið. En leiðsögu
höf. ber þó að þakka með virkt-
um.