Alþýðublaðið - 20.03.1949, Blaðsíða 7

Sunmidagur 20. marz 1949.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
7
Féiaqsiíf
„Já, nöfnin - á kökunum“,
sagði hann. „Þér eruð betur að
yður í þáguföllunum“.
Kjör í Tékkóslóvakíu
Kvennadeild Slysavarnafé-
lagsins í Reykjavík heldur
AÐALFÚNB
sinn mánuda.ginn 21. þ. m. kl.
8,30 í Tjarna.rcafé. Venjuleg
aðalfundairstörf. Til skemmt-
unar: Söngur með gítai un.dir-
ÍBeik, 'uppleatur. Fjölmennið.
Stjórnin.
M.j. Mugrún
hiaður til
Súgandaf j arðiar,
B ol ung a v íkur,
ísafjarðar,
og Súðavífcur
á mániudag. Vörurnóítaka
við skips'hiliið. Sími 5220.
Sgfús Guðfinnsson.
Framh. af 5. síðu.
kjóllinn hennar dró ætíð að sér
mesta atliygli vegna rifnanna,
sem á honum voru hér og þar.
Hin var ein þessara fitubollna,
sem menn brosa ósjálfrátt að.
Hún var þó miklu alvörugefn-
ari en hin Gróan. Hún var
mikill aðdáandi bleiku peysn-
ánna og klæddist þeim daglega.
En Gróunum var það sameigin-
legt meðal annars, að þær
skildu illa íslenzku, og voru
þær þó báðar ættaðar að norð-
an.
Honum fannst nú tími til
tíominn að skakka leikinn í
eldhúsinu og gekk því fram til
kvennanna.
„Mér virðist fullmikill há-
vaði ykkar Grónanna“, sagði
hann brosandi.
„Okkar hvað?“, sögðu þær.
„Heitið þið. ekki báðar
Gróa?“
„Jú, víst heitum við það“.
„Fólk er hætt að skilja góða
íslenzku". sagði hann. „Farið
þið varlega með áhöldin, svo
að þau sbemmist ekki“.
„Ég er bara að þvo upp“,
sagði Gróa vinnukona. „Það er
ekkert betri íslenzka töluð hér
Suðurlandi heldur en fyrir
norðan“, bætti hin við.
„Hvað er til dæmis betra að
segja jólakaka en jólabrauð?“
„Jólabrauð er góð íslenzka",
svaraði málfræðingrsrinn. „Það
er satt, að nöfn kaltnanna skipta
verulegu máli, ef til vill mestu
máii“.
„Kaknanna“, sagði Gróa
þvottakona og hló hátt.
Síðan sneri hann sér að Gróu
vinnukonu og sagði: „Það 'er
eitt, sem mér er nauðsyn að
minnast á við yður. þegar sam-
kvæmi er hér, eins og í gær-
kvöldi, og þér gangið um beina,
ba eigið þér, þegar samkvæmi
lýkur, að sjá svo um, að gluggi
sé opinn, og þér verðið að
muna það að hafa opið á milli
stofnanna á nóttunni“.
„Hvað er þetta?“
„Það er málfræði“-
„Ja — svei“.
Þetta frásögubrot er hið
fyrsta, sem ritað er á íslenzku
á hreinu na-na na máli, og að
sjálfsögðu hefur það sína galla
eins og allt brautryðjenda og
byrjendastarf. En úrvalsbók-'
menntir íslenzkar verða vænt-
anlega í framtíðinni ritaðar á
þessu ágæta máli.
Svo er frá sagt, að nemandi
í virðulegri menntastofnun
skrifaði í ritgerð setningu, sem
var eitthvað á þessa leið: Hann
opnaði dyrnar á milli stofanna.
Kennari hans í íslenzkum
fræðum feiðrétti vitanlhga
þannig, að í stað stofanna kom
stofnanna. Þangað er þróun
málsins komip. Samt mun
reynast torvelt að fá íslenzka
alþýðu til ,að nota að öllu leyti
beygingar na-málsins, og sann-
leikurinn er sá, að fæstar
þeirra hafa nokkru sinni kom-
izt út fyrir skrifstofuhelgi
reykvískra málvitringa.
