Alþýðublaðið - 02.02.1947, Blaðsíða 3

Suimudagur, 2 feb. 1947.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Heyrt og lesið
- ...-
ÁTTUNDA OG SÍÐASTA
bindi ritsafns Jóns Trausta,
sem bokaútgáfa Guðjóns Ó.
Guðjónssonar hóf útgáfu á fyr-
ir nokkrum árum, kemur út í
þessum mánuði. Aðalsteinn Sig-
mundsson annaðist útgáfu
tveggja fyrstu bindanna, en eft-
ir fráfall hans hefur Pétur Lár-
usson annazt útgáfu ritsafnsins.
*
FINNSKA NÓBELSVERÐ-
LAUNASKÁLDIÐ F. E. Sillan-
páá var heilsulítill á styrjaldar-
árunum og var talið, að vart
væri að vænta frá honum nýrra
skáldverka. En nú hefur hann
gefið út skáldsögu, sem myndi
heita á íslenzku „Fegurð og
hörmungar mannlífsins“.
Fyrsta útgáfa bókarinnar nam
30 þúsund eintökum og seldist
upp á fáum dögum.
=1=
f DANMÖRKU kom út fyrir
jólin ný bók eftir Bjarna M.
Gíslason, rithöfund. Hún heitir
„Island under Besættelsen . og
Unionsagen“, og er hún djarf-
lega og hressilega rituð. Höf-
undurinn hefur gefið ritlaun sín
Finnlandshjálpinni dönsku.
*
DANSKI RITHÖFUNDUR-
INN Nis Petersen, sem lézt fyr-
ir nokkru, hefði orðið fimmtug-
ur 22. f. m. í tilefni þess gaf
Gyldendal þann dag út nýja
útgáfu af þrem bókum eftir
hann, ljóðasafnið „Nattens
Pibere“, smásagnasafnið og
ljóðasafnið „Stynede Popler“.
og ljóðasafnið ,,Lyrik.“
*
SAGNABÁLKUR norska rit-
höfundarins Ronalds Fangens
„Kvernen som maler langsomt"
hófst skömmu fyrir styrjöldina
og nefndist fyrsta bindi henn-
ar ,,Borgerfesten“. Fangen lét
eftir sig handrit að öðru bind-
inu, en hann lézt af slysförum í
fyrra. Kom það út í haust og
heitir „Presten".
BÓKAÚTGÁFA í háskóla-
9
bænum Lundi í Svíþjóð gefur
út í ár drengjabók Jóns Björns-
sonar frá Holti, „Bergenes
Hemmelighed“, er kom út í
Danmörku 1945 og átti vinsæld
um að fagna. Mun í ráði, að ung
ingabækur Jóns komi út á ís-
lenzku innan skamms.
*
HÝLEGA er komin út ný
bók eítir ameríska rithöfund-
inn James T. Farrell, sem er
einn af beztu höfundum Banda-
ríkjanna. Bók hans heitir
„When Boyhood Dreams Come
True“ og flytur smásögur og
eitt leikrit.
*
ÍS AFOLD ARPRENTSMIÐ J A
gefur út innan skamms smá
sagnasafn eftir Ingólf Kristjáns
son, sem nefnist „Eldspýtur og
títuprjónar". Ingólfur hefur áð-
ur gefið út ljóðabókina „Dag-
mál.“ *
NÝIR HÖFUNDAR í Svíþjóð,
sem vert er að fylgjast með,
eru ljóðaskáldin Ragnar Bengts
son (Till en glömd juni) og Ing'
var Holmer (Betraktat).
VILHJÁLMUR S. VIL-
HJÁLMSSON er nú að vinna
að öðru bindi af safnritinu
„Blaðamannabókin“, sem kem-
ur út hjá Bókfellsútgáfunni um
mánaðamótin marz^ og apríl.
Nær þrjájbíu • fýrrveraiidi Qg nú-;
verandi blaðamenn hafa verið
beðnir að skrifa ritgerðir í bók-
ina.
