Alþýðublaðið - 27.11.1949, Blaðsíða 5

&imnit<lagur •'27: "n'«VV. 1949

Minningarorð
Sunnlaugur Krist
fyrrverandi sandgræðslusfjóri
Á MORGUN, mánudaginn |
28. þ. m. fer fram, í kapellunni'
í Fossvogi, bálför Gunnlaugs
Kristmundssonar fyrrv. sand-;
græðslústjóra. Hann lézt í
Landsspítalanum 19. þ. m. eft-
ir uppskurð og stutta legu, 69
ára að aldri. — Hann hafði um
nokkurt skeið kennt vanheilsu,
og af þeim sökum látið af emb-
ætti fyrir rúmu einu ári, senni-
lega fyrr en hann hefði gert
ella, en veikindin ágeröust unz
yfir lauk. — i
Gunnlaugur Kristmundsson
kom í gagnfræðaskólann í
Flensborg haustið 1902, 22 ára
gamall, stundaði þar nám í tvo
fleytt vann Gunnlaugur að
sandgræðslunni. Girðingunum
— sandgræðslusvæðunum •—
fjölgaði, þau skiptu síðast tug-
um, víðsvegar um landið. Fjár-
veitingarnar til þeirra uxu eft-
ir því sem árangurinn kom bet °S tryggt, að slikt kæmi
ur og betur í ljós. Og um það ekki fyrir. 3 ny? Mun, °hætt
er Gunnlaugur lét af störfum j meSa seS3a að íefa hanf °|
hafði hann sigrað bæði sandinn 1 duSnaður 1 Þessu efm eigi hvað
Gunnlaugur Kristmundsson.
komast inn á friðað svæði, var
hann ekki í rónni fyrr en úr var
vetur og síðan í kennaraskólan
um í einn vetur, og lauk kenn-
araprófi 1905 með ágætum vitn
isburði. Um það leyti var hér á
ferð danskur maður til að at-
huga sandfbkssvæðin í austur-
sýslunum. Hann mun hafa lagt
til við ríkisstjórnina, að ungir
menn yrðu sendir til Danmerk
ur til að læra hvernig Danir
höguðu vinnubrögðum i bar-
áttu sinni við sandinn á Jót-
landsheiðum. — Svo mikið er
víst, að Hannes Hafstein mun
hafa farið þess á leit við skóla-
drýgstan þátt í þeim árangri
sem hann náði. Og árangurinn
varð mikill. í rúm 40 ár sam-
og vantrúna, sem óneitanlega
hafði verið uppi og allhávær
lengi vel.
í daglegum störfum og með-
ferð sinni á fé ríkisins var Gunn
laugur Kristmundsson einnig
til fyrirmyndar. Hann var reglu
samur, trúr og sparsamur á það
fé, sem honum var trúað fyrir,
svo að fáir munu þar hafa kom £es|u hans og dugnað, reglu-
izt með tærnar, sem hann hafði ^ semi 0g trúmennsku. Hann gat
hælana. Vinnudagur hans sjálfs ^ ver;g hrjúfur á yfirborðinu,
stjórann 1 Flensborg, Jón Þór- var 3afnan °mældur- Hann. stundum jafnvel kaldur í til-
arinsson, að hann benti sér á g6rðl mlklar krolur td ann; svörum, en innst inni var hann
efnilegan mann til þeirrar íar- frra’ en.hann gerðl enn meirl tilfinningamaður, góðgjarn, vel
ar. Gunnlaugur Kristmunds- ] krofur tú sJal.fs sin’ og ekkert viljaður og trölltryggur. —
var honum fjær skapi en að, Hann var höfðingi í lund,
f f ■ffTi'ir nATn /”\ rC rf í v> /i l I
áreiðanlega engin tilviljun En
* j. ,. _ „ var honum iiær
son varð fyrxr valmu. Þag Var . * , . . , ..f ,, . ,. ,
ái-oifía,-,iorrc r,v»rrii?„ I forðast fynrhofn og oþægindi, rauSnarlegur og raungóður þeg
þannig atvikaðist það að Gunn
I ef hann hélt, að með því að taka
laugur, í stað þess að taka't
þegar á hendur barnakennslu,
sigldi til Danmerkur og tók að
kynna sér sandgræðslu og heft-
ingu sandfoks. Fleiri menn hafa
farið utan um líkt leyti, sömu
erinda, en af þeim fara engar
sögur. En Gunnlaugur Krist-
mundsson átti eftir að „skrifa
í sandinn“ sína sögu, stærri og
merkilegri en margar, sem á
bók eru skráðar. —
Hann dvaldi erlendis við
námið árið 1906, kom heim
snemma árs 1907 og tók þegar
til við sandgræðsluna. — Fyrsta
verkefnið var sandurinn hjá
Reykjum á Skeiðum og síðan
hvað af öðru. Má með sanni
segja að þá hefjist nýtt tíma-
bil í sögu íslenzkra ræktunar-
tnála. Áður hafði sandurinn
sótt á byggðina alltof víða um
land. Blómleg býli höfðu lagst
í eyði eða þokazt um set. En
Gunnlaugur tók ótrauður upp
störf samhliða sandgræðsl-
unni mestan hluta ævi sinnar,
og lengst af í Hafnarfirði, við
barnaskólann þar, en um skeið
einnig við Flensborgarskólann.
