Alþýðublaðið - 26.01.1950, Síða 5

Fimíntudagur 26. janúar 1950.
ALÞÝBURLAÐÍÐ
Iiðin eru síðan kosið var síð-
ast til bæjarstjórnar, ha£a
verið innheimt útsvör er
nema yfir 180 milljónum
króna. Alls hafa tekjur bæj-
arsjóðs, að útsvörum 'með-
töldum, numið þessi ár yfir
230 miljónum króna. Þrjár
stærstu stofnanir bæjárins,
rafmagnsveitan, vatns- og
hitaveitan og höfnin, hafa
samanlagt haft í tekjur
sömu ár 115 milljónir ltróna.
Þannig hafa samanlagðar
tekjur bæjarsjóðs og þess-
ara þriggja stofnana síðast
liðin fjögur ár numið sam-
tals ekki miniia en 345
milljónum króna, eða álíka
mikilli upphæð og öll spari-
fjáreign landsmanna var ár-
ið 1944, að umsögn Lands-
bankans. — Að meðaltali
hafa þvf tekjurnar numið á
ári um 86 milljónum króna,
og virðist það vera dálagleg
■ ur skildingur.
En hvað hefur þá orðið af
Öllu þessu fé? Hafa ekki hin-
|r miklu fjármálamenn Sjálf-
stæðisflokksins. varðveitt eitt-
favað af því, ef svo illa skyldi
til vilja, að illa áraði og grípa
þyrfti til þess að auka atvinnu
bæjarbúa, ráðast í nauðsynleg-
ar framkvæmdir, sem annars
þola bið á normaltímum? Eru
. ekki nokkrar milljónir hand-
foærar af öllu þessu fé, sem
foægt er að grípa til, þegar
framleiðslustarfsemin gengur
verr og þarf á fyrirgreiðslu að,
halda, ef halda á í horfinu?
Við skulum láta Bláu bókina
þeirra sjálfstæðismanna tala í
því máli. Þar segir:
Rekstursafgangur bæjar-
sjóðs hefur orðið verulegur
öll árin og hafa hreinar
tekjur og afskriftir síðast lið
in fjögur ár orðið samtals
rúmar 46 milljónir króna.
Af 230 milljón króna .tekj-
um, sem bærinn hefur haft,
hefur rekstursafgangur orð-
ið 46 milljónir króna, hvar
af 11 milljónir króna eru
götur, svo góðar sem þær nú
eru. Er þá eftir, að götunum
frátöldum, um 35 milljónir
króna, sem eru hreinar tekj-
ur og afskriftir undanfar-
inna fjögurra ára.
En hversu mikið af þessu fé
er handbært og tiltækilegt a5
grípa til, ef auka þarf atvinnu
þæjarbúa með sérstökum ráð-
etöfunum? Eru ekki nokkrar
milljónir handbærar? ,Er ekki
varasjóður fyrir hendi?
Svari þeir því fulltrúar
Sjálfstæðisflokksins, sem seint
og snemma hæla sjálfum sér
fyrir góða fjármálastjórn!
Ekkert handbært
fé tiS í sjóði.
Þegar mest var um peninga
hér, var fullkomin ástæða til
þess fyrir bæinn að taka lán
til framkvæmda, sem voru að-
kallandi vegna almennings-
þarfa, fyrir vatnsveitu, raf-
magnsveitu og fleiri fram-
kvæmdir, en tæma ekki alla
sjóði, sem bærinn hafði yfir að
ráða — o^ bæjarsjóðinn sjálf-
an að auki. Þá voru vextir
iægri og auðvelt um lán og
gerði lítið til þó að vaxtabyrð-
in ^rði meiri um sinn en brýn
þörf gerðist. Það hefði komið
sér vel nú, að farið hefði verið
að ráðum okkar Alþýðuflokks-
manna. Við vildum bjóða út
lán til bygginga tveggja og
|)riggja herbergja hentugra
íbúða til að veita eigendum
húsa í gamla bænum annars
veðréttarlán til að byggja
gamla bæinn upp, og einnig til
ýmissa framkvæmda bæjarins.
