Alþýðublaðið - 24.12.1927, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Glitrandi snjókornum
grœtur vetrardís.
Hvar ert þú, sumar!
með söngvanna hljóm?
Varst þú líka dregið
fyrir vetrarins dóm?
Æskan er horfin
sem augnablik valt.
Það er ekki að undra,
þótt mér verði kalt.
Sumar! Fyrst að þú varst
sett fyrir dóm,
varla er að undra,
þótt víðar fölni blóm.
Komin eru jólin.
Hvort kætist þú, mín sál?
Nei, hrímaður er glugginn,
en hjartað tærir bál.
Þótt hatrið logi, logi,
það hita Iítið má.
En kolalaus er ofninn,
svo kinnin verður blá.
En íbúðin mörg verður
efalaust fín,
þótt kuldaleg sé hún,
kjallaraholan mín.
En griðarháa leigu
greiða má ég skjótt
með klæðunum barnanna
og konunnar þrótt.
Kveikt get jeg ekki,
þó komi ég inn,
því lítið verður féð
fyrir ljósreikninginn minn.
En helzta jólabirtan,
sem hafa ég má,
er neistinn af ástinni,
sem náunginn á.
Hvort finna menn í
búðargluggum
friðarboðskapinn ?
Ég hef aldrei fundið
þar jólakonginn minn.
Fjöldínn lýtur hégómanum,
flýr í hans skaut.
En ég á ekki ögn af neinu
efni í graut.
Svo ætlist þið til, að ég sé
áhyggjulaus.
Blóði hóstar konan —
og börnin klæðalaus.
Þeir geta haldið jólin,
sem gæfan áfram ber.
En kæti verður engin
í kjallaranum hér.
Eg má sífelt búa 7
við örvænting og þraut,
svo jeg á illa saman
við jólatrésskraut.
Ytra ríkir frostið,
og ástin reynist tál.
En eldurinn logar
í öreigans sál.
Hannes Guðmundsson.
Listir dýranna
Dýratemjarar kenna dýrun-
um að leika ýmsar listir. Fíll-
inn er það dýr, sein einna flest
hefir verið kent. Þótt hann
virðist vera stirður, er hann
furðu liðugur og fljótur
að læra. Rómverjarnir fornu
kendu honum rneðal annars
að skrifa stafi með grifli, sem
hann hélt á í rananum, að
klifra eftir köðlum og að danza
á afturfótunum. Ríkir Róm-
verjar voru margir svo latir, að
þeir nentu ekki að ganga. Þá
stigu þeir í burðarstóla, sem
tjaldað var yfir, og létu þræla
sína bera sig. Það voru menn,
sem þeir höfðu keypt eða feng-
ið að erfðum, ellegar tekið her-
námi, og kölluðu þeir sig eiga
þá alveg eins og fílana. Fíl-
arnir lærðu að herma eftir
hvorum tveggju. Þóttist þá
einn þeirra vera ríldsmaður.
Skreið hann upp í burðarstól
og lagðist þar, en aðrir fílar
skipuðu sér umhverfis stólinn,
tóku hann upp á rönunum og
báru á milli sín með auðfiln-
um í. Þó sætir þaS jafnvel
mestri furðu, að einstöku fíl,
þetta stóra og hrikalega dýr,
með rana, sem er lengri en
hæstu menn, og' skögullennur,
sem hvor um sig er álíka þung
og stærðar-ístrubelgur, tókst
Rómverjum að temja svo vel,
að eigendurnir létu þá sitja til
borðs með sér og gestum sín-
um, eins og þá var siður, og
eta af silfurskálum og úr gull-
kerum, og fílarnir hegðuðu sér
siðlega og snyrtilega. — Fíllinn
getur lært aS beita matforki.
Heldur hann honum með rana-
fingrinum. Gæzlumenn taminna
fíla venja þá stundum á að
leiðast, og heldur þá sá fíllinn,
sem fremstur gengur, um hand-
legg gæzlumannsins, en sá
næsti i rófuna á þeim fíl. Þriðji
fíllinn heldur svo í rófuna á
honum með rananum, og svo
koll af kolli, ef fleiri eru. Fylk-
ing þessi gengur stundum um
borgargötur, og þykir mörgum
gaman að horfa á. Listafílar
eru látnir leika listir sínar í
dýraleikhúsum og þyrpist fólk
þangað til að sjá þá. Stundum
tekur einn fíllinn öxi í ranann
og fer að höggva brenni, eins
og maður heggur spýtur í eld-
inn. Annar löðrar kjainmana
á þriðja fílnum í sápu, tekur
síSan bitlausan hníf eða tré-
hníf og skefur af honum sáp-
una. Hann þykist vera að ralca
hann. Eru þeir næsta alvarleg-
ir að starfi sínu, rétt eins og
rakari sé að raka mann. Stund-
um er tunnum velt eftir gólf-
inu, en filarnir hoppa tunnu af
tunnu og eru ótrúléga íótvissir.
Fílum eru kend ýms nytsemd-
arstörf, auk gamanleikanna.
Indverska fíla er auðveldast að
temja. Englendingar hafa marga
þeirra í þjónustu sinni aust-
ur þar. Fíllinn er bæði hafður
til reiðar og dráttar, rétt eins
og' reiðhestur og vagnhestur.
Hann getur líka lært að hlaða
vegg, ef steinarnir eru höggnir
og nokkurn veginn jafnstórir.