Kennslustörfin rækti hann með
reifum. Á þessum morgni at-
hafnalífs og aukinna fram-
kvæmda komu fram margir
menn, sem með réttu gátu tal-
baráttuna. Hann sneri vörninni ^ izt vormenn íslands. Einn þess-
í sókn. Hann sótti inn á sand- ara vormanna kveðjum við á
rvæðin, sem ýmist voru að morgun. Það er Gunnlaugur
blása upp eða orðin örfoka, og Krismundsson, fyrrum sand-
EÖmu skapfestu, trúmennsku
og reglusemj og einkenndi öll
hans störf. En Gunnlaugur
Kristmundsson kom víða við
og markaði spor. Hann vann að
Ftofnun bókasafns Hafnarfjarð
ar og var í stjórn þess alla tíð
dðan til dauðadags. eða hátt á
þriðja tug ára; vann ávallt
ötullega að vexti þess og við-
gangi, var því úti um fé, bóka-
kost og húsnæði. Og yfirleitt
má segja að hann væri vakinn '
og sofinn fullur af áhuga fyrir 1
vexti safnsins og viðgangi. — |
Frá námsárum sínum bar 1 hugur um, ao Gunnlaugur kom
Gunnlaugur jafnan hlýjan hug! fram a réttum tíma. Það þurfti
til Flensborgarskólans; því var j að reisa rönd við sóknarkergju
það að hann var einn af þeim sandsins á gróðurlendi og gras-
Eem beittu sér fyrir stofnun ' ^vörð, sókninni þurfti að breyta
nemendasambands skólans. var | f vörn. og síðan þurfii að hefja
í fyrstu stjórn þess. og formað- nýía sókn á hendur sandinum.
ur þess um hríð. —. j Þetta var gert. Þannig er þró-
Síðast en ekki sízt vildi ég unarsaga sandgræðslumálanna
minnast þess að Gunnlaugur i0311 ar> sem Gunnlaugur
Kristmundsson var alla tíð á- veitti þeim forstöðu. Þess vegna
hugasamur liðsmaður í alþýðu- '-eyr hann nú sem sigurvegari.
samtökunum í Hafnarfirði,1 Ég er þess fullviss, að eng-
fyrst í verkamannafélaginu ‘nn hefur unnað íslandi og ís-
Hlíf, og síðar í Alþýðuflokks- j .'enzkum gróðri heitar en
félagi Hafnarfjarðar. Þar voru . ’-junnlaugur Kristmundsson.
honum falin fjölda mörg trún- ■ Hvergi talaði hann svo á mann-
aðarstörf, meðal annars var » fundum, hvergi ræddi hann svo
hann bæjarfulltrúi fyrir Al- ] við menn, að þessi djúpstæða
í 8 ár, frá 1922, ást á íslenzkum gróðri og ís-
lenzkri mold væri ekki snar-
asti þátturinn í umræðu hans
allri. Og allt starf hans var
borið uppi af þessari ríku ást.
