Alþýðublaðið - 13.09.1949, Blaðsíða 5

S»riðjudagúFseptc'1949
85:
imar
Norðurlanda
Viðfal við Jónas Guðmundsson um við-
fangsefni og samþykkfir norræna félags-
málaráðherrafundarins í Osló
i -------«.------
MEÐ UNDIRSKRIFT SAMNINGSINS UM GAGNKVÆM-
AN ÉLLILÍFEYRI hafa Norðurlönd stigið sycr, sem áreiðan-
lega getur orðið öðrum þióðum til. fyrirmyndar og fordæmis,“
sagði Jónas Guðmundsson skrifstofustjóri í félagsmálaráðu-
neytinu í viðtali við Ælþýðublaðið um helgina. Hann er ný-
kominri heim af norrssna félagsmálaráðherrafundinum í Osió,
þar sem bessi samninrur var undirritaður.
liireiiiur
— Hvað getur þú sagt Al- >
þýðublaðinu í fréttum af fé-
lagsmálafundinum í Osló?
„Það er víst fáu við það að
bæta, sem birzt hefur í blöð-
um og útvarpi, því svo langt
er um liðið síðan fundinum
lauk.
Eins og þeim er kunnugt um,
sem nokkuð þekkja til þessara
mála, hefur það verið svo síðan
laust eftir fyrri heimsstyrjöld,
að félagsmálaráðherrar á Norð-
urlöndum hafa átt með sér
fundi við og við til þess að
ræða ýmis félagsleg málefni,
sem lönd þeirra snerta. Fram-
an af voru fundirnir ekki reglu-
bundnir, en síðari árin hafa
þeir verið haldnir reglulega
annað hvort ár. Næsti fundur
á undan þessum var haldinn í
Stokkhólmi 1947, en fyrsti fé-
lagsmálaráðherrafundurinn eft
ir síðari heimsstyrjöldina var
haldinn í Kaupmannahöfn
1945. Á báðum þeim fundum
mætti af Islands hálfu Stefán
Jóhann Stefánsson, núverandi
forsætis- og félagsmálaráð-
herra.
Fundurinn, sem nú var hald-
ínn í Osló, var hinn 11. í röð-
inni. Fundartími var ákveðinn
í maímánuði í vor og dagskrá
fundarins þá samþykkt í meg-
inatriðum. Var þá gert ráð fyr-
ir því, að félagsmálaráðherra,
Stefán Jóh. Stefánsson, gæti
sótt fundinn, en af því gat ekki
orðið vegna þingrofsins og
kosninganna hér heima, sem
nú standa fyrir dyrum. Var þá
ákveðið, að ég sækti fundinn í
umboði félagsmálaráðherra og
mér til aðstoðar skyldi vera
Haraldur Kröyer, sendiráðsrit-
ari í Osló.
Fundurinn var haldinn í
stórþingshúsinu og hófst að
morgni hins 25. ágúst s. 1. Fé-
lagsmálaráðherra Norðmanna,
Aslaug Aaasland, stjórnaði
fundinum og auk hennar mætti
vinnumálaráðherrann norski,
Ulrik Olsen, Öksnes ríkisrit-
ari, Kringlebotten skrifstofu-
stjóri í félagsmálaráðuneytinu,
forstjóri norsku trygginganna,
Karl Evang, heilsuhælisstjóri
Noregs, og fjöldi annarra full-
trúa og sérfræðinga í þeim mál-
um, sem rædd voru.
Frá Danmörku mætti Johan
Ström félagsmálaráðherra og
SÖrensen vinnumálaráðherra
ásarnt mörgum ráðunautum.
Frá Svíþjóð komu Gustaf
Möller félagsmálaráðherra og
Nyström ríkisritari, skrifstofu-
stjórinn í félagsmálaráðuneyt-
inu og með þeim stór hópur
sérfræðinga, og frá Finnlandi
kom frú Leivo Larsson, félags-
málaráðherra, og Mannio,
skrifstofustjóri í félagsmála-
Jónas Guðmundsson.
ráðuneytinu í Heisingfors, og
með þeim þrír aðstoðarmenn.
Frá íslandi vorum við Harald-
ur Kröyer sendiráðsritari, eins
og ég sagði áðan, og má af
þessu sjá, hve misstórar sendi-
nefndirnar voru.“
— Hver voru helztu við-
fangsefni fundarins?
