Alþýðublaðið - 01.02.1950, Síða 5

KEiðvikudagur 1. febrúar 1949
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
5
í GREIN þeirri, sem hér birtist, segir danski dýra-
fræðingurinn Palie Johnsen frá ferðalögum sínum um
gersamlega ókannaðar slóðir nyrzt á Grænlandi. Hann
tók þátt í könnunarferðum Dana til Pearylands, nyrzta
hluta Grænlands, árið íö47 og aftur árin 1948—1949. í
greininni segir hann frá síðari leiðangrinum.
ÞESS var aðeins skammi að
foíða, að frostið næði völdun-
um aftur á Norður-Grænlandi,
er við vorum búnir að koma
upp veturset.uhúsi okkar á
Pearylandi, nýrzta húsi á jörð-
inni, í ágústmánuði 1948. Þar
norður frá mælist hiti oftm við
frostmark aðeins i þrjá mán-
tiði ársins, og aðeins í um það
ibil þrjár vikur árlega er sjór
svo auður, að hægt að lenda
flugvélum. Á skömmum u'raa
voru 22 smálestir aí vörur, eini
á húsi, matvæli og aðrar leið-
angursvörur fluttar þangað
Jiorður.
Einu skcmmtilegu revintýri
lentum við í, meðari flutning
arnir stóðu yfir. Tveir menn
voru að koma upp húsinu, en ég
var látinn fara niður í
Brönlundfjörð. Þegar ég var
foúinn að reisa ferðatjaldið mitt
þar söfnuðurnst við allir saman
í einu tjaldin i til að matast og
spjalla saman. Allt i emn heyrð
ist smellur fyrir utan tjaldio
Eg sat við tjalddyrnar, og fletti
dyrabarminum frá og gægðist
út. Mér til mikillar skelfingar
sé ég þá'hvítabjörn, sem ein-
foiínir á mig, tvo til þrjá metra
frá tjaldinu. Hafði hann stigið
á blikkdós og af því kom smell-
urinn. Mikinn áhuga hef ég að
vísu á dýrum, en ekki var ég
samt seinn á mér að slengja
tjaldinu aJ^tur og rjúfa skvaldr-
ið í félögum mínum um hvaða
plötu skyldi setja næst á
grammófóninn, til þess að
segja þeim tíðindin. Þeir héldu,
að ég væri að gera að gamni
mínu, en munu fljótlega hafa
séð á svip mínum, að alvara
væri á ferðum. Nokkrar byss-
ur fundum við í tjaldinu, en
skotin voru utan við eitthvert
hitt tjaldið, og engan fýsti að
fara út og sækja þau. Kvik-
myndatökumaðurinn tók að
kveikja á prímusnum til þess
að geta rekið hann glóandi-fram
an í trýnið á þeim dálitla, ef
hann gerðist nærgöngull. Sjálf
ur vopnaðist ég fuglaháf, en
annar þreif skálm eina mikla,
— ekki til þess að leika Tarz-
an, heldur til að komast fljótt
út um hinn endann á tjaldinu
ef þörf gerðist. Einnig fór hann
í skyndi úr sjóstígvélunum.
,,Þú heldur þó elkki, að þú getir
hlaupið bangsa af þér“, hvísl-
aði einhver. ,,Nei“, var svarið,
„en ég gæti þó hlaupið hraðar
en þú“. Hvað áttum við nú að
taka til bragðs?
Eg fór að skrækja og æpa,
svo að félagar mínir undruðust
stórum. Ég æpti þó ekki af
hræðslu, heldur til þess að
reyna að fæla björninn frá í
foili; og brátt tóku hinir undir,
svo að mikill hávaði varð og ó-
hljóð. Kom í ljós, er út var gáð,
að björninn var horfinn. Hlupu
menn þá út til að ná í skot. Ég
hafði komið seinastur og vissi
því ekki hvar þau væru geymd.
Beið ég því og horfði óþreyju-
fullur í kringum mig, — og
rétt í því birtist björninn á
klettahryggnum ofan við tjald-
ið. Við vorum víst álíka fljótir,
björninn að stökkva á eftir mér
og ég að stinga mér inn í tjald-
ið. Um leið reif bann hliðar-
stögin upp, svo að dúkurinn
þann vetur, sem ég dvaldist á
nyrzta hluta Grænlands. Raun
ar eru þar stór svæði þakin
snjó, en æðisgengnir stormarn-
ir, sem fara þar hamförum af \
og til, lemja hann svo saman að j
naumast markar í spori. Þegar
svo hagar til, verða skíðin ó-
nauðsynleg.
