Alþýðublaðið - 01.02.1928, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
: ALÞÝeUBsTaöiÍÍ]
} kemur ut á hverjum virkum degi.
1 Aígrelðsia í Alpýðuhúsinu við ;
j Hverfisgötu 8 opin frá kl. 9 árd. !
J til kl. 7 siöd.
j Skrifsíoía á sama stað opin kl. j
5 9s/2—lO'/j árd. og ki. 8—9 síöd. ;
ISimar: 988 (afgreiðslan) og 1294 >
(skrifstofan). _ !
VerÖlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á ■
mánuði. Auglýsingarverðkr.0,15 I
< nver mm. eindálka. ;
S Prentsmiðja: Alþýðuprentsmiðjan ;
j (í sama húsi, sömu simar). •
Aðaláliætía
wepkaSýðslHas.
Bæða €5sEdsnsmtís2P l»nd'
Iseknis ástofnSnndi „Slysa-
varnafélatfs fslands".
Það mun vera æíagamai 1 siður
hér á landi að helga sjómönnum
einn suxmudag á árinu.
Þá er beöi'ð fyrir þeim í ölluxn
kirkjum larudsins og hjörtum
ailra landsmanna.
Sjómannadagur er nú á tímum
jjriðji sunnudagur eftir þrettánda.
I dag er sjómannadagur þessa
árs - - vel fallinn ti! þess, að ræða
um sviplegasta banamein þjóð-
arinnar — manntjónið á sjó.
Er nú vert að minnast þess, að
elsta og frægasta erfiljóðið, sem
1861—1870 dóu að i
1891—1900 — —
1916—1920 — —
Þrótt fyxir spönsku veikina, se.m
hér gekk eius og annars staðar
1918, var nú dánartakm orðin svo
lég. að hún var ekki 1916—20
lægri en hér neinstaðai-‘ í Norðuxi-
áll'imnt nerna í Hollandi (13,7)
og Danmörku (13,1). Síðan 1920
hefir dánaxtaian hér á landi hald-
ið áfram að lækka, var
1921—25 13,8
1926 11,1
Þetta er glæsileg íramför, þeim
tnun íremur þegar þess er gætt,
»ð við stöndtum enn að einu leyti
langt að baki öðrrnn beztu menm-
I Noregi
I Englandi og Wales
í Svíþjóð
En hér á landi látast af slysför-
nm enn í dag 9—10 af 10 000 á
ári að mcðaliali.
í Svíþjóð nema drukknanir ekki
nema um pað bil ‘/s af öllum
slysadauða, í Noregi d/a, en hér á
landi s/n—'Vs.
Ég hefi einu sinni athugaö siys-
farir hér á landi 1881—1910. Á
þeim 30 ánun iétust 2537 mmm-
eskfur af slysfömm; af þeim
druknuðu 2096 eða rúma Vú.
Slysadauöinn var á þeiin áratug-
um að meðaltali 11,2 af 10 000
á ári. Mér varð þá aö orði: „Þetta
manntjón er voðalegt. það er
margfalt meira en í nokkru öðru
landi, ef miOað er við fóiksfjölcla“
orkt hefir verið á íslenzka tungu,
var gert eftir ungan og hraustan
einismann, sem lét líf sitt í sjón-
,um — hér upp við Mýrar, þar
sem svo rnargir hafa druknað fyr
og síðar. Ég á við Somartorrek,
sem Egill Skallagrímsson gerði
eftir dxuknun Böðvars sonar sins.
„Sleit marr börad
minnar ættar,
snaran þáft
af sjálfum mér,“
sagði Egill.
Frá landnámstíð hefir sjórinn
árlega slitið mörg ættarbönd,
rnargan snaran þátt af þjóðinni.
Við höfum of lítið um þetta
hugsað, valalaust af því, að hér
er að ræða um ættarböi, sem hef ir
fylgt þjóðinni frá upphafi íslands-
bygðar. Og þó má vafalaust ráða
mikla bót á Jiessu hörmulega
þjóðanraelnj.
En vitaniega hlýtur það að
kosía mikið erfiði og mikið fé.
I>að er ekki iaust við, að menn
sjái stundum ofsjónum yfir því
fé, sem varið er til að verrada líf
og heilsu jijóðarinnax.