„Það voru ein tólf eða þrett-
án mál, sem á dagskrá voru, og
lukust þau öll,' en því miður
eru öll skjöl mín og gögn um
funainn ókomin enn frá sendi-
ráðinu í Osló, en þar skildi ég
þau eftir, því að ég þurfti að
fara á annan fund í Finnlandi,
og þess vegna verð ég að
byggja á minni mínu einu.
Merkast þeirra mála, sem
þarna voru rædd, var að mín-
um dómi
HIN NYJA FRAMFÆRSLU-
SAMÞYKKT FYRIR
N ORÐURLÖND
Aðalatriði hennar er það, að ,
hvert land framfærir án sér- j
staks endurgjalds frá heima- j
landinu þá ríkisborgara frá
hinum Norðurlöndunum, sem '
framfærslu þurfa í dvalarlandi
sínu. Með þessari samþykkt |
munu falla niður öll fram- i
íærsluviðskipti milli Norður- j
landanna allra, en þau nema
verulegum fjárhæðum árlega. j
Heimilt er þó hverju landi um !
sig að senda framfærsluþurfa t
til heimalands ,ef um langvar-
andi framfærslu verður að
ræða. Síðan 1928 hefur verið
til svokölluð fátækrasamþykkt
fyrir Norðurlönd og voru hin
fjögur Norðurlöndin aðilar að
henni ,en hún er nú orðin mjög
úrelt og fellur úr gildi þegar
þessi nýja framfærslusamþykkt
tekur gildi. Ríkisstjórnir allra
hinna fimm landa hafa nú lýst
sig samþykkar hinni nýju sam-
þykkt, en eftir er að ganga frá
ýmsum formsatriðum í sam-
bandi við fullgildingu hennar,
svo að hún kemur tæpast til
framkvæmda fyrr en 1950.
ATVINNULEYSI í
DANMÖRKU
Annað mikilvægt mál, sem
mikið var rætt á fundinum,
var það, hvernig snúast skyldi
við aðsteðjandi atvinnuleysi,
en á atvinnuleysi er nú tekið
að bera, sérstaklega í Dan-
mörku. Búast Danir við tals-
verðu atvinnuleysi á komandi
vetri. Samningur er til milli
Svíþjóðar og Danmerkur um
„formidling af arbejdskraft“,
þ. e. flutning verkafólks milli
landanna í atvinnuskyni, en
ekki hafa Norðmenn, íslend-
ingar né Finnar enn gerzt að-
ilar að þeim samningi. Sam-
kvæmt samningi þessum hefur
þó nokkurt vinnuafl verið flutt
frá Danmörku til Svíþjóðar,
en það fer minnkandi vegna
þess, að frekar hafa dregizt
j saman ýmsar atvinnugreinar í
i Svíþjóð, sem notu'ðu danskt
vinnuafl.
Ekki verður sagt, að á neitt í
allsherjarráð væri bent til
vantar til að bera út blaðið í Hafnarfirði.
Uppýsinlgar hjá Sigríði Erlendsdóttur,
Kirkjuvegi 10.
varnaf atvinnuleysinu, enda
verður í hverju landi að grípa
til margra og breytilegra að-
ferða, þegar um er að ræða út-
rýmingu atvinnuleysis. Dan-
mörk hefur að því leyti sér-
stöðu meðal Norðurlandanna,
að hún er í svo að kalla öllum
greinum „fullnumið“ land og
hefur hvorki skóga, námur né
víðáttumikil óbyggð eða lítt
byggð landflæmi til að reisa á
nýbj^g^ðir, né heídur er Dön-
um un'ht að reka fiskveiðar í
stórum stíl heiman úr Dan-
mörku, en að einhverju þessu
eða öllu geta hinar þjóðirnar
flúið, ef atvinnuleysi segir til
sín. Mætti því vel hugsa sér,
að Danir leggðu á næstunni
verulegt kapp á að koma upp
miklum fiskveiðum frá Græn-
landi eða Færeyjum eða báð-
um þeim stöðum, og er aug-
Ijóst, að þeir hafa nokkurn
undirbúning til þess nú þegar.
Ekki var nein samþykkt
gerð um þetta mál, því ekki er
teJjandi atvinnuleysi neins
staðar á Norðurlöndum nema í
Danmörku, en þau sjónarmið,
sem Danir settu þar fram, voru
hin athyglisverðustu og þess
verð að þeim verði nánari
gaumur gefinn.
