Alþýðublaðið - 20.10.1950, Blaðsíða 6

ALÞÝÐUBLAÐ8Ð
Föstudagur 20. október 1950
AÐSENT BREF.
Fillpus
Bessason
hreppstjórt:

Ritstjóri sæll.
Alltaf finnst mér, serrf mér
Iíði eitthvað betur þann tíma
ársins, er hið há aalþingi situr á
rökstólum. Mér þykir sem þá
sé allt öruggara í landinu og
bjartara yfir. Þeir, sem leggja
það í vana sinn að snúa út úr
öllu, sem sagt er, gætu eflaust
haldið því fram, að þá hljóti
mér að líða sæmilega lengstan
hluta ársins, þar eð alþingi
hefur reynzt þaulsætið að und-
anförnu. Ég ætla mér heldur
ekki að þræta fyrir það; líðan
mín er oftast nær góð þegar
giktin leyfir, og svei mér ef
mér finnst hún ekki vera hlé-
drægrai yfir þingtímann.
Og bærilega fóru þeir af stað
i þetta skiptið, blessaðir þing-
mennirnir, og má segja um það,
að sjaldan bregði mær vana sín
um. Nú er það fuglinn og nátt-
úruvísindin, sem veldur þeim
heilabrotum og sundurþykki.
Það lá að, að þeir drægju það
ekki á langinn að taka vanda-
mál þjóðfélagsins til rækilegrar
athugunar og umræðu. Dásam-
lega sér forsjónin fyrir hag
þeirrar þjóðar, sem hún velur
slíka fulltrúa. Og ekki er, að
efa það, að með þessum umræð
um sé ekki aðeins fundið öruggt
ráð til úrbóta, varðandi öll
helztu vandamál þjóðarinnar,
heldur munu þær og marka
tímamót í sög'u íslenzkra vís-
indaiðkanna, ekki síður en
Lysenko og Stalín" hefur tekizt
að valda straumhvörfum á sama
sviði í því blessaða djúfnaríki.
Á ég þar við það, að ekki verð-
ur annað séð en alþingi ætli nú
og framvegis sjálft að skera úr
því með atkvæðagreiðslu, — og
sennilega að viðhöfðu nafna-
kalli — hverjar kenningar vís-
indanna skuli álítast réttar og
hverjar rangar. Munurinn er að
eins sá, að í djúfnalandinu er
það Stalín einn, sem ákveður
þetta, en hér hjá okkur, í
rjúpnalandinu, er það að sjálf-
sögðu alþingi, sem fer með slílct
úrskurðarvald, og kemur þar
fram rétt einu sinni, hinn gífur-
legi munur einræðis og lýðræð-
is. Gefist þessi aðferð vel í þessu
máli, er ekki nema sjálfsagt,
að alþingi vort haldi áfram á
þessari braut, og taki öll helztu
kenningamál vísindamann
anna til umræðu og atkvæða-
greiðslu til dæmis einhverja af
kenningum Árna Friðrikssonar,
F r ank Y e rb y
HEITAR ASTRIDUR
varðandi síldarleysið, eða ein-
hverja af kenningum sagnfræð-
inganna íslenzku og norrænu-
fræðinganna, hvað snertir ýms-
ar vafaspurningar í þeim grcin-
úm, og spari' þannig þessum'vís
indamönnum bæði starf og slit.
