Alþýðublaðið - 30.12.1927, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
-:.-r-nT-r-pp
ALÞÝeiIBLAÐm \
kemur út á hverjum virkum degi. 5
Áígreiðsla í Alpýðuhúsinu við I
Hverfisgötu 8 opin frA kl. 9 árd. >
tii kl. 7 siðd. \
Sferiístoía á sama stað cpin kl. >
9l/tf—'lOt/j árd, o'g ki. 8—9 siðd. >
Slraar: 988 (afgrejðslan) og 1294 |
(skriístofan). )
Verðiag: Askriftarverð kr. 1,50 á [
Kiánuði. Auglýsingarverðkr.0,15 i
hver mm. eindálka. *
Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan I
(í sama húsi, sömu simar). *
Þjóðþrifamál.
Um það þarí ekki að deila,
að húsnæöið í Reykjavjk er alt of
lítið fyrir borgarbiia. Það vita
allir kunnugir. Af því leiðir, að
allir kjallaraklefar og hanabjálka-
skonsur, sem r-inum eða öðrum
’dettur í hug að Jeigja til íbúðar,
ganga út, pótt margar jrær vista:r-
verur séu algeriega óhæfir bú-
staðir hverjum manni. 1 annan
stað err húsnæðið jiyngsti út-
gjaldaliður reykvískrar aljiýðu. Á
pessu hvoru tveggja parf nauö-
synlega að ráða bráðar bætur.
Það verður ekki gert án auk-
inna bygginga íbúðarhúsa frá jiví,
sem nú er árlega eða verður án
aðgerða samfélagsins. Bæjarfélag-
ið og ríkið verða að hjálpa m-önn-
um til að reisa hús, jfannig, að
lánskjör til þess séu gerð betri
en nú og byggingar ódýrari, og
í annan stað veröur bæjarfélag-
ið sjálft að reisa íbúðir, — ma/ma-
búst&ði, sem beri það nafn með
réftu, og leigðir séu ekki síðfur
meb hag leigjendanna en bæjar-
sjóðs fyrir augum, en þó beggja.
Ekki neyðarskýli eða „bráða-
b:irgða“-hverfi. Oft hafa verið
leídd rök að því, að á slíkum að-
gerðum jiarf ekki að veröá tap, en
gróöinn verður einkuin í aukinni
vellíð.an alþýðunnar, sem eykur
jirek hennar og menningu. Þess
eru rnörg dæmi, að sami ntaöur
ver'ðúr beinlinis betri í holluin
og björtum húsakynnum. en í
ch'mmum og jiröngum kytrum, og
er það eðlilegt mjög. Og auð-
vitáð gætir áhrifanna e-kki sízt
á börnum og unglingum.
Sumir vilja sþara húsnæðið í
Reykjavík með því að hefta inn-
flntning fólks í borgina. Það er
bæði ilt ráö og ögerlegt. Það
myntli koma langþyngst og senni-
lega eingöngu niður á þeim, sem
við eriiðust kjör eiga að búa,
og alls ekki, myndi jrað verða
sveitunum að liði. Átthagafjötr-
ar skapa ekki búsæld. Sú leið
yrði auk þess ófra.mkvæmanleg,
því að fjöldi fólks líétur ekki til
lengdar kúga sig á þaran hátt.
Á verbur ekki stíflu’ð árt þess,
aö hún fái framrás í öðlrum stað.