Gengur hann stundum spölkorn
fram með veggnum, þegar hann
hefir lagt stein í bygginguna,
eins og sumir hleðslumenn
gera, og atþugar, hvort nokkur
missmíði' séu á verkinu, og lag-
færir hann, ef hann verður
þeirra var. Hann. staflar timln'i,
stórum staurum, og vinnur á
við marga menn, og ferst það
mjög laglega. Ef hann er að
bisa við stóran stein, er hann
vanur að taka hann ofan á
stóru tennurnar sínar, sem
annars eru vopnin hans, sem
hann ver sig með, ef á þarf að
halda. Styður hann þá ranan-
um ofan á steininn og heldur
honum föstuin og ber hann
þannig langan veg, ef þess þarf
við. Stundum eru tamdir fílar
málaðir alla vega litir á víð og
dreif um kroppinn, en ekki
mjög víða í einu, svo að svit-
inn komist út, því að annars
dæu þeir; og svo er um öll dýr,
að þau þola ekki að allur
skrokkurinn sé málaður. Þegar
fílarnir eru málaðir með blá-
um', gulum og rauðum flekkj-
um og’ dröfnum, verða þeir kát-
ir, rétt eins og börn, sem kom-
in eru í nýju jólafötin sín, því
að nú þykjast þeir vera orðnir
fallegir fílar.
Það eru ekki filarnir einir,
sem læra ýmsar listir og látnir
eru sýna íþróttir sínar í dýra-
leikhúsum. Sumir apar læra
að danza, borða með hnif og
matkvísl og gera marga aðra
ótrúlega hluti. Jafnvel stórir
selir, sem nefndir eru sæljón,
af því að þeir hafa stóran
makka eins og ljónið, eru vand-
ir á ýmsar einkennilegar brell-
ur. Sæljónin eiga heima i Kyrra-
hafinu, þeim megin á jörðinni,
sem frá okkur veit, og eru oft
veidd eða tekin herfangi i Perú
í Suður-Ameríku, þar sem þau
liggja í hópum á slcerjum og
klettum við sjóinn eins og sel-
ir eru vanir að gera. Þessir ein-
kennilegu selir eru oftast lengri
en tveir hæstu menn til sam-
ans, og hafa ytri eyru. Þegar
tekst að temja sæljón, eru þau
hinar mestu hermikrákur, en
ekki er tamningin vandalaus.
Þau 'eru gjörn á að bíta fyrst í
stað, og fyrsti sæljónatemjar-
inn þar í útsuðrinu, sem sögur
fara af, fékk líka að kenna á
því. Eitt sæljónið beit hann
svo, að síðan var jafnan stórt
ör eftir. Hann gafst þó ekki
upp að heldur. Einn kendi sæ-
ljóni að kyssa sig, og er slíkt
þó varla fýsilegt óg eigi litil á-
hætta, því að skepna þessi hef-
ir vígtennur miklar og beittar
og er vant að stýfa stóra fiska.
Sæljóni hefir verið kent að
grípa á lofti 12 fiska í senn,
sem kastað er í fang því. Sýnir
það í því fimi mikla. Notar það
þá bæði munn og hreifa. Stund-
um er sæljón látið sitja á stóli
og fetta sig aftur yfir stólbrík-
ina, þar til munnurinn nemur
við gólfið. Sum þykjast vera
hermenn. Hafa þau sverð við
hlið og halda því með hægri
framhreifanum.
Til eru slöngutemjarar, sem
kenna höggormum að danza
eftir pípublæstti. Einhver fræg-
ásti dýratemjari heimsins átti
fyrir nokkrum árum heima í
Lundúnum. Hann vandi 20
álna langa kyrkislöngu á að
vefja sig utan um hálsinn á
honum. Þær slöngur eru svo
sterkar, að þær geta kramið
fullorðið naut til bana og mul-
ið beinin í því, en þessi slanga
lærði að leifa af aflinu og
faðma í stað þess að kremja.
Þú hefir heyrt getið um
bjarndýrið, sem hann Bjössi
heitir í höfuðið á. Það er stórt
dýr og samanrekið og vanara
öðru en fimum fótaburði. Þó
hefir mörgum björnum verið
kendur danz, þótt ekki þyki
þeir léttstígir í danzinum.
Björninn getur að eins danz-
að þannig, að hann heldur
löngum staf milli framfótanna
og danzar svo á afturfótunum
í kringum hann og styður sig
við stafinn. Hann er líka al-
vanur að rísa upp á afturfæt-
urna. Danzinn er honum kend-
ur á þann hátt i fyrstu, að
hann er hafður í búri, og er
gólfið úr járni. Gólfið er hitað
upp hægt og hægt undir fótun-
um á bangsa, þangað til hann
hefir fengið nóg af svo góðu
og lyftir fótunum upp á vigsl
til þess að losna við mestu ó-
þægindin af hitanum. Þegar
hann er byrjaður ( á þessu
hoppi, þyrpist margt inanna
umhverfis búrið með trumb-
ur og veiðihorn. Þeyta þeir
hornin og berja bumburnar.
Þess er gætt að hitinn verði
ekki svo mikill, að björninn
brenni á fótuiium, en við þetta
venst hann á að hoppa þegar
hann heyrir hornablástur eða
bumbuslátt. Björninn er mýld-
ur þegar hann danzar og held-
ur húsbónidnn í tauminn. Má
hann ekki hafa augun af birn-
inum, svo að hann svíkist ekki
um, og blæs húsbóndinn oft
sjálfur í veiðihornið. Oft fær
bangsi högg á skroltkinn, ef
danzinn gengur illa.
Mjög hefir vöndurinn mis-
jöfn áhrif á dýrin. Björninn
óttast hann, þótt sterkur sé,
þegar hann er á annaö borð