Þar eð ég var dýrafræðingur
leiðangursins, hafði ég mikinn
1 hug á að rannsaka dýralífið í
hinu geysistóra stöðuvatni, Mið
sumarvatni, og lyrsta sleðaferð
. * , , , in mín var einmitt að því. Við
fell ofan a mig. Meira varo þo ., , . _
, , . , . ! forum saman, eg og íarðfræð-
ekki ur, pvi að biornmn sner-;. . ,
, . ~ ! mgurmn, sem atti emmg verk
íst gegn hmum monnunum, i , ,
, & ° , .. „, , fyr;r hondum þar.
þegar eg var horfmn. Sa eg, '
hann á fleygiferð til þeirra, er j Við legg3um af stað 9- okfó-
ég leit út. Kvikmyndatökumað-
urinn var inni í einu tjaldinu
að ná í myndavél sína og hróp-
Glímufélagið Ármann heldur 4 námskeið í íþróttum og
dansi, sem hefjast 1. og 2. febrúar n. k. Æfingar fara
fram í íþróttahúsi Jóns Þorsteinssonar á kvöldin eftir
kl. 8. Öllum er heimil þátttaka. Námskeioin standa í 2—3
mánuði og eru þessi:
1. Þjóðdansar og gömlu dailsarnir fyrir stúlkur og
pilta. Kennari frú Sigríður Valgeirsdóttir.
2. Fimleikar fyrir stúlkur. Kennari frk. Guðrún
Nielsen.
3. Fimleikar fyrir pilta. Kennarí Hannes Ingi-
bergsson.
4. Islenzk glíma fyrir drengi og bvrjendur. Kenn-
arar Þorgils Guðmundsson o'g Guðmundur
Ágústsson.
Þátttakendur láti innrita sig hjá kennurunum og í skrif-
síofu félagsins, íþróttahúsinu, sírni 3356, opin á hverju
kvöldi kl. 8—10, sem veitir allar nánari upplýsingar.
aði í sífellu, hvort hann mætti
koma út. Enginn svaraði hon-
um, allir voru of önnum kafn-
ir við að bjarga sjálfum sér.
Jarðfræðingrium tókst ekki að
koma lagi á hólkinn sinn, en
grasafræðingurinn hlóð og
skaut — annars hefði allt ann-
að gerzt á næsta augnabliki.
Björninn hringsnerist og féll
dauður niður við annað skot.
Allur atburðurinn gerðist á
fáum sekúndum. Nokkrir — og
þeirra á meðal ég •— voru næsta
hugprúðir, nógu hugprúðir til
að viðurkenna, að þeir skuluf
á beinunum, einkum, þegar
hættan var liðin hjá, því að
fyrr var enginn tími til þess.
Björninn var glorhungraður, en
hafði étið dálítið af rjóma-
súkkulaði, er hann hafði fund-
ið hjá einu tjaldinu.
Frost var á hverjum degi._
þegar í septemberbyrjun, og
lagði Brönlundfjörð brátt. Gát-
um við þá farið að skoða okkur
um á Pearylandi, því að erfitt
er að ferðast nema á ísnum.
Loftslagið er svo þurrt, að líkja
má því við eyðimerkurloftslag.
Það snjóar lítið og þann litla
snjó skefur saman í dældir og
skorninga, svo að sleðafæri er
slæmt á landi. Ýmsum kann
að virðast það harla skrýtið, að
ber og fyrstu dagleiðina ér
Grænlendingurinn okkar meo:
Fyrst liggur leiðin inn eftir
Brönlundfirði og ferðin geng-
ur glatt, því að hundarnir eru i .. ,
óþreyttir. Sleðarnir renna létti slóðum’ °§ merki Þeirra bera E:íyð;ia sí§ hver, vlð ani?ar! og
leea á ísnum og elerbörðum ! allir veðursorfnu steinarnir a skeyta ekkert þott kallað se yu
snfósköZum, 4 ÆSSTíí ströndinni. Hjá baskistöóvum y„ eóa illii illii - vinstri eSa
okkar letum við nokkra mur- hægn. Þeir leita helzt upp að
I Stafar hann af sandbyljum, stöðúgir á svellínu. Hundarnir
1 sem stundum geisa á þessum verða alveg ringlaðir, reyna að
sleðunum. Golan er á móti og
frostið 20 stig. Við hlaupum
stundum af sleðanum til að
halda á okkur hita. Hundarnir
eru ákafir og fjaðurmagnaðir á
spretttinum. Spölkorn þenja
þeir sig óvenjumikið, því að
fjarðarísnum. Hann þýtur á
land eins og fjandinn sé á hæl
unum á honum, en gefur sér þó
tíma til að góna sem snöggvast
á þessa óboðnu gesti.
steina út í sandfokið, og á bökkunum, og fyrir kemur oít,
skömmum tíma léttust þeir að sleðinn lendir þar a steini,
furðu mikið. Sandbyljirnir eru en við verðum þá að losa hann.
þó fremur staðbundnir á þess- með miklu erfiði. En bæði
menn og hundar venjast fljótt
á að standa á hálum ísnum, og
það kemur sér líka vel, því að
um svæðum.