Fer þá að verða nokkrum vafa
bundið, hvort vísindamennirn
ir sjálfir verði ekki að mestu
leyti óþarfir sem slíkir og geíi
horfið að framleiðslustörfun-
um; ætti svo sem einn vísinda
maður að duga hverri vísinda-
grein, þar til þinglegriafgreisðlu
er lokið. Er og ekki loku fyrír
það skotið, að alþingi íslend-
inga geti reynzt öðrum þjóðum
gagnlegt í þessum efnum, og
öðruvísi mundi nú umhorfs i
veröld, ef þessir kjarnorkutamn
ingamenn þarna í útlöndum,
hefðu látið sér nægja að rann-
saka málið allýtarlega, og síðan
sent alþingi voru kenningarnar
bá dularorku til umræðu og ef
til vill samþykktar. Þekki ég
þá illa Jón minn pá, ef hann
hefði ekki fengið þingið til að
camþykkja, að allt slíkt væri
hin fáránlegasta vitleysa, en
það hlyti óhjákvæmilega að hafa
leitt til þess, að allir tamninga-
mennirnir hefðu hætt rannsókn
um sínum og uppfinningum á
þessu sviði; — væri þá enginn
atómsprengja til í veröldinni,
og ýmsum óþægindum-færra.
En, — rjúpan flögrar úti um
allar heiðar, eins og ekkert hafi
í skorizt. Veit víst heldur ekk-
ert um þann mikla heiður, sem
henni er sýndur, er beztu nenn
bjóðarinnar og þeir, er mestri
ábyrgð gegna, verja dýrmætum
tíma sínum henni til umhyggju,
og leggja öll önnur vandamál á
hilluna hennar vegna. Senni-
lega hefur blessuð rjúpan held-
ur ekki minnstu hukmynd um
sveiflukenninguna, né anti-
sveiflukenningu Jóns pá; þetta
er óvísindalegur fugl, þrátt
fyrir allt, og lætur sennilega
ctjórnast af sínu brjóstviti, enda
engin ^óstjórn í hennar ríkjum.
En illt þykir mér til þess að
vita, að Hermann minn sk.nii
nú allt í einu vera orðinn vís-
indameginn í veröldinni, og e:nn
þeirra .sem rjúpuna vilja feiga.
Hef ég hingað til haft þá trii á
honum, að ekki banaði hann
neinu kviku, nema því aðeins,
að það hlypi, synti eða flygi
fyrir skot hans, en það verður
engum manni til sakar dæmt.
Ætla ég að biðja Jón minn pá
þess lengstra orða, að láta Her-
mann ekki tæla sig upp á heið
ar . . . Láta heldur kylfu ráða
kasti um sannleiksgildi sveiflu-
kenninganna.
Virðingarfyllst.
Filipus Bessason
hreppstjóri.
undan : hvössúm eggjunum.
Aðrir svertingjár' stöffiiðu að
því 1 að hlað'a hihu slégha ill-
hfési á’ Vaghá 'og ,faka þ’ví á
bál uppi á hæð éinni. Meira c n
helmingur ekrunnar var þeg-
ar sleginn, og plógblaðið skar
djúpar rastir í dökka, frjó-
þrungna moldina. Er þrátt fyr
ir allt kappið, sem negrarnir
sýndu við starfið, var orðið of
áliðið sumars til sáningar, um
þa.ð dugði ekki að fást, það var
þá hægt að Ijúka plægingunni
fyrir vorhitana á næsta ári.
Laird sat kyrr á hesti sín-
um og virti negrana fyrir sér
við starfið. Aldrei höfðu þeir
unnið af slíku kappi og dugn-
aði á meðan þeir voru þræl-
ar. Þeir sveifluðu orfunum svo
hvein við í eggjum ljánna, og
þeir sungu við vinnuna. For-
inginn, ísak Robinson, hafði
djúpa, hreimmikla bassarödd.
Það var góðs merki, að þeir
skvldu syngja. Laird vissi, að
aldrei sækist svertingjum bet-
ur vinnan, en þegar þeir
syngja.