NORRÆNT SAMSTARF
í I.L.O.
Þriðja málið, sem ég vil
nefna, var samstarf Norður-
landanna fimm innan þeirra
alþjóðasamtaka, sem fjalla um
félagsmálefni, og þá fyrst og
fremst innan alþjóðavinnu-
málastofnunarinnar, ILO. Hef-
ur samstarf þeirra þar alltaf
verið nokkuð og farið frekar
vaxandi hin síðustu árin. Sam-
tals ráða Norðurlönd nú yfir 10
ríkisstjórna atkvæðum á þingi
ILO, svo að þau geta ávalt
Félagsmálaráðherrar Norðurlanda á fundinum í Oslo. Talið frá vinstri: Johan Ström, félags-
málaráðherra Dana, Gustaf Möller, félagsmálaráðherra Svía, Tyne Laivos- Larsson, félags-
málaráðherra Norðmanna, Marius Sörensen, vinnumálaráðherra Norðmanna. Sefán Jóh. Stef-
ánsson, forsætis- og félagsmálaráðherra íslendinga, gat ekki mætt á fundinum, en Jónas
Guðmundsson, skrifstofustjóri í félagsmálaráðuneytinu, sat fundinn fyrir hann.
tryggt einhverju Norðurland-
anna sæti í framkvæmdastjórn-
inni, ef þau halda saman. Nú
var um það rætt, hversu gera
mætti starfshætti einfaldari og
koma á meira samstarfi við-
víkjandi þátttöku ríkja þessara
í ILO, og yrði hér of langt að
skýra nánar frá því efni.“
GAGNKVÆMAR ELLI-
TRYGGINGAR
— En hvað um hinar gagn-
kvæmu ellitryggingar, sem
undirritaðar voru?
„Já, fundinum lauk með því,
að undirritaður var milliríkja-
samningur um. gagnkvæman
ellilífeyri, sem gildir fyrir öll
Norðurlöndin.
Samningur þessi hefur verið
V /döfinni s. 1. tvö ár, og var
raunar fullbúinn til undir-
skrifta í maímánuði s. 1. Har-
aldur Guðmundsson, forstjóri
Tryggingastofnunar ríkisins,
vann að honum ásamt fulltrú-
um frá hinum Norðurlöndun-
um, og nú var ekki annað eftir
en að undirrita sa'aninginn og
fullgilda hann. Undirskriftir
ióru fram með nokkurri við-
höfn»í Eiðsvallasal stórþings-
,;ns. Samningurinn var geróur
á öllum fimm tungumalum
Norðurlandaþjóðanna, og
flutti fulltrúi hvers lands stutta
ræðu við þetta tækifæri, en
norska ríkisútvarpið tók ræð-
urnar upp á stálþráð og var
þeim útvarpað kvöldið 27.
ágúst, en þá lauk fundum þess-
um.
Með samningi þessum cr
stigið fyrsta sporið til nánari
samvinnu í félagsmálum mili
Norðurlanda en áður hefur
þekkzt. Á eítir mun svo fara
ný norræn framfærslusam-
þykkt um gagnkvæmar greiðsÞ
ur barnalífeyris, sem nú exu
báðar á döfinni.“
SPOR TIL FYRIRMYNDAR
— Hvert er svo álit þitt á
þessum fundum? Heldur þú, að
þeir séu til gagns fyrir okkur
íslendinga?
„Við höfum auðvitað vem-
Iega sérstöðu að ýmsu leyti, og
hinar fjórar þjóðirnar hafa
miklu meira saman að sælda í
félagsihálefnum sín á milli en
við höfum við þær. Svíþjóð er
það landið, sem mest samskipti
hefur við allar hinar þjóðirnar,
og má telja Svía lengst komna
á sviði félagslegra fram-
kvæmda. Þeir gátu líka haldið
í horfi og byggt jafnvel upp fé-
lagsmálalöggjöf sína, meðan
Danir, Norðmenn og Finnar
voru hnepptir í þrældómsf jötra
síðustu styrjaldar, og veldur
það sjálfsagt mestu um mis-
muninn.
Hvað íslendinga snertir,
standa þeir engri hinni þjóð-
inni að baki um framkvæmdir
félagslegra málefna, og segi ég
þetta að vel athuguðu máli og,
Framh. á 7. síðu. ^