Það ískrar og surgar í sleða-
blárefur er að skokka eftlr meiðunum og þeir gljáfægjast “ rðuí skýnd'iíega
í sandinum. Við verðum oft að
ýta á eftir til að komast eitt-
hvað áfram.
vök með hvítfyssandi kast-
streng. Okkur tekst þó að
breyta stefnunni í tæka tíð.
Ut í fjarðarbotnmn rennur . Það £r fur5ulegt; að hér sku]i
mikil á, sem myndað hefur víð-
Norðurströnd fjarðarins öll áttumikla óshólma. Þar er fjöld-
er 600 metra hár og órofin
hamíaveggur. Hann er rönd-
óttur af alla vega litum berg-
lögum. Suðurströndin hækkar
smátt og smátt frá ströndinni
upp í 1100 metra hæð, en
þar tekur jökullinn við. Þar
er nú maður, sem hefur þann
starfa á hendi að fara annað
slagið þangað upp eftir og gera
veðurfræðilegar og jöklafræði-
legar athuganir. Engin mann-
leg vera hefur áður heiðrað
jökulinn þarna með riærveru
sinni. 1
Eftir því sem nær dregur
fjarðarbotninum, verður sleða-
færið lakara, því að mikið af
ég steig aldrei á skíði allan1 sandi er saman við snjóinn.
inn allur af marflötum leir-
hólmum, sem við ökum á milli,
án þess að vera vissir um hvort
við séum enn á firðinum eða
komnir upp á ána. Loks erum
við komnir upp alveg á ána, og
ýmist leirbakkar, klettar eða
grjóteyrar taka við á báðar
hendur. Við erum nú í mynni
Wendelsdals, sem tengir skag-
arm Pearyland við Grænland
sjálft. Beggja vegna endilangs
dalsins eru há og brött fjöll.
Færið breytist nú og við tek-
uur gljáandi ís. Hundarnir eiga .
erfitt með að fóta sig, svo háll j bökkunum, því að þar er ain
vera auð vök, þó að sífelicT
frost hafi verið í rúman mán-
uð. Og þessi vök er heldur ekki
hin síðasta. Við förúm fram hjá
stöðugt fleiri slíkum. En er
skyggja tekur, tjöldum við og
snæðum. ViS sofnum við þung-
an nið árinnar.
Daginn eftir kveðjum við
Crænlendinginn, sem fer nú til
baka, og höldum síðan af síað
eftir bugðóttri ánni. Allur far-
angurinn er á einum sleða. Vak-
irnar verða stærri og stærri, en
fær ís er þó á milli þeirra. Við
förum sem mest meðfram
er fsinn, og við verðum að
ganga til þess að létta sleðann.
Við eruin raunar ekki heldur
Flýöu í flugvél til Borgundarhólms
Fýrir nokkrum vikum tókst hópi Pólverja að flýja land á þann hátt, að þeir neyddu flugvél,
sem þeir voru í, til þess að fara til Borgundarhólms og lenda þar. Þaðan fóruu þeir til Kaup-
mannahafnar og fengu landvistarleyfi í Danmörku. Myndin er tekin, er flugvélin kom með
þá til Kastrupflugvallarins í Kaupmannahöfn.
grynnri, en þó komumst við
ekki hjá því að blotna. Sums
staðar hefur vatn hlaupið upp
á ísinn, og á því myndast þunnt
íshem, sem ekki þolir sleðann
og naumast hundana eina, cg
við verðum auðvitað að vaða,
unz við finnum akfæran ís.
Stundúm fer ég á undan til að
kanna ísinn, og séum við í vafa
um hvort ísinn muni halda,
setjum við hundana á fulla ferð
og látum skeika að skcpuðu. í
eitt skipíi fer svo illa að ísinn
brotnar og sleðinn festist á
steini í árbotninum, en sem
betur fer á grynningum.
Allt í einu tökum við eftir
stóru sauðnauti á beit í dalverpi
nokkru. Þetta er tarfur. Við á-
kvéðum að skjóta hann og hafa
hann í forða fyrir seinni ferðir
okkar.að Miðsumarsvatni. Við
stöðvum hundana og nálgumst
dýrið með varfærni. Skothvell-
urinn bergmálar í fjöllúnum,
en dýrið fellur. Það tekur
nokkurn tíma að birkja tariinn,
en lengri þó að koma kjötinu
fyrir og bera á það grjót. Ann-
að tjáir ekki, því að refirnir
renna á lyktina og mundu ekki
spara kjötið, ef þeir naéðu til
þess. Hundarnir fá hins vegar
að gæða sér á innvolsinu. Deg-
inum ljúkum við við vísinda-
legar rannsóknir.
Næsta dag gengur ferðin.
þeim mun verr, sem við nálg-
Framh. á 7. síðu.