Alþýðublaðið - 20.10.1950, Blaðsíða 5

Fösíudagur 2tt. október 1950
ALÞÝÐUBLAÐlö
6
Br. Ralph Bunche —
rinn, sem fær friða
mBLAÐ^^Áít 'b¥%í^iá:%íM'^á!H;átdið,; að
aldarsögunni, er sœnski aðals-
ínaðurinn og ameríski blökku-
maðurinn hittust í Palestínu
iiann gat ekki fengið sér hús-
:iæði í Washington. sökúm
: ess að bann er ekki hvítur á
snemma á árinu 1948 til að hörund. Raunar gekk honum
leysa sameiginlega af hendi ' innig illa að verða sér úti um
verk, er þjóðir heimsins höfðu irúsnæði í New York, er hann
lagt fjrrir þá. I '5erðist starfsmaður sameinuðu
Bunche telur framiag sitt í jóðanna. Iianh átti að láta sér
Palestínumálinu hvorki meira
né stærra en rétt eins og geng-
ur og gerist. Hann er hógvær.
en ekki er það þó af því, sem j menn
nægjá blökkumannahverfið
Harjem. eins og aðrir af hans
i.ynflokki. Ogþá fyrst. ei
starfs
hann segist aðeins hafa verið að
gera skyldu sína. Honum
fannst verk sitt í Palestínu ekki
vera annað. Hann hafði í raun-
ínni ekki s.érlega mikinn áhiiga
á Palestínumálinu, en nóg um
það í biii.
sameinuðu hjóðanna
Ferill dr. Ralpli Bunche er
glæsilegur. Samt heldur hann
fast við það, að hann sé einung-
is venjulegur amerískur blökku
rnaður, sem tækifærin . hefur
fengið upp í hendurnar. Enda
þótt hann sé Ijósari á hörund,
en gerist um kynbræður hans,
foeitir hann því ekki til að auka
sinn persónulega frama, svo
sem algengt er um múlatta. For
dild og smjaður er nefnilega al
veg eins tíð fyrirbrigði með
arnerísítum blökkumönnuro og
<öðru fólki. En Buncbe er ekki
af því tæinu. í>að ér ekki ein-
asta, að hann finni sig vera
blökkumann, heldur vill hann
vera það, eins og glöggt má
ráða af litiu atviki frá skóia-
' óriim hans: Kennaranum féU
svo vel við hann, að hann
sagði da gnokkurn: ,,Þú Ralph,
’þu' ért' éins og við hinir, vijð
munum ekki eftir því, að þú
sért blökkumaour". Kennarinn
mun hafa ætlað að vera vín-
gjarniegur. En Bunche segist
aldrei hafa verið særður dýpra
sári.
Sú hugsjón að bæta lífskjör
hlökkumanna og mennta þá
hefur algerlega náð tökum á
Bunche. ÞaCLvar eftir nárnsför
til Afríku 1934, sem hann kaus
sér þetta verk að lífsstaríi.
Ekki skyldi þó Ameríka og hin
ir hörundsdökku menn þar ein
ir verða starfs hans aðnjótandi.
Engin hluti heims er honum
hjartfólgnari en Afríka. Hann
starfar í blökkumannahreyfing
unni þar, en lítur á það sem hjá
verk í samanburði við það starf,
sem hann ætiar sér að inna af
hendi í Afríku. Að því hyggst
hann vinna með því að neyta
aðstöðu sinnar ' sem fram-
kvæmdastjóri nýlendustj órnar-
ráðs sameinuðu þjóðanna. En að miðla málum í Palestínu,
sú hugsun, sem liggur starfi vissi hann. að hann mátti vera
hans til grundvallar, er að harður í horn að taka, hvort
svertingar eigi að fá frelsi sem í hlut áttu Arabar eða
smátt og smátt, jafnframt því Gyðingar. Hann hafði elcki
sem þeim verði hjálpað til að mikinn áhuga á Palestínu-
auka menntun sína og breyta tnálinu, af því að fáir blökku-
þjóðfélagsháttum í nútíma horf. menn voru í landinu. En
Tilfinningar Bunche eru rkylduræknin var mestu ráð-
þróttmiklar. Honum finnst andi. Hann neytti allra bragða
hann vera eins og fióttamaður | til að fá því íramgengt, er hon
frá -Afríku, sem um stundarsak' um var falið til úr’ausnar. A5-
fengu sérstak hverfi t.il íbúð-
ar, flutt: hann í hús livítra!