Það er.óþarfi, því fé hefir verið
vel varið. Það hefir borið marg-
faidan ávöxt.
Því til sönnunar þarf ekki ann-
að en líta á dánartölur þjóðara
mnar. En þá er átt við það, hvað
margir deyi á ári hverju af
hverjum 1000 manns.
iðaltali 32,7 af 1000
—-V 17,9 „ 1000
— 14,1 „ 1000
ingarþjóðum: Maimdaiiöi af slys-
fömm er miklu meiri hér en í
öorum löndum. Það er sárasía og
hörmulegasta banameinið, sem
jrjóðin á við að stríða. Þar erum
við lengst á eftir öðmm þjöðum.
Þiar eigum við lengst í land. Og
aft er þal) sjóslysunum að kenna,
því manndauði af öðrum slysför-
mn er minni hér en í öðrum iönd-
um, hér eru engin jámbrautar-
slys eða raámjuislys, og.verksmiðju-
slys mjög fátíð.
Manndauði af siysförum nemur
nú á dögum í öðrum nálægum
löndum sem hér ssgir:
um 3,8 af 10 000 á ári
— 3,7 — ' - — '
- 3,2 - ----------
(„Mapnskaóar á ísiandi" 1912
bls. 6). Ög sama tná segja enn
í dag, því ef við tökum fyrsta
fjórðung þessarar dar, þá sjá-
um við að drukknað hafa
1901—05 samtais 285
1906—10 379 ,.
1911—15 365
1916—20 — 295
1921—25 — 430
Það verður samtals 1754 á 25
árum, eöa um 70 manns aZ) með-
altali á ári. Á J>eim sama tíma
hafa þar aö auki dr'ukknað hér
við land yfir 200 útlendingar.
Allur þorri þessara slysa verður á
sjó, og er hér aöaiiega að ræða
um hraustá karimenn á bezta
aldri, og kmgflestir drukkna þeir
af fisktskipum.
Nú má segja, að þetta mikla
mannfall stafi áf því að sjó-
mannafjöldinn :sé hlutfallslega
miklu meiri hér á landi en í
raokkru öðru landi. Má vel vera,
að sumir haldi að þetta mikla
manntjón hér sé eðlilegt — verði
svona að ve.ra — ekkert þar við
að gera, gagraslaaist að stofna
slysavtamafélag.
En sannleikurjnr. er alt annar
— þungur og raunalegur.
Við eigum frændþjóð, sem
stundar fiskiveiðar á opnu At-
lantshafi, eins og við. Það eru
Norðiraenn. Lítum til þeirra, Ég
hefi einu siimi borið saman norsk-
ar og íslenzkar skýrslur hér að
lútaradi, fyrir fyrsta áratug þess-
arar aldar (Maimskaðar á íslandi,
bls. 10—11) og útívoman var
þessi: 1 Noregi var fiskimanna-
fjöldinn J>á um 90 000 ( nú yfix
100 000) og fiskiflotinn griðarstór
(1910 var fiskiflotinn 52 032 skip,
þar af 45 158 opnix árabátar). Af
fiskiskipum Norðmcamá drukkn-
uðu nú 1901—10 samtals 936
menn eða rúmlega 90 á ári að
íraeðaltali. Þar fórst ekki nema
rúmlega 1 maður á ári af huerj-
um 1000, sem stundudu ftskiueið-
ar. Á þeim sama tíma mistum tíið,
að því er næst verður komist, um
ecw yfir 550 fiskimenn í sfóinn,
eða til u)»pjafnaðar um 12 af
huerjujn 1000 fiskimönnum á ári.
Manntjónið á íslenzkum fiskiskip-
ium var 1901—10 að minsta kos.ti
tífait rraeira, hlutfalislega, ,en á
fiskiskipum N orðmanna. Þessi
munur er gífurlegur. Hann verð-
ux naumast kallaður eðliiegur.
Miiirlu fremur má kalia þetta
feikna manntjón á fiskiskipium
okkar pyngstii byrðimt á sam-
vi'zku pjócminnar. — Og þess
vegna erum við hingað komin í
dag, til að ræða um stofnun slysa-
varraafélags. Það er satt, að fiski-
flotinn hér hefir stórurn v'axið
síðan fyrsti áratugur aldarinnar
leið,. og fiskimannafjöldinn er
kann ske orðinn ait að því tvö-
faldur nú á við það sem þá var,
slysin því nú hlutfallslega færri
en áður.
