Tíminn - 17.04.1964, Side 12
TÓMAS KARLSSON RITAR
REYNIST ÞORVALDUR GARDAR SAMKV
UR SJAIHIM SÉR?
Úr ræðu Gísla Guðmundssonar
um jafnvægismálin í fyrrakvöld
Á kvöldfundi í fyrrakvöld var
framhald umræðu um tillögu Þor-
valds Garðars Kristjánssonar um
lán úr Viðreisnarsjóði Evrópu-
réösins. Gísli Guðmundssón tók
tfl máls og gerði framsöguræðú
Þorvalds að umtalsefni. Minnti
Ofsli á frumvarp Framsóknar-
manna um Jafnvægissjóð og ráð-
stafanir til að stuðla að jafnvægi
i byggð landsins og hvernig
stjórnarflokkarnir hefðu afgreitt
frumvarpið með rökstuddri dag-
6krá í fyrra um að frumv. væri
óþarft og í því fælust engin ný-
mæli. Nú hefur meirihluti alls-
herjamefndar enn lagt til, að
frumvarpinu verði vísað frá.
Kvaðst Gísli fagna skilningi Þor-
valds á þessum málum og kvaðst
vona, að hann greiddi frumvarp-
inu atkvæði og hefði áhrif á sam-
flokksmenn sína að þeir gerðu hið
sama. — Engu vildi Þorvaldur um
það lofa. Fara hér á eftir stuttir
kaflar úr ræðu Gísla Guðmunds-
sonar í fyrrakvöld:
„Nú hefur flm. þessarar till. að-
stöðu til þess að beita áhrifum
sínum. Nú á hann hér sæti á Al-
þingi. Hann hefur aðstöðu til þess
að beita áhrifum sínum á flokks-
menn sina, sem ekki hafa greitt
atkv. ennþá um þetta mál og það
eru ýmsir menn, sem sitja nú á
þingi fleiri en hann og ekki áttu
sæti á pingi í fyrra og greiddu þá
ekki atkv. um það dæmalausa
plagg, sem þá var lagt fram af
nefndarmeirihluta. Og hann hefur
aðstöðu til þess að hafa áhrif á
rfkisstj. þá, sem hann styður. Og á
þessu vil ég byggja vonir um góð-
an framgang þessara raunhæfu
aðgerða í efnahagsmálum.
Eitt hefur þessi þm. a.m.k. á
valdi sinu, og það er að greiða
sjálfur atkv. með hinum raun-
hæfu aðgerðum, sem við leggjum
til að framkvæmdar verði, og þá
þykir mér líklegt, að a.m.k. sam-
flokksmenn hans úr Vestfjarða-
kjördæmi mundu þá leggjast á
sömu svcif. Margir bíða þess nú
með eftirvæntingu bæði innan
þings og utan, hvað þingmannin-
um verður ágengt nú næstu daga
1 sambandi við þetta mikla mál.
Ýmsir telja reyndar, að hinn
raunverulegi tilgangur með flutn-
ingi tillögunnar sé sá einri, að
draga athygli frá þvi leiða verki
að fella enn á ný frv. Framsóknar-
manna um raunhæfar frambúðar-
ráðstafanir í þessum málum. En
það mun sýna sig, áður en þessu
þingi lýkur, hvort sú tilgáta hefur
við rök að styðjast. Ég ætla mér
ekki að trúa því að óreyndu, að
svo sé.
Gísli sagðist geta tekið undir
ýmislegt af því, sem Þorvaldur
sagði.
Það vantar fjármagnið. Afl
þeirra hluta, sem gera skal og
skilja lífsnauðsyn þess fyrir sjálf-
stæði þjoðarinnar, að það sé gert.
Við íslendingar þurfum að gera
okkur grein fyrir því, hvernig við
eigum við að haga vinnubrögðum
okkar. Hér er ekki hægt að fara
eftir neinum algildum formálum.
Jafnvægi í byggð landsins verður
að skapast með lifandi samstarfi
milli stjórnarvalda landsins og
hlutaðeigandi byggðarlaga, og
æskilegast er, að byggðalögin
sjálf geti átt frumkvæðið að meira
eða minna leyti. Þannig er það í
Noregi, og af Norðmönnum er
áreiðanlega ýmislegt hægt að læra
á þessu sviði eftir meira en 12 ára
reynslu, sem þeir hafa af sinni
jafnvægisstofnun. Ég ætla, að það
hafi verið 1951 eða 1952, sem lög-
gjöfin var sett, hin fyrsta um
Norður-Noregs-áætlunina. Þessi
stofnun þarf t.d. að taka tillit til
húsnæðismálanna í hlutaðeigandi
byggðariögum. .Stundum er hægt
að fá inn í byggðarlag, svo að
nefnt sé dæmi, kunnáttumann,
sem er bráðnauðsynlegt að fá, ef
í húsnæði er til reiðu, annars ekki
I Það getur oltið á því. Jafnvægis- j
stofnunin, þegar hún kemst á fót.
og það gerir hún fyrr eða síðar,
það getur ekki hjá því farið, get-
ur þurft að taka þátt í því að
stofna atvinnufyrirtæki Þannig er
það líka í Noregi. Jafnvægissjóð-
ur þeirra