B ÆKl JRO G H( )FUI JDA R
Isler izk skc iidsaga ísler izki ið Bó k fyrir börn - og
EINS OG MENN HAFA(
SÉÐ1 í blöðunum, er iað koma 1
írá Víkingsútgáfunni nýr
'bókaflokkur. Sá heitir „Nýir
pennar“, og í honum eru tíu
bækur, fimm skáldsögur og!
fimm ilióðabækur. í mínar
'hendur er aðeins komin ein
þessara bóka, „Heiður ættar-
innar“ eftir Jón Björnsson,
sem er nýr rithöfundur á ís- ;
lenzku, þó að hann hafi þeg- i
ar gefið út fjórar skáldsögur I
á dönsku — að meðtalinni
drenigjasögu.
Það var bókaútgáfan
Fremad, sem er í nokkrum
itengsilum við Alþýðuflokk-
inn í Danmörku, er gaf út
þessa skáldsögu á dönsku og
prentaði hana í sjö þúsund
eintökum. Þó að Jón hafi
fyrst og fremst skrifað hana
sem skáldrit, þá jók hann við
ihið mlenningarsögulega efni
hennar, þá er ákveðið var, að
Fremad gæfi hana útv Hún
ekyldi þjóna fræðslunni um
þjóðarhagi íslendinga á
fyrstu árunum eftir að stjórn
landsins fluttist frá Kaup-
mannahöfn tiil Reykjavikux
— skyldi þjóna fræðslumni
um leið og hún væri skáldrit.
Jón hefur nú skrifað söguna
á íslenzku, fellt burt það,
sem miðað var við vanþekk-
ingu Dana á islenzkum hög-
um, og gert söguna samfelld-
ari, skemmtilegri og áhrifa-
ríbari.
Sagan gerist uppi í dal
nokkrum mjög afskekktum.
Leiðin úr og í dalinn er mjög
torveld og jafnvel 'hættuleg,
en í dalnum, er gott undir bú
og imiMir __ mjöguleikar til
ræktunar. í landsmáilum er
ísimamálið efst á dagskrá, þá
er siagan hefst, og þvi og hin-
um brey.ttu stjórnarháttum
fylgir áhugaalda um fram-
kvæmdir á sviði vegagerðar,
ræktunar og húsakosts. Það
er einkum unga fólkið, sem
er hrifið af nýjungunum, en
igömlu mjennirnir ileggjast á
móitii. Jafnvel það, að ungir
menn fari til náms, er i.llt og
bölvað i augurn þeirra göm'lu,
en það nýja sigrar, svo sem
ævinlega verður að lokum að
rneira eða minna leyti, ef það
liefur rétt lífs oq qróanda sín
meqin.
Margar persónur eru í
bókinni, og eru þær yfirleitt
skýrar, þó að hálfgiildings
aukapersónur eins og Snjólf-
ur igamli á Fossá, Jóhann
landlausi og Auðun á
Brekku, já, jafnvel Evlalia
kona ihans og Vigga Jóhanns
Iiandlausa, sem koma báðar
ilitið við sögu, séu ef til vill
gæddar mestu líff, en höfuð-
maður hins nýja tima, Ey-
steinn Hallvarðsson, fái ekki
á sig þann svip, að okkur
þyki verulega til hans koma,
enda gerir höfundur þá at-
hugasemd og hefur mikið til
síns máls, lað það sé stundum
svo um forustumenn frám-
kvæmda og þjóðmáila, að þeir
tapi sem menn, eftir því sem
áhuginn á framkvæmdunum
vaxi, þær eins og gleypi hið
mannlega í fari. þeirra. All-
aðsópsmiklir eru þeir, Bjarni
i Leiru og Hallvarður á
Kambi, en bugaðir menn eru
Jón Björnsson
þeir báðir á vissarn -hátt i
sögulok. Hins vegar er það
svo, að framfara- og lærdóms
áhugi Eysteins hefur kostað
ihann ást hans og þeirrar
geðslegustu stúlku, sem fram
kemur í sögunni. Þá hefur og
nám Sigu.rjóns á Fossá orðið
dýrt hamingju þeirra og
heilsu, sem næstir honum
standa, eins og harka og sín-
girni Bjarna í Leiru hefur
svipt ihann öðrum syninum
og siðan heilsu og lifsjafn-
vægi. Yfirileitt eru engar fals
persónur i sögunni, engir
Hamingju-Hrólfar og engir
djöflar í mannsroJynd. Fólkið
er eins og gengur og gerist,
tapar og' vinnur sitt á hvað,
sætítir sig einhvern veginn
við töpin oig fagniar vinning-
unum, sem verða þó ekki
eins glæsilegir i hendi eins
og þeir voru i fjarska. Og þó
miðar heldur i áttina til
betra vegar. Atburðalýsingar
eru mjög vel gerðar, og yfir-
leitt er sagan sönn cg ilifandi
lýsing á lifi þjóðairinnar á ár-
unurn 1905—1907. Hún verð-
ur þvi skemmtilegri og meira
lifandi eftir þvi sem nær lok-
unum dregur — og hún er
mjög likleg til að verða vin-
sæl.