Ef Reykjavík hefði ekki tekið við
fólkinu, sem hingað hefir fiuzt,
er lítill vafi. á, að mikill hluti
þess hefði farið burfú úr land-
inu. Og væri. þá íslenzka' þjóðin
að bættari? Fjarri fer því. Sveith
irnar verða ekki fyltar með nauð-
ung, en eitt af hlutverkum for-
ráðamanna þjóðarinnar er að
beina straumi fólksins j>angað «/
eigin óskum. Til þess Jrarf fyrst
og fremst að bæta aðstöðuna,
gera mönnum kleift að byrja bú-
skap án þess að sökkva í vaxtá-
þungar skuldir, gera einyrkjabú-
skap hægari með aukinni véla-
notkun og hagnýtum aðferðum,
bæta samgöngurnar og draga úr
einangruninni, en þ-að verður bezt
gert með sveitaþorpum, — bæja-
hvirfingu með ræktarlandinu alt
umhverfis. Engu að siður þarf að
fjölga atvinnugxeinum hér í
Reykjavík, efla ræktunina að mun
og veita fjölda verkamannafjöl-
skyldna þátttöku í henni, og
koma á fót iðnaði, sem lífvæn-
legur sé mörgum verkamönnum.
Skiþulagsleysi í Reykjavík verð-
ur sveitunum til engra heilla, en
allri þjóðinni til ófarnaðar. Þjóð-
inni fjölgar. Og Reykvíkingum
hlýtur að fjölga. Verkefnin verð-
ur að auka og það )lö mun.'
Laun alþýðuranar verða að aukast
og húsakynrain að batna. Ella
hlýtur fólkinu að fara aftur, þjóð-
inni að hraka. Engar af þessum
kjarabótum alþýðunnar mega
dragast á langinn. Til þess að
verulegar framfarir *geti orðið,
verður fólkinu áð líða þolanlega
vel bæði. við sjó og í sveitum,
og til þess að svo verði, verða
báðir aðiljar að veita hvor öðrum
gagnkvæmt liðsinni.
Gudm. R. Ólafsson
úx Grindavik.
Sveinbjörn Björnsson
skáld.
Ég man, að fyrir svo sem 20
árum var mikið talað hér í bæn-
um um skáldskap Sveinbjörns
Björnssonar, og nafp hans þekti
þá nærri hver bæjarbúi af kvæð-
um, sem þá voru að birtast með
undirskrift. hans. Mönnum fanst
hann svo hressandi og alþýðleg-
ur, að kvæðum hans stóðu opn-
ar dyr í hvers rnanns brjósti;
málið var frjálst og hreint, yrkis-
efnið óþvingað og tilþrifin svo
riddaraleg, að varia dottaöi nokk-
ur sál svo dauðalega, að hún
hrykki ekki við og færi að hlusta
og eins og heimti hverja hend-
ingu af annari eftir því örar, sem
leið á lesturinn, og pennadrættir
gamla „grjótkarlsins“ voru svo
skyldir hjartastrengjuin íslenzím
alþýðunnar, að hún fann kjarh-
ann úr sínum akri í kvæðum
hans.
Mér er minnisstæður svipurinn,
sent ménn settú upp, jiegar fyrstu
kvæði Sveinbjörns birtust í „Dag-
blaðinu": „Rakka tetur Hvellur
hét“ og „Hvellur greyið! Hvellur'
greyið!" með undirskriftinini
„Grjótkarl". Menn spuröu, hver
varri svo hagur á mál og með-
ferð, en enginn gat sagt til J>ess,
tómatsósa
því aö ritstjóririn, Jön Óiafsson,
vissi þá ekki einu sinini nafn höf-
undar. En blaðið, sem kvæðunum
wr beint að, kom aldrei út eftir
það.
Ég býst líka við, að menn muni
gnýinin, sem varð á Bárubúðar-
fundinum 1907 (úrslita-uppkasts-
fundinum), þegar Björn sál. Jóns-
son, ritstjóri og síöar ráðherra,
las upp kvæðið: „Gengur til
orrustu illvættafjöld“. Þá spurðu
menn sjálfa sig, hver gengi svo
Ijósum logum um sinn hugsana-
heim og tilfinningar sínar, en
svarið kom, því að unclir kvæð-
inu stóðu stafirnir „Svb. Bj.“, og
allir þektu fangamark Svein-
björns. — Harmaþungi ekkjunn-
ar dreyfðist við erfiijóöasöng
Sveinbjörns., og sorgþrungna, ó-
huggandi móðirin, sem lá við
sturlun út af soriamtssirium, teyg-
aði þrek í líf sitt úr kvæÖum
hans, og þráin til að liía lengur
vaknaði hjá henni og óx riieð
hverri hendingu, sem hún las í
sonatorreki frá honum.