Miðskólapróf er erfitt, og
þáð er öruggast fyrir þá, sem
ætla að taka það, að gera sér
ljóst, að þeir verða að þekkja
sundur hægri og vinstri og
kunna auk þess skil á því, hvað
er fögur íslenzka, því að prófi
þessu er ætlað að verða sú sía,
sem greinir hina óverðugu frá
þeim, sem verðugir teljast til
að njóta æðri menntar. Um
próíverkefnin mætti miklu
meira segja en hér hefur ver-
ið gert. Þetta verður þó að
nægja að sinni.-Ekki er mark
á því takandi, þó ,að ómenntuðu
fólki þyki lærðir menn stund-
um spyrja undarlega. Það væri
því ekki úr vegi, að verðlauna-
samkeppni yrði látin fram fara
um það, hver gæti samið flestar
prófspurningar um aukaatriði,
og hver gæti búið til flestar
spurningar þannig orðaðar, að
sem. fæstir gæt,u svarað. Ef ein-
hver hefð’i hug á slíkri keppni,
mætti benda honum á að hafa
til dærnis landafræðiprófið að
verulegu leyti í felumyndum
og hafa í prófverkefnum í ís-
lenzku ekkert það orð og eng-
Frh. af 3. síðu.
eru því skoðuð sem „leifar auð
valdsþjóSskipulagsins“, og
neydd til þess að kaupa klæðn
að og skófatnað með eftirfar-
andi verði (meðaltekjur lækna
eru um 240 krónur á viku):
Vetrarfrakki kr. 770,—,
kjólefni 1 m. kr. 410,'—, lín-
skyrtur kr. 265,— einir sokkar
kr. 11,—, línulak kr. 330,—,
ullaráþreiða kr. 500,—, karl-
mannaskór kr. 350,—, - kv.en-
skór kr. ,173,—, vasaklútur kr.
20,—, karlmannsföt kr. 55.0,—■,
vetrarkápa kr. 500,—.
Hin opinbera afsökun fyrir
þessu háa verðlagi er „þörf
in á fjármagni vegna fjárfesting
ar hinnar nýju fimm ára
áætlunar. 40% þess fjár, sem
þannig kemur inn til fjárfest-
ingar, kemur í þungaiðnaðinn.
í samræmi við kröfum rúss-
nesku stjórnarinnar. Næstæðsti
maður verðlagsstjórnarinnar
gefur aðra skýringu á verðlag
inu, sem sé þá, að draga verði
úr kaupgetu fólks, svo að fjár-
magn í umferð samsvari fáan-
legu vörumagni.
Blöðin í Tékkóslóvakíu
reyna að afla hinu nýja verð
lagskerfi fylgis . verkamanna
með því að minna á rússnesku
Stakhanovhreyfinguna og láta
svo sem svipað fyrirkomulag
sé í Tékkóslóvakíu. Klement
iðnaðarmálaráðherra lét svo
ummælt nýlega, að allar end-
urbætur, sem verkamenn
kæmu á í framleiðslukerfi
þjóðarinnar, yrðu endurgoldn-
ar ríkulega, eins og í Sovét-
ríkjunum. Samtímis var hafin
sókn gegn „hættulegum til
hneigingum til kjarajöfnunar".
Hinn vaxandi launamismunur
er alveg sama þróunin og í
Sovétríkjunum á fjórða tug-
aldarinnar, og miðast við það,
að gera frjálsa markaðinn að
loka takmarki tékkneskra stak
hanov verkamanna.
Framkvæmd fimm ára áætlun
arinnar er komin undir stuðn-
ingi verkamanna, en þar eð
stuðningur þeirra var talinn
mjög vafasamur, lýsti forsætis
ráðherrann yfir því, að hið
nýja verðlagsskipulag væri
aðeins til bráðabirgða, það
væri undirbúningur undir af-
nám skömmtunarinnar. Þetta
virðist benda til þess, að ein-
hverntíma í framtíðinni verði
skömmtunin afnumin til þess
ar þær beygingar, sem tíðkast
í daglegu tali.
Hveragerði, í marz 1949.
ílelgi Sveinsson.
Hjartanlegar þakkir til allra nær og fjær fyrir
auðsýnda samúð og hluttekningu við fráfall og jarð-
arför mannsins míns,
Sérstaklega þakka ég karlakórnum Fóstbræður
fyrir hinn yndislega söng þeirra og virðingu, sem þeir
sýndu hinum látmi.
Guð blessi ykkur öll.
Fyrir hönd aðstandenda.
Kristín Ingvarsdóítir.
að „sanna yfirburði alþýðulýð-
ræ.ðisins yfir hinu úrelta skipu
lagi í V'2stur-Evrópu“. Væri þá
enn á ný apað eftir Rússum.
Þeir lækkuðU yerð á frjálsum
markaði árið 1947 um leið og
skömmtunin' var afnumin. Eigi
að síður var hið nýja vöruverð
injkl.u hærra en áður á
skömmtuðum vörum.