Sitíillinn er ekki ýkja per-
sónulegur, en ósköp blátt á
fram og notalegur, og miálið,
sem ég bjóst við að mundi
valda höfundi talsverðum
erfiðleikum, er yfirleitt gott,
og þvi minna af misfellum,
sem ilengra líður á sciguna.
Annars hlýtur Jóni Björns-
syni að veria allmikill vandi
á höndum urn mál og stil.
Hann hefur dvalizt 12 ár er-
llendiis, en sjálfsagt hefur
hann ekki verið búinn að fá
þau tök á dönskunni, að hann
hafi náð þar þeim tilþrifum
og þeim persónulegu blæ-
brigðum, sem hann hefði ihaft
skilyrði til að ná i framtið-
ihni, og i íslenzku getur hann
ekki ennþá hafa náð þeirri
þjálfun, að hann fái i miáli og
stil notið til fuilils hæfileika
sinna til persónulegrar list-
rænnar túlkunar — og er
meiri furða, hve vel honum
ferst heldur en hvers kynni
að vera á vant, og er óhætt að
segja, að vel hafi til tekizt
hjá útgefanda um fyrstu
skáldsöguna i „Nýjum penn-
um“.
Frágangur bókarinnar er
ekki stásslegur, en blátt á-
fram; og alils ekki óviðkunn-
anlegur; Bókin er í frekar
litlu broti, allstifri kápu og
skorið utan af henni á alOa
vegu, svo að lesandinn þarf
Vísnabókin. Símon Jóh.
Ágústsson valdi vísurnar.
Teikningar eftir Halldór
Pétursson. Hlaðbúð 1946.
SÍMON JÓH. ÁGÚSTSSON
lét þess getið í grein, er fjall-
aði um bækur fyrir börn og ung
linga, og birtist í tímariti fyrir
nokkru, að tilfinnanlega væri
vant hér á landi bóka, ætluðum
yngstu lesendunum, sem flyttu
þjóðlegt, íslenzkt efni. Þetta
voru orð í tíma töluð. Flestar
barna- og unglingabækur, sem
komið hafa hér út hin síðari ár,
hafa verið þýddar, íslenzkun
sumra þeirra bágborin og væg-
ast sagt lítill fengur í þeim
mörgum hv.erjum. Er það ís-
lenzkum útgefendum ekki
vanzalaust, að barna- og ung-
lingabækur eftir íslenzka höf-
unda, sem áttu á sínum tíma
miklum og verðskulduðum vin-
sældum að fagna, hafa ekki
sézt á lesmarkaðinum, vegna
þess að endurprentun þeirra
hefur verið látin þoka fyrir út-
gáfu hinna vafasömu þýðinga,
og útgefendurnir hafa sýnt
furðulega lítinn áhuga á að bæta
úr þessu, þótt þær endurprent-
anir þessara bóka, sem út hafa
komið, hafi selzt flestum öðrum
bókum betur.