Honum sveið oft, hve báglega
gekk, og ein síðasta ritgerð
hans var saknaðarfuil hug-
vekja um það, hve illa færi
fyrir þjóðinni, ef fólkið losnaði
úr tengslum við gróðurinn og
moldina. Vantraust á íslenzk-
um jarðvegi var í hans augum
goðgá.
Það er löngum erfitt að.sam-
ræma hugsjónir hinum kalda
miskunnarlausa veruleika.
5á maður, sem heitt hugsar
um máléfnin og á sér eld inni
fyrir, verður oft fyrir sorgleg-
um árekstrum í rekistefnum
og þrasi hins daglega lífs. Hug-
sjónamanninum finnst, að
málin ættu að liggja öllum í
augum uppi. Hví að velkja
málin sýknt og heilagt? Hví
okki framkvæma krókalaust,
án sífelldra tafa, sífelldra orð-
ræðna, sífelldra umbúða?
Hvers vegna allt þetta óþarfa
umstang? — Ég er sannfærður
um, að Gunnlaugur kenndi oft
mjög þessarar skírslu hug-
sjónamannsins í brautryðjanda
starfi sínu. Skap hans var ríkt
og heitt og stórt. Því var ekki
fyrir það að synja, að árekstrar
urðu nokkrir, og margir töldu
hann óvæginn og harðan í
horn að taka. Þetta var að vísu
<att. Hann var oft ráðríkur
fyrir sinn málstað og lét ekki
undan fyrr en í fulla hnefana.
En hann var 'viss í sinni sök,
Hafnfirðingar.
Kjörskrá !í! bæjarstjórnar-
kosníngar í Haínarfirði.
er gildir frá 24. janúar 1950 til 23. janúar 1951, ligg-
ur frammi almenningi til sýnis í skrifstofu bæjarins
í Ráðhúsinu við Strandgötu alla virka daga frá 29. þ. m.
til 27. desember n.k. kl. 9—18.
Kærur yfir kjörskránni skulu komnar í hendur bæj -
arstjóra eigi síðar en 7. janúar n.k.
Bæjarstjórinn í Hafnarfirði, 26. nóv. 1949.
IIELGI HANNESSON.
þýðuflokkinn
— 1930..
Ég þekkti Gunnlaug Krist-
mundsson vel og hafði af hon
um náin kynni á þriðja tug
ára. Ég lærði að meta skap-
ar á reyndi og fús að rétta
þetta á sig, gæti hann komið njáiparhönd þegar til hans var og
áhugamálum sínum betur á — 0g raunar oft án þess.
veS- | Minningin um Gunnlaug
Eins og áður er getið hafði Kristmundsson mun lifa um
Gunnlaugur tekið kennarapróf, aldir Minningin um brautryðj
i er hann hóf sandgræðslunám- andannj sem Vann sigur á sand
ið. Hann stundaði því kennslu- fokinu Qg breytfi sandinum £
gróið land. —
En auk þess munu vinir hans
geyma í þakklátum huga
minninguna um góðan dreng. —
Emil Jónsson.
Yormaður hniginn i valinn
UPP ÚR SÍÐUSTU ALDA- lönd? Var ekki einmitt þarna
MÓTUM varð mikill gróandi i mannsþörfin mest? Vormaður-
íslenzku þjóðlífi. Margs konar . inn gat því ekki látið erfiðleik-
öfl losnuðu þá úr læðingi, og ' ana á sig fá. Þá þurfti að yfir-
það var sem þjóðin raknaði úr ntíga, við þá varð að hevja bar-
áttu, unz sigur fengist. Gunn-
laugur hóf því sandgræðslu-
ctarfið ótrauður og eljusamur
og lét erfiðleikana herða sig og
stæla, eins og sönnu karlmenni
sómdi. Engum blandast nú
’breytti þeim í gróinn völl
Aðferðirnar, sem hann beitti,
voru einfaldar og óbrotnar, en
þær gáfu eigi að síður góða
græðslustjóri.