Reynt er að réttlæta nýja
verðlagskerfið í augum verka
manna með því að staðhæfa að
launþegar eigi einungir að hafa
rétt til þess að fá skammtaðar
vefnaðarvörur og skófatnað.
En þá staðreynd leiða blöð og
stjórnarvöld sjálfsagt hjá sér
þegjandi, að verð á skömmtuð
um vörum var einnig hækkað
án samsvarandi launahækkun
ar, og lífskjör verkamanna þar
með rýrð svo að um munaði.
Ekki lítur svo út, sem verka-
menn þykist alveg sannfærðir
um það, að þessar nýju ráðstaf
anir séu „skref í áttina til
i meiri sósíalisma“. Á hverjum
j fundinum á eftir öðrum í verk
smiðjum í Prag og nágrenni
1 hafa hinir kommúnistísku ræðu
menn átt vægast sagt erfitt
með að þagga niður óánægj-
una meðal þeirra þúsunda
verkamamia, sem allt fram í
janúar þessa árs voru eldheitir
fylgismenn kommúnistastjórn-
ar.
Vegna þess að lífskjör
verkamanna í Tékkóslóvakíu
hafa versnað, hefur verið grip-
ið til þess ráðs að benda á það,
að fjármálavandræði í Vestur-
Evrópu fari í vöxt. Þannig er
reynt að vinna að því að sætta
menn við þessi bágbornu kjör,
svo sem þau væru betri en
tilværi hægt að ætlast og hefðu
íengizt vegna hins góða ár-
angur af „hugkvæmri verka
skiptingu“ Sovétríkjanna og
Tékkóslóvakíu. Draga á úr
vonbrigðum neytendanna með
fregnum um hina „misheppn-
uðu Márshalláætlun. Hver
minnsti vottur um kreppu í
Bandaríkjunum er blásinn upp
í blöðunum, en stefnuskrá Tru-
mans er sögð vera ekkert annað
en tilraun til þess að slá ryki
í augu Bandaríkjaþjóðarnnar.
Mest áb.erandi einkennið í
fjármálum og atvinriumálum
Tékka nú, auk þess að þau eru
tengd mjög náið framtíðaráætl
unn Rússa, er það, að sósíalist-
ískum stefnumálum er varpað
fyrir borð til þess að koma á
móts við kröfur Rússa um
samheldna og sjálfri sér nóga
„austurblokk". Rússar hafa
ekki dregið dul á það við for-
ingja í Prag, að Tékkóslóvakía
mundi verða hornsteinn hins
nýja pólitíska skipulag's.
Það getur orðið erfitt fyrir
Gottwald, Zapotocky og
Slansky að ský/a það fyrir
þjóð sinni, að um óákveðinn
tíma verða þeir að láta það
sitja á hakanum að bæta lífs-
kjörin vegna þess að Sovétrík
in eiga að geta notið ágóðans
af náítúrugæðum Tékkósló-
vakíu, iðnaði, handiðnaði og
vinnuafli. Þar til í febrúar
1948 var þetta allt notað til
þess að hraða viðreisn Tékkó-
slóvakíu.
Sósíalístísk slagorð riotast
þeir enn við til þess að hvetja
fólkið til þ.ess að láta sér hina
nýju skipan vel líka. En sósíal-
istískum stefnumálum er fórn
að einu eftir annað: Hagsmunir
verkalýðsins, sjálfstæði verk-
lýðshreyfingarinnar, réttlát
hlutföll milli vinnu og launa
og' sanngjörn skipting fram-
leiðsluágóðans.
lesið Afþýðublaðið I
býður Reykvíkingum í Listamannaskálanum, kl. 2 e. h. í dag. Þar fá allir, sem koma, góðan drátt fyrir litla 50 aura.
Þessi
IA * ’'Ág
verður einstæð í sinni röð, bví nær allir drættirnir eru gagnlegir híutir.
HÉR ER LÍTIÐ SÝNISHORN:
Málverk eftir þekktan málara (verðmætt). — 2 tonn kol. — Olíutunnur. — Hveitipoki. — Hraðsuðu-
pottur. — Myndastytta (eftir þekktan listamann). - Skipsferð til ísafjarðar. - Hangikjöt. - Skófatnaður.
Það er bannað að auglýsa vefnaðarvöru án skömmtunar, en máltækið segir, „Það er margt í mörgu“, það sannast í
dag. — Komið til okkar í dag og styðjið gott málefni um leið og þér freistið gæfunnar. — Hlúum að hinni upp-
vaxahdi æsku. — Inngangur 50 aura. — Engin núll. — Dráttur 50 aura.
V ORBOÐANEFNDIN