En Símon Jóh. Ágústsson
hefur ekki látið sitja við orð-
in tóm. Hann hefur með út-
gáfu „Vísnabókarinnar“ bætt
úr vöntuninni á þjóðlegu, ís-
lenzku efni fyrir börn og ung-
linga. Bókin flytur sitthvað af
því bezta efni í bundnu máli,
sem ort hefur verið við hæfi
yngstu lesendanna. Efnisvalið
ber safnandanum vitni um
vandvirkni _ og smekkvísi, og
myndir Halldórs Péturssonar
auka mjög á gildi bókarinnar,
en þær eru gullfallegar og falla
prýðisvel að efninu, og útgáfa
bókarinnar er í hvívetna með
augljósum menningarbrag.
Það er vandi og ábyrgð að
velja yngstu lesendunum les-
efni, en einmitt þess vegna ber
að fagna bók sem þessari, er
speglar sumt það hugþekkasta,
sem til er í íslenzkum bók-
menntum. Góðar barnabækur
eru jafnan hollur lestur full-
orðnu fólki — og „Vísnabókin“
er sízt undantekning í því-efni.
Hún á erindi til hinna mörgu,
sem vilja gista skáldskaparheim
hins barnslega og fag'ra, njóta
þess að vera börn eða vitja
barnæsku sinnar í anda.
Helgi Sæmundsson.
GUÐRÚN JÓNSDÓTTIR
FRÁ PRESTBAKKA (höfund-
ur skóldsagnanna „Fyrstu árin“
og „Ekki heiti ég Eiríkur")
dvelst nú í klausturskóla í
Freiburg í Sviss og vinnur þar
að nýrri skáldsögu.
ekki að grípa til pappírs'hnífs
ins, en sami frágangiur mun
verðia á ÖLlum, .békunum í
þessum flokki, sem af munú
koma tvær bækur á mánuði,
skáldsaga og Ijóðasafn.
Guðm. Gíslason Hagalín.
Nýr bókaflokkur:
Handbókasafn
HELGAFELLS
rlelgafell hefur nú hafið
útgáfu nýs flokks úrvals-
DÓkmennta. Heitir hann
Handbókasafn Helgafells
og koma í honum bækur
um vísindi, tækni uppgötv
anir og ýmislegt, sem er
skilt þessu. Hefur verið
valið í þennan útgáfu-
flokk með sérstöku tillit
til íslenzkra aðstæðna og
með það fyrir augum að
bækurnar gætu veitt fróð-
leik og gert gagn.
Fyrsta bókin í þessum
flokki er
Á morgni atómaldar
eftir Helge Tyrén.
Hér er um stórmerkilega
bók að ræða, sem vakið
hefur mjög mikla athygli
enda komið út í mörgum
upplögum. Efninu er skipt
í nokkra kafla og er gerð
grein fyrir þessum vísind-
um frá upphafi til vorra
daga og á svo skýran hátt
að alLir geta fylzt með.
Kaflarnir heita.
Atómliugtak fyrri alda
(Fornöldin Miðaldir. Síð-
ari, aldir).
Atómhugtak 19. aldar
(Dalton. Tilgáta Próuts.
Frumefnakerfið. Raf-
magnseindir efnisins).
Atómhugtak nutímans.
(Upphaf rafeindakenning-
arinnar. Thomson uppgötv
ar rafeindina. Becqueril
uppgötvar geislaverkun-
ina. Uppgötvun atomork-
unnar. Ernest Rrutherford
uppgötvar atomkjarnann.
Bohr endurbætir atom-
kenningu Rutherfords.
Henry Moseley.. Hnútur-
inn leystur með orku-
skammtakenningunni.
Samsæt frumefni fundin.
Magnrofsmælirinn endur-
vekur kenningu Prouts.
Hugleiðingar Astons. Fyr-
jrlestur Rutherfords. Upp-
spretta atomorkunnar
finnst.
Gerð atomkjarnans. Rut-
herford segir fyrir um
nevtróna. Einingin leyst
upp í fjöld. Hugleiðingár
Diracs. Innra jafnvægi at-
omanna raskað. Kjarn-
breyting urans uppgötvuð
Atomsprengj an.
Á morgni atomaldar.
Allar bækur Handbóka-
safnsins fást jafnóðum og
þær koma út í öllum bóka
verzlunum, Hverja er
hægt að fá út af fyrir sig.
HELGAFELL
Garðastræti 17. Aðalstr. 16
Laugáveg 100. Njálsgötu 64.