Við Alþýðuflokksmenn flutt-
um tillögur u.m það, að bærinn
gætti meiri hagsýni og fyr-ir-
hyggju um að eyða ekki öllu
strax eða jafnóðum og aflað-
ist. Eitt árið fluttum við svo-
hljóðandi tillögu:
j.Bæjársíjórnin samþykkir
að stofna framkvæmdasjóð
og atvinnusjóð í bví skyni
að geta mætt örðuglcikum
komandi tíma. í fram-
kvæmdasjóð skal Ieggja
allan stríðsgróðaskatt, er
kemur í híut bæjarins og
það af áætluðu framlagi til
styrjaldarráðstafana, sem
umfram verður það, sem
óhjákvæmilega verður að
nota, svo og árleg framlög,
er ákveða skal í fjárhags-
áætlun. Framkvæmdasjóði
skal verja til öflunar nýrra
framleiðslutækja,skipa, til að
tryggja atvinnu bæjarbúa.
Til atvinnusjóðs skal renna
ónotað fé til framleiðslubóta
og atvinnuaukningar, svo og
það, sem ónotað kann að
verða til framfærslumála.
Atvinnusjóð skal nota til að
bæta úr óvenjulegu atvinnu
leysi, þegar árleg framlög
bæjar og ríkis reynast ó-
nóg“.
Tillaga þessi var drepin af
meirihlutanum í fyrsta sinn er
iiún var flutt af okkur Alþýðu-
flokksfulltrúunum. Seinna
meir, er við fluttum hána aft-
ur, var tillagan um fram-
kvæmdasjóðinn samþykkt
nokkuð breytt.
Fyrir fé úr þessum sjóði
hafa bæjartogararnir verið.
keyptir og Ián veitt til Sví-
þjóðarbátakaupa. Þá hefur
úr sama sjóði verið Iánað
til eimíúrbínustöðvar rúmar
3 milljónir króna, til vatns-
veitunnar 2,7 milljónir, til
kaupa á Reykjahlíð bg hita-
réttindum í Mosfellsdal 1
milljón. Eignir sjóðsins
munu nú vera yfir 15 millj.
króna, en mjög lítið eða
ekkert er þar af handbæru
fé. Hann er þvínær þurr-
ausinn eins og annað. |
Hugmyndin um atvinnu-
sjóðrnn fann aldrei náð fyr-
ir augum meirihlutans, og
er hann því ósíofnaður.
Þannig má segja, að þessi
meirihluti Sj álfstæðisflokksins,
rem telur sig vilja gæta hag-
výni og gætni í fjármálum,
t-kilji við í lok kjörtímabilsins,
að það eitt er til ónotað, sem ,
cnn er óinnheimt af fyrra árs
utsvörum, en þau verður nú
að sækja til manna og fyrir-
tækja, sem búa við minnkandi
tekjur.
En hefur hagsýnin og fyrir-
hyggjan verið meiri á öðrum
sviðum ?
3. sýnina
W®
í G.T.-húsinu á morgun, föstudag kl. 8,30 e. h. með ýms-
um kunnustu skemmtikröftum bæjarins, m. a. Nínu
Sveinsdóttir, Emilía Jónsdóttur, Klemens Jónsson o. fl.
Jan Morovek og hljómsveit hans aðstoðar.
Skemmtiatriði: Leikþættir, gamanvísur,- upplestur, list-
Dans, harmóniku-dúett o. fl.
KYNNIR: FRIÐFINNUR GUÐJÓNSSON.
Veitingar og borð niðri. Aðgöngumiðar í G.T.-húsinu frá
kl. 2 —- 4 á föstudag. Sími 3355.
Ostjórnin á rafmagnsmálunum
* Á sínum tíma var Sjálfstæð-
isflokkurinn neyddur til þess
að hætta við aukningarkákið
við Elliðaárstöðina og knúður
til þess að snúa sér að virkjun
Sogsins. Svo mikil var andúð
þessa flokks á því að, virkja
Sogið fyrir Reykjavík, að litlu
munaði að hlutafélag eitt, sem
stofnað hafði verið til þess að
hrinda virkjun þess í fram-
kvæmd, yrði á undan Reykja-
víkurbæ. Það var ekki fyrr en
Jón heitinn Þorláksson kom
til skjalanna, að Sjálfstæðis-
flokkurinn fékkst til þess og
það eftir mikil innbyrðis átök.
Nu margendurtaka ýmsir
þeir, er mest börðust gegn
virkjun Sogsins, að Sjálf-
stæðisflokkurinn hafi haft
frumkvæðið í því nauð-
synjamáli, átt upptökin, þó
að það sé öllum ljóst, sem
nokkuð til þekkja, að það
var Alþýðuflokkurinn, og
ýmsir frjálslyndir menn og
framsýnir, er knúðu þá til
framkvæmdanna. .