rnanna. Þangað til varð hann
að flvtjast með fjölskjddu sína
af einu hótelinu á annað og
gekk oít treglega að fá rúm í
þeim.
En það er honu.m líkt, að
ekki vildi hann gefast upp, og
það hefði líka verið alger upp-
gjöf, ef hann hefði flutt til Har
•em. Hann þekkir fordóma
hvítra manna, en hann vill
okki fallast á neitt annars
flokks jafnréíti. Hins vegar1
sleppir hann engu tækifæri til
að sýna afstöðu sína. Af ein-
rkærum prakkaraskap fór hann
dag nokkum inn í veitmga-
vagn í Washington, bað um
borð, en var vísað til sætis bak
við tjald nokkurt. Sennilega
hefur hann gert sér fyrir fram
í hugarlund, hvað gerast mundi.
Hann mótmælti og fór svo eft-
ír nokkurt þjark til klefa síns.
Að nokkurri stundu liðinni
komu sendimenn frá starfs-
mönnum veitingavagnsins, sem
voru blökkumenn, með hina
!>eztu máltíð í klefann til hans,
og borguðu framreiðslumenn-
irnir hana sjálfir. Var þetta
þakklætisvottur þeirra í hans
parð fyrir einarðlega fram-
komu.
Bunche hefur alltaf verið
vinsæll meðal amerískra blökku
manna, og síðan hann fékk
friðarverðlaun/ Nobels er engu
Líkara en þeir tejli hann heil-
agan mann. Hann kærir sig
ekki um að njóta þeirra
gæða, sem hann veit, að kyn-
bræðrum hans eru fyrirmun-
uð. Og hann vill ekki gefa sig
við stjórnmálum, þótt hann sé
boðinn og velkominn í hvorn
hinna stóru flokka sem hann
heldur vildi. Báðum er Ijóst, að
sá, sem fengi Bunche til fylgis
við sig, mundi einnig ’íá at-
kvæði blökkumannanna í land-
inu.
Eunche er spakur maour og
mildur, en er hann fékkst við
ir dvelst fyrir vestan haf. Fyr-
ir skömmu var honum bo'ðið em
bætti aðstoðarutanríkismála-
ráðherra í ríkisstjórn Banda-
ríkjanna, en hann afþakkaði
boðið og bar það fyrir sig, að
hinn eiginlegi vettvangur starfs
síns væri Afríka. Nokkru mun
stæcur hafa sjálísagt verið
heppilegri, er Bunche tók við
að Bernadotte greifa föllnum,
en nú eftir tvö ár sýnist svo,
r>em Bunche hafi haft til að
bera pólitískan skilning sem
aðalsmanninn norræna hlaut
áð skorta. Og það hefur að lík-
ðiúnjC lí.i’jíi “uí.uj
induni gehfc rn gæfumuriinn.
Bunche gat .samið, gefiðhitekið,
fært aðila .sanian. ief:t and-
stæðum hverri gegn annarri
•— beitt öllu því, sem nauðsyn-
legt' er til að málamiðkm ná-
íst,
Bunche er vísindamaður, en
hefur um leið afbragðs góða
framkvæmdahæfileika. Með
miklum stjórnmálalegum á-
kafa getur hann hagnýtt sér
kynþáttarkenndina til að
hrinda því í framkvæmd, er
hann á vísindalegan hátt hef-
ur komizt að.
Bunche segir, að það gleðji
cig mjög að eiga von á því að
koma til Noregs. Hann hefur
haft náið samstarf við Trygve
Lie og Tor Gjesdal, og h’ann
cegist bera djúpa lotningu fyr-
ir norrænu lýðræðisríkjunum.