Laird starði á þá enn um
stund. Mikið var enn ógert og
margir örðugleikar óleystir,
hugsaði hann með sér. Það kom
honum að vísu í góðar þarf-
ir, að honum hafði tekizt, með
því að skírskota til þátttöku
sinnar í styrjöldinni, að fá lán
í ríkisbankanum í Colfax, en
sá banki var nú undir stjórn
Norðurríkja-manna. Fyrir bragð
ið gat hann, þegar til þess
kom, lagt allar ekrur sín-
ar undir baðmullarrækt. Þrátt
fvrir það gat ágóðahlutur hans
aldrei orðið nema lítilræði eitt,
vegna skattanna, sem veittu
öl’um, bændum sem öðrum,
þungar búsifjar. Raunar gat
hann haft það eins og svo marg
ir aðrir bændur, er notfærðu
sér fákunnáttu negranna, þeg-
ar til 'kaupgreiðslunnar kom,
og sviku þá að mestu leyti um
vinnulaunin. Það hafði þó
aldrei flögrað að honum, því
að bæði var það, að hann vildi
vera verkamönnum sínum góð
ur húsbóndi, og auk þess gerði
hann sér vonir um stuðning
Jþeirra, þegar til kosninga
drægi. Ef ég held vel á spil-
unum í New Orleans, hugsaði
hann, fer varla hjá því, að fjár-
hagslegur ávinningur minn
þar verði slíkur, að ágóðinn
af búskapnum verði smáræði
eitt, samanborið við það.
Hann lét smella í taumun-
um og hélt af stað þangað,
sem illgresið var enn óslegið.
Svo var hamingjunni fyrir að
þakka, hugsaði hann, að erfða
óðal hans lá svo norðarlega,
að sykurreyrsrækt kom þar
ekki til greina. Hefði svo ver-
ið, mundi hann hafa verið
dæmdur úr leik, þegar áður en
hann hófst handa um rækt-
unina. Laird yissinþsð. nfur-
vels..a ðengirm gat, Jþafjð: sykurl
•reyrsrækt fyrir alvþru fyrr.æn
lionum hafði tekizt að safna
alitlegum auði við baðmullar-
ræktun. Við þá ræktun var til-
kostnaðurinn harla lítill, og
það gat vel farið svo, að Laird
gæti lifað áhyggjulitlu lífi, áð-
ur en langt um liði.
Laird glotti við tilhugsun-
na. Fjandinn hafi alla nægju-
semi, hugsaði hann. Heimur-
inn, og þó einkum Suðurrík-
in skulduðu honum það mikið,
að hann gat ekki verið ánægð-
ur með minna en góð lífskjör.
Og þau meira að segja mjög
góð. Hrossið fetaði sig með
gætni áfram um illgresi grón-
ar ekrurnar. Laird nam stað-
ar í útjaðri þeirra og starði í
þungum þönkum út yfir órækt
arflóana, sem þar tóku við.
Tuttugu ekrur lands, að
minnsta kosti, hugsaði hann.
Ef hann hefði tök á að ræsa
flóana fram, mundi leitun á
jafnfrjósamri jörð og þessari
dökku, feitu leðju. Jafnvel þótt
ekki væri um fullkomna þurrk
un að ræða, var þarna prýðis-
góður jarðvegur til hrísgrjóna-
ræktar. En til þess að hrinda
slíku í framkvæmd, þurfti
mannafla og fé; meira en hann
hafði ráð á.
Laird andvarpaði, — nei,
það voru engin tök á því að
óreyta þessum tuttugu ekrum
lands í ræktunarhæfa jörð.
Hann sneri hesti sínum heim
í leið. Sabrína hlaut að hafa
naorgunverð til reiðu. Hann
fann það ósköp vel, að hann
langaði ekkert til að fara heim,
ckki einu sinni til þess að mat-
ast. Þessar eftirlitsferðir um
akrana voru ef til vill hið eina,
sem hann naut sér til ánægju;
en þegar hann fór þær tvisvar
og jafnvel þrisvar sinnum á
aag, urðu þær einnig helzt tii
einhæf dægrastytting. Sömu
síendurteknu heilabrotin um
ræktun mýrarflóanna; sama
niðurstaðan, sama úrræðaleys-
ið. Hann hafði líka vitað það
frá barnæsku, að það þýddi
ckkert að ráðgera þær fram-
kvæmdir. Nei, þessar eftirlits-
Eerðir hans voru ekkert annað
cn flótti. Því í ósköpunum tók
ég ekki ástum Denísu, hugsaði
hann. Ung, blóðheit og stælt
eins og goðborin dís, limaglæst
og mjúk með eld á vörum.
flamingjan góða, hugsaði hann
— hvað verður um mig?