Engu að síður eru sjóslys hér
enn í dag gifurlega mörg á uið
’páð, sem gerist meðal annara sjó-
sóknarpjóca.
Hér er því stórt verkefni f.yrir
höndum.
í öörum sjávarlöndum hafa
menn fyrir löngu bundist frjáls-
um samtökum til að vinna að
því, áð varna slysum á sjó og
bjarga mönnum íir sjávarháska.
Sú mannúðarstarfsemi hefir ails
sffiðar borið blessunarríkan ávöxt.
Það er mælt, að elsta þjóðrækn-
ísfélagið af því tggi, enska björg-
uraarféiagið, — stofnað 1824
hafi á 100 áruin (til 1924) bjarg-
að um 60 000 manns úr beinum
lífsliáiska á sjó; það félag hefix
ekki viljað þiggja ríkisstyrk, en
þjóðin hefir fengið því of fjáír
meÖ frjálsum framlögum, sv«-
milljónum skiftir á ári hverj«.
Við eigum þeas að minnast hér,
að ein af stærstu verstöðvum.
landsins hefir gengið á undan
þjóðinni með .góðu eftirdæmi. Ég
á við Vestmannaeyjar og björgr
unarfélagið þar. Það er orðið)
þjóökunnugt og hefir unnið óniet-
anlegt gagn í því byggðarlalga,
bæði beinlínis og óbeinlínis.
En hér eru verstoðvar viðsveg-
ar um allar strenidur landsins.
Alls síaöar er sjáúarháski á ferð-
itm. Öll þjóðin á hlut að máli.
Öll þjóðin verður að hefjast
handa tii að reisa rönd við þessn
Jmraga böli.
Hér er að ræða um manntjón,
sem er svo gífurlegt, að það er
í suimum árum rétt á borð viö
það mannfaU, sem aðrar þjóðir
bíða í mannskæðum styrjöldum.
Hvað á að gera?
Ætliunarverki þess félags, sem
hér á að stofna í dag, er lýst í
stuttnm en Jjó'sum dráttum í 2,
gr. frumvarpsins, sem liggur fyr-
ir furadinum.
Ég býst við að menn haíi kynt
sér frumvarpið og greinargerð
okkar nefndarmanna fyrir því.
Og ég get hugsað mér, að ýms-
ir séu ekki að öllu leyti ánægð-
ir með sum ákvæðán í frumvar’i>-
irau. En ég vil biðja þá menn að
gá að því, að þetta eru bráöa.-
birgðalög, þeim má breyta siðar
með hægu móti, ef þörf þykir.
Við fimm, sem; í nefndinni sátum,
sirðum allir ásáttir um að orðft
lögin svona, þótt sumt í I>eim
kunni að þykja dálítiö nýstárlegt.
Og við erum allir sammála um
að fara þess á leit við háttviírta
fundarmenn, að þeir samþykkí
frumvarpið óbreytt.
Þar iraeÖ yrðí þá félagið stofnað
og ekki annað eftir en að kjósa
fyrstu stjórn þess.
Nnuosyn pjóðarjnnar kallar.
Ég veit, að þið öll, sem orð mín
heyrið, eruð Hingað komin til að
gegraa þessari þjóðamaiuðsyn, veit
þið ætlið öll aft ganga í þetía nýja
félag.
Þegar peir eru allir komnir í
petia félag, sem eiga um sárt að
binda — hafa mist einhmrn ást-
um sinn í sjóinn, pá verður pað
margfalt fjölmmnaru en nokkurl
eitf féktg itefir nokkni sinni oro-
ið hér á landi.
Sjóslysin eru sem stendur sár-
asta sorgarefni og eitt þyngste
áhyggjuefni þjóðarinnar.
G. Bjömson.
Veðrið.
Heitast á Seyðisfirði og á Hól-
irni í Hornafirði, 1 stigs hritL
Kaldast í Beykjavik, 7 stiga frost
(á GrímsstöÖum aö eins 6 stig).
Djúp lægð um Eæreyjar á norð-
austurlieið. Horfur: Norftan- og
naröaustan-átt um iand alt. Bjart
veðitr á Vestur- og Suður-laradL..
Aílhvass á .Austur/aradi.