Gunnlaugur Kristmundsson
valdi sér ekki hið léttasta hlut-
Gkiptið, er hann hóf ævistarf
raun. Fyrst og síðast lagði hann sitt árið 1907. Vonlausara verk
áherzlu á fullkomna friðun munu fáir hafa te"kið sér fyrir
landsins fyrir allri beit, en átti hendur, eins og þá liorfði mál-
þar oft, sérstaklega fyrst, við
ramman reip að draga. En í
bví efni var hann bjargfastur
og vægðarlaus. Sæi hann, eða
frétti, að skepnur hefðu vilj-
p.ndi eða óviljandi verið látnar
um» Það var ekkert áhlaupa-
verk að hefta sandfok og hefja
nýtt landnám í ríki auðnar og
uppblásturs. En hafði ekki
skáldið sagt: Vormenn íslands,
yðar bíða cyðiflákar, heiða-
Árbók Ferðafélags Island
fyrir yfirstandandi ár er komin út. Félagsmenn
eru beðnir að vitja bókarinnar á skrifstofunni
í Túngötu 5 og í Hafnarfirði hjá hr. kaupmanni
Valdimar Long.
málstaðurinn var honum fyrir
öllu, starf hans var hugsjón. —*•
Og það hygg ég satt vera, að
tíðari hafi árekstrarnir orðið í
hans eigin sál, því að loginn
var skær fyrir honum sjálfum,
en dagsins önn og amstur mikil
og skilningur ýmissa af skorn-
um skammti. — Samt réð gifta
störfum hans, því að þótt þau
væru af hugsjón unnin öðrum
þræði, var hann að hinum
bræðinum búmaður góður og
ómengað bændablóð rann hon-
um í æðum. En báðum þessum
þráðum má þakka, hve sand-
græðslustarfið fór honum vel
úr hendi.
Þótt Gunnluags Kristmunds-
sonar verði að sjálisögðu
lengst getið vegna brautryðj-
andastarfsins í sandgræðslu-
málunum, og þótt afköst hans
í þeim efnum væru hverjum
manni hið merkasta ævistarf,
er starfssaga hans þar með þó
ekki nema hálfsögð. Gunnlaug-
ur var jafnan kennari á vetr-
um, eða rúmlega 35 ár, fyrst
á Suðurnesjum, en lengst af í
Hafnarfirði. Og Hafnfirðingar
kölluðu hann jafnan Gunnlaug
kennara.
Kennsla er sú starfsgrein,
sem sízt verður metin eða veg-
m, afköstin þar skila ekki á-
þreifanlegum arði, eftirtekjan
verður aldrei reiknuð til fjár.
— En óhikað vil ég segja það,
að í því starfi Gunnlaugs gætti
sömu kostanna og giftunnar og
i hinu aðalstarfi hans. Kennsl-
an vitnaði um ást hans á landi,
þjóð og tungu. Ég er í engum
vafa um, að hann fann sífellt
til skyldleika milli sumarstarfs-
ins og vetrarstarfsins. Ræktun
iands og lýðs var honum fyrir
öilu. Hann þreyttist aldrei á
að brýna fyrir nemendum sín-
um að setja sér ákveðið tak-
mark og vinna að því sleitu-
laust. Og takmarkið skyldi vera
bundið landinu sjálfu, ræktun
þess, atvinnuháttum og menn-
ingu. Hann vissi næg verkefm
svo heitt trúði hann á landið.
— Ég minnist þess vel, að i
landafræðitíma síðasta ár mitt
í barnaskóla sagði Gunnlaugut
eitt sinn, er hann minntist a
framtíðarmöguleika, en un,
þau efni þótti honum alltaf gott
að tala: „Ekki kæmi það mér á
óvart, þó að hér á landi fynd-
ust bráðlega efni til að vinna
úr sement, svo að það borgaði
sig. Ef til vill fellur það í ykk-
ar hlut að koma þessu í kring,
þegar þið hafið náð þroska.“ —
Síðan eru liðin rúm 20 ár. —
Þannig var kennsla hans, full
af hvatningarorðum og eggj-
unum að duga landinu og sjálf-
um sér.
Bezt lét honum að kenna ís~
landssögu. Á henni kunni hann
ágæt skil og dró hiklaust aí'
(Fsh. á 7. síSu.) ,