„Þar hafa aldrei," segir hann,
„að því er ég bezt véit, ríkt
neinir kynþáttafordómar".
Þessu mætti raunar svara á þá
lund, að ékki væri það þakk-
andi, skilyrði kynþáttafor-
dóma væru ekki fyrir hendi á
Norðurlöndum, þar eð þar
væri aðeins einn kynþáttur, og
einnig mun Bunche vera kunn
ugt um það, að fólk norrænn-
ar ættar í ^Ameríku er oft
haldið miklum kynþáttafor-
dómum, ekki síður en aðrir.
í persónulegum málum kem
ur ef til vill fram hjá honum
það hverflyndi, er einkennir
mjög skaphöfn biökkumann-
anna í Bandaríkjunum, en alla
jafna er hann hógvær. Aldrei
lætur hann neitt stíga sér til
höfuðs, ekki einu sinni Nobels
verðlaunin. Það var honum
tnikill gleðidagur, er skeytið
kom frá Osló. Hann var- þá ný-
búinn að fá heim drenginn
einn, sem verið hafði sumar-
langt alvarlega veikur, en
hann er nú alveg heill heilsu.
Bunche er uppalinn í De-
troit. Hann missti foreldra
sína 1916, er hann var tólf
ára, og fluttist þá ásamt syst-
kinum sínum til ömmu sinnar,
sem bjó í Kaliforníu. Ævi hans
hefði líklega orðið önnur, ef
hann hefði dvalizt áfram í
Detroit. Kvnþáttaándúð er
ekki óþekkt 'í Kaliforníu, en
þar beinist hún fremur gegn
mongólum en blökkumönnum.
Fyrir þær sakir urðu æsku-*
sr hans gleðiríþari en flestra
I'.örundsdökkra barna.
Bunche vann á daginn og
ýas á kvöldin unz hann hafði
I lokið prófi við Kaliforníuhá-
| skóla tuttugu og þriggja ára
gamall. Doktorsnafnbót vann
, hann sér við Harvardháskóla
, eftir förina4il Afríku. Á stríðs
| árunum varð hann embættis-
, tnaður, vann í utanríkísmála-
’ i'áðuneytinu í þeirri stjórnar-
deild, sem fer með mál Afríku
, landa. Eftir stríð var hann
•'luttur í skrifstofu þá, sem
Cjailar um mál sameinuðu
i jóðanna, en í deserní^er 1947
. var hann gerður að fram-
Uvæmdastjóra nýlendustjórn-
I arráðs sameinuðu þjóðanna.
‘ Fr það sennilega mikilvægasta
(Frh. á 7. síðu.)
Sjómannafélag Reykjavíkur
. minnist 35 ára afmælis félagsins í Iðnó sunnu-
daginn 22. okt. kl. 8.30.
- SKEMMTIATRIÐI: .
1 RæðúrTDáhisPteöijnlu da'níéúrnjfaaS&tóuBtg'g^fleira.
h;''Á'skriftárlisti íiggur fr'ammi í "sktifstófuhrih-ÍQstu-
dag og laugardag frá kl. 3—8.
Aðgöngumiðar verða seldír í skrifstofunni og við
innganginn frá kl. 6 á sunnudag.
Skemmtinefndin.
á nothæfri kolsýru getur veiksmiðjan ekki starfað
fyrst um sinn.
Verksmiðjan VííiiSeli Ei.f.
laupuppbófin rædd á a
Framh. af 1. síðu.
fvrir alþýðu manna. Þetta hefði
einnig brugðizt, og vöruskort-
urinn fer enn versnandi.