Sveinibjörn stundaði steinsmíði,
skipasmiði og sjómensku, og
urðu mörg hans beztu ljóð til
ýniist á næturnar, þegar hann átti
að hvílast frá vinnunni, eða, eins
o g Jón sál. Ólafsson ritstjóri
sagði um Sveinbjörn í grein um
hann, „hugurinn meitlar visur,
ineðan höndin klappar stein,“ —
jrar til hann varð fyrir því slysi,
að detta úr rim, sem brotnaði
undan honum í háum stiga með
hleðslustein á brjóstinu, sem hann
var að leggja í húsvegg fyrir
einn ríkismanninri hér í bænum;
lá hann þá lerigi og varð ekki f.ær
tii erfiðisvinnu upp frá j>ví. Eng-
ar slysabætur fékk hann. En síð-
an hefir hami ort allmikið, og al-
jiýöan íslenzka tileinkaði sér
Sveinhjörn og gaf honum nafnið
alþýðuskáld.
Hami er enginn „fræðingur".
segir Jón ólafsson ritstjóri í
grein, sem hann reit um Svein-
björn í „Reykjavík" i jan. 1907;
„hann er ekki svo mikið sem
„slcafinn" eða óskafinn búíræð-
ingur.“ Enn íremur segir .1. óí.
á s. st. um hann: „Hann er fátæk,-
ur daglaunamaður, sem þjóðfé-
lagið hefir ekki lagt neitt í söl-
urnar fyrir, ekki svo mikið sem
aðgang að barnaskóla, og hefir
því órðið að afla sér þess sjálfur,
sem hann veit. En forsjónin gœddi
hann peim artda, sem sjálfur iærci
sundfökin kennaralaust.“
Tvær Ijóðabækur hafa verið
prentaðar eftir Sveinbjörn. önn-
ur, „Hillingar", kom út 1914, út-
gefandi Arinbjörn Svei nbjamar-
son, hin, „Ljóðmæli", gefin út af
höfundi á sjötugsafmæli hans, 9.
sept. 1924. Ég minnist að hafa,
séð og heyrt Ljóðmælanna get-
ið þrisvar í blöðunum. Sig. Rr.i
Pétursson var einn sá, er gat
þeirra, og minnir miig, að hann
hafi látið það álit sátt í ljós, að ef
Jónas Hallgrímsson og Sveinbjörn
hefðu verið samtíða, myndi Jón-
as hafa sannfærst um tilyerurétt
rímnakveðskaparins, sem hann
fordæmdi á sinni tíð. Svo fanst
Sig. Kr. P. Sveinbjörn fara vel
með efni og mál, og svo frumieg-
ur fanst honum Sveinbjörn vera
í kvæðum sínum. Þar er heldur
ekkert „l'eirburðarstagr eða
„holtaþokuvæl“.
Ég set hér fáeinar hendingar
úr nokkrum kvæðum.
Margur mun þekkja líf sirt í.
kvæðinu „Dtlaginn“. Þar er j>etta
m. a.:
„Þar sem ógar auga við,
orpinn snjóum staður,
þiggur ró og þreyðan frið
þreyttur skógarmaðnr.
Oft þó falii ís og snœr
ýfir fjallasalinn,
seinna kallar sumarblær
sól um allan dalinn."
1 „Skuggamyndum segir:
„Og b.átnum oít á boðaföll
er beint með seglum þöndum,
jjví verða þar oft voðaspjöll
og vogrek út með ströndum.
Og smnir fara í fiokkum þar;
sem fylgja ýmsum klíkum,