Iðnaðarmenn telja. að með
virkjun Sogsins hafi fyrst skap
ast grundvöllur fyrir iðnað
hér í bæ. Til þess að varanleg-
ur grundvöllur fengist þurftu
framhaldsvirkjanirnar að vera
miklu örari. Hefur rafmagns-
Bkorturinn í bænum eyðilagt
mikil verðmæti og margar
vinnustundir farið forgörðum
vegna spennufalls á ýmsum
tímum. Bjartsýnustu. menn
undu þó við, treystu á að enn
stórfelldari iðnaður myndi
skapast, sumpart úr hráefnum,
sem til eru í landinu, er virkj-
un Neðri fossa í Sogi væri lok-
ið.
Varastöðin og vara-
varastöðin.
En hinir forsjálu menn,
meirihlutinn í bæjarstjórn
Reykjavíkur dró allan undir-
búning á langinq, trúðu ekki á
framfarirnar í bænum, né það,
hversu stórum framförum iðja
og' iðnaður tók í Reykjavík og
nágrenni, en þær framfarir
’cölluðu á sífellt meira raf-
magn, hvað sem undirbúnings-
leysinu leið. Þeirri hugmynd
tkaut því upp, að brúa raf-
magnsleysistímabilið meðan
undirbúningur undir virkjun
Neðri fossa ætti sér stað, að
koma upp diesel- eða gufustöð
til framleiðslu rafmagns.
Skyldi þetta mannvirki verða
varastöð og toppstöð fyrir
Reykjavík. Ekki leið þó á
löngu þar til diesel-rafstöðinni
var ýtt til hliðar — og eftir
var þá eingöngu hugmyndin
um gufustöðina. En einnig hún
tók stöðugum breytingum.
Hún byrjaði ósköp fyrir-
ferðarlítil í kostnaði, eitt-
hvað 7—9 milljónir. En
meðan áætlanir og afhugan-
ir í sambandi við hana fóru
fram, Ieið tíminn og nauð-
synlegar athuganir og mæl-
ingar vegna virkjunar í
Sogi urðu út undan, — dróg
ust úr hömlu. En bví meir, i
sem þær rannsóknir og af- I
húganir drógust á langinn, I
því stærri og olíufrekari
varð eimtúrbínustöðin —
endaði Ioks með því að kosta
um 21 milljón króna.
Á árinu 1948 eyddi hún olíu
fyrir .1,3 milljónir króna. Sjálf-
sagt miklu meira síðast liðið
ár, en allur varð reksturskostn-
aður hennar árið 1948 rúmar
2 milljónir króna. Sú bót var
þó í máli, að samkvæmt út-'
reikningi átti rafmagn frá
henni að verða ódýrara beldur
c-n ef þurft hefði að kaupa það
af hinni nýrju stöð við Neðri
fossa í Sogi. Það er að segja
fyrstu árin. Um hitt var minna
talað, hver gjaldeyrissparnað-
ur það hefði orðið fyrir landið,
ef Neðri fossar í Sogi hefðu
ntrax verið virkjaðir. Á það
var heldur ekki minnst, að
fpennufallið héldi áfram að
valda fjárhagslegu tjóni, og
bví ef til vill stórkostlegu, ef
ekki yrði keypt varastöð fyrir
varastöðina.
Það kom sér líka svo ein-
staklega vel að byggja eim-
túrbínustöðina. Hún, líkléga
hún ein, gat hjálpað hitaveit-
unni, skerpt á heita vatninu í
kuldum. Það var einhver mun-
ur. Það kostaði að vísu mikla
olíu. En hvað um það. Og sér-
fræðingarnir reiknuðu og
ineirihlutinn trúði meira á
upphitun á hitaveituvatni með
olíu 'heldur en með rafmagni
frá virkjun við Neðri fossa í
Sogi. Við Alþýðuflokksmenn-
irnir vorum alltaf fullir tor-
tryggni í garð þessa olíustöðv-
arbákns, sem myndin er af í
Bláu bókinni — og kallast í
daglegu tali eimtúrbínustöðin
— og tekur til sín stóran hluta
af því, sem átti að verá tekju-
afgangur hitaveitunnar. Auk
þess hefur hún tafið og gert
dýrari allar framkvæmdir við
Sogið. En sérfræðingarnir og
naeirihluti Sjálfstæðisflokks-
ins réðu.