LÍTIL VERÐHÆKKUN Á
ERLENDUM MÆRKAÐI
Þá kom Gylfi að þeirrj kenn-
ingu, sem gengislækkunar-
flokkarnir breiða út, að mikil
verðhækkun hafi orðið á er-
lendum markaði, og verðhækk-
anirnar hér séu því ekki ein-
ungis gengislækkuninni að
kenna. Gylfi hefur gert athug-
un á þessu,
og sýndi hann ótvírætt
fram á, að verðhækkun er-
lendis ætti aðeins sök á 1,21
stigi af þeirri verðhækkun,
sem hér hefur orðið. Þar á
móti vegur það, að ýmsar
vörur, vefnaðarvara o. f 1.,
hafa ekki hækkað eins mikið
og gera mátti ráð fyrir vegna
gengislækkunarinnar, svo að
eftir vérður aðeins 0,1 stig,
sem hægt er að kenna öðru
enl gengislækkunarlögumim
sjálfum. Hækkunin á inn-
lendum landbúnaðarvörum
nemur ein 7,3 stigum.
Er Gylfi hafði sýnt fram á
betta, minnti hann á hin há-
tíSlegu loforð, sem gefin voru,
r.r gengislækkunin var sam-
þvkkt, um að öll kjaraskerð-
I ing vegna gengislækkunarinnar
mundi verða bætt upp. Þess
vegna eiga launþegar siðferðis-
| legan rétt fullrar uppbótar.
í Þeir geta ekki beðið mánuð.um
! raman. ekki sízt vegna þess a5
! hækkunin er miklu meiri en
1 cpáð var.
j Þá kom Gylfi að þeim kenn-
1 ingum, að lítið gagn væri að
almennúm kauphækkunum,
; þar sem þær mundu leiða tii
! nýrra hækkana, og iaunþegar
I því taka kauphækkunina hver
' af öðrum. G'ylfi kvað þetta
rétt, en kauphækkun leiddi aiit-
af til einhverra kjarabóta, og
nú væri svo komið, að laun-
þegar eigi ekki annars kost en
fið krefjast hærri dýrtíðarupp-
þóta. Það sé ekki verið a5
krefjast grunnkaupshækkunar,
heldur aðeins réttlátrar upp-
bótar.
EYÐILEGGING GENGIS-
LÆKKUNARLAGANNA,
SEGIR BJÖRN
Björn Qíafsson var heldur
önugur í .svarræðu sinni,. og
kvað það ekki undrunarefni,
þótt Alþýðuflokkurinn, sem ró-
ið hefði öllum árum að eyði-
leggingu gehgislækkunarlag-
anna, kæmi nú fram með slíkar
kröfur. Hann kvað til þess ætl-
azt, að launþegar taki þessai*
hækkanir á sig sem eins konar
samvinnubyrði, þar íil jafn-
vægi kemst á. Bæði Gylfi og
Stefán Jóh. Stefánsson mót-
mæltu þessari árás Björns, og
sögðu, a5 Alþýðuflokkurinn og
Alþýðúsambandið hefðu . ein-
mitt tekið þá afstöðu, að lofa
þessum lögum að sýna gildi
sitt, enda þótt þessir aðilar
hefðu haft mestu vantrú á
þeim. Þess vegna hefði þeirn
ekki verið tekið me5 allsherjar
kaupki'öfum, en nú væri þegar
kcmið á daginn, að géngis-
lækkunin hefði brugðizt. Jó-
hann Hafstein deildi einnig
nokkuð við Gylfa um fyrri af-
c-töðu Alþýðuflokksins til launa
mála,
Ólafur Björnsson prófessor,
annar höfundur gengislækkun-
arinnar, hélt einnig i'æðu urh
málið, og viðurkenndi, að geng-
islækkunin hefði engan veginn
nægt til þess að ieysa þau
vandamál, sem væru fyrir
hendi, og þyrfti því að grípa
til annarra ráðstafana. Hann
hélt því frarn. að launamönn-
um mundi lítill sem enginn
hagur í meira kaupi, en viður-
kenndi, að Hugsanlegt væri ao
ríkisstjórnin gerði ráðstafanir,
sem tryggðu iaunþegum, að
aukin uppbót yrði þeim raun-
verulegu'r ávinningur, en ekki
strax tekin aftur í nýjum
hækkunum.