Hann knúði hestinn sporum
og hleypti heim á leið, eu
þræddi þó slóðana með akur-
iöðrunum, svo að ekki var það
r.tytzta leiðin. Þegar hann
hafði riðið drjúgan spöl, kippti
hann allt í einu í taumana og
ctöðvaði hestinn.
,,Skot“, sagði hann við sjálf-
an sig. Á sömu.aridrá kvað við
..annar hyel’nr. ,,Skamrnb.yssu-
skot“, tuldraði hann. . „Úr
þungri skammbyssu, sennilega
sjóliðabyssu . . .“
Hann sneri hesti sínum og
xeið á hljóðið. Skotinu hafði
verði hleypt af einhvers stað-
ar í nánd við jaðra akursins,
það þóttist hann viss um. Hann
reið upp á viði vaxna hæð, á
landamærum Plaisance og
Dempsterbýlisins. Handan við
hæðina gat að líta nýplægða
akurskák. Þar stóð ljóshærður
maður, fremur illa klæddur,
yfir dauðum hesti. Þetta var
riddaraliðshestur; hafði senni-
lega verið gæðingur til reiðar,
en að sjálfsögðu öldungis ó-
vanur fyrir plógi, og nú lá
hann þarna, dauður í aktygjun
um fyrir þungum plóginum.
l.aird steig af hesti sínum og
gekk til mannsins.
Hann lagði hendina á öxl
mannsins, sem var í svo þung-
um þönkum, að hann veitti
ekki komu hans athygli. Laird
sá, að augu hans voru tárvot.
,,Jim“, mælti Laird lágt, til
þess að vekja athygli hans.
„Hvað sé ég“, hrópaði plæg
ingamaðurinn undrandi. „Laird
. . . Ég hugði þig löngu dauð-
an og grafinn“.
Laird hló við og rétti hon-
um hendina, en Jim Dempster
hafði handaskipti á skamm-
byssunni til þess að hann gæti
tekið kveðju hans. Hann sá, að
Laird varg litið á dauða hest-
inn.
„Ég var tilneyddur að skjóta
hann“, mælti Jim Dempster
dapur í bragði. „Hann steig í
holu og fótbrotnaði. Mér þótti
bað leitt. Þessum hesti reið ég
í margri orustu, og hann brást
mér aldrei“.
„Þú skauzt tveim skotum?“
spurði Laird.
„Já, það var nú það. Ég var
svo skjálfhentur", svaraði Jim.
„Mér þótti undurvænt um þenn
an hest. Ég er ekki að segja að
hann hafi verið neinn sérstak-
ur gæðingur. En hann var skyn
ramari mörgum negramrm,
cem hjá mér hefur unnið/ Skyn
ramari mörgum hvítum manni,
held ég að ég megi fullyrða.
Þess utan var þetta eina hvoss-
ið, sem ég átti“.
„Hvað hyggst þú nú fyrir?“
npurði Laird.
„Ég ve«ð að selja býlið. Mér
er það ekki ljúft, fjandinn hafi
það, en ég á ekki um annan
kost að velja. Engir peningar,
angir svertingjar, — og hest-
laus í ofanálag. Þetta er allt
farið í hundana hjá mér, —
og ég fer sömu leiðina".
„Það gengur svo“, mælti
Laird með hægð og virti þenn-
an gamla kunningja sinn .fyrir
cér. Hann hleypti brúnum eins
GOL
ÍAT