Og tíminn leið — og Irufoss
leið óbeizlaður niður brattann
s Sogi, fékk allt vatnið, sem
rann gegn um' túrbínurnar við
Ljósafoss — er framleiðir ljós
og yl fyrir mörg heimili. En
umtalið um varastöðina fyrir
varastöðina sat ekki við orðin
íóm, og enn kom hitaveitan til
íijálpar. Það þurfti nefnilega
rtiesel-rafstöð til öryggis fyrir
iiitaveitudælurnar a.ð Reykj-
um. Hitaveitan hafði bjargað
nér án slíkra véla fram iil
þessa, en nú var það varla vit-
urlegt lengur. Og allir eru á
cinu máli um aS kaupa diesel-
rafstöð, er nægir dælustöðinni
ef rafmagnslínur þangað- bil-
uðu. Það var-líka kostur. Þessi
nýja stöð gat svo hjálpað
Ljálparstöðinni við Elliðaár.
Cn eigi leið á löngu þar til
meirihlutinn vildi kaupa tvær
tlíkar stöðvar, eða helrpingi
meira vélaafí. en hitaveitan
þurfti á að halda. Nú vandað-
íst málið.
Fyrst var þá komin vara-
stöð, síðan varasíöð fyrU'
varastöðina. Og til viðbót-
ar átti svo að kaupa vara-
stöð fyrir þá varastöð vara-
stöðvarinnar!
Meirihlutinn samþykkti að
kaupa tvær vélar, en fékk
vegna skorts á gjaldeyri aðeins
leyfi fyrir einni. Átti vélin að
vera komin hingað í haust og
þar með bætt úr rafmagns-
ckortinum tiltölulega fljót.t. —
í mánuðinum, sem vélin átti
að koma, var ekki byrjað að
byggja húsið yfir hana. Þá at-
vikaðist það, að vélin gat ekld
orðið tilbúin að fullu fyrr en
eftir áramót. Það var rétt eins
og vélarskömmrn fynndi það á
rér vestur í Ameríku, að húsið
yfir hana væri ekki enn kom-
ið undir þak.
Fyrirsjáanlegur rafmagns-
skortur, spennufall, verður
hér á mestu annatímuro
næstu tvö árin, að ekki sé
clýpra í árina tekið. Fyrir-
sjáanlegt er það einnig, að
rafmagn verður dýfara í
framtíðinni vegna dráttar á
framkvæmdum við Sogið.
Það er kannske þetta, sem á,
rnáli Sjálfstæðisflokksins er
kallað hagsýni og gó5 fjár-
málastjórn!
Húsnæðismálín og kosningaóítinn
Það hefur verið ágætt sam-
Iromulag í bæjarstjórninni ár-
ið, sem leið, um að byggja
l.yrfti 200 íbúðir á vegum bæj-
nrins. Það eru kosningar. Það
hefur éinnig verið fullt sam-
Lomulag um þjð, að þeir, sem
búa við heilsuspillandi hús-
næði, eru .húsnæðislausir og
liafa fyrir börnum að sjá, fái
»etta húsnæði kevpt framar
jllum öðrum. Kaupendur eiga
j.ess kost að taka við íbúðun-
um frágengnum að utan og
i ineð hitunartækjum, én gangi
: 'ðcn sjálfir frá innréttingum
cg öllu innar.húss eða greiði
kostnað við það. Hagkvæm lán
verða látin í té, sem svarar
b.álfu andvirði hverrar íbúðar.
Af hálíu okkar Alþýðuflokks-
tnanna var sú skoðun látin í
'jós, að húsin ættu að vera i
iíkingu við verkamannabústað-
ina, sem byggðir hafa verið og
reynzt hafa bæði hentugir og
ódýrir eftir því sem gerist. Enn
fremur, að býggja ætti þessi
hús nærri bænum, helzt i
bænum, svo að unnt væri að
nota leiðslur þær, rafmagns-,
vatns- og . skolpleiðslur, er
kosta mikið fé í sambandi vlð
byggingu nýrra húsa. Hvort
tveggja þessu var hafnað. Yið
vorum leikmenn, en sérfræð-
ingarnir, Einar Kristjánsson,
maður Guðrúnar Guðlaugsdótt
ur, Magnús V. og einhverjir
fleiri töldu þetta hina eir.u
uönnu sáluhjálp í húsbygging-
nm og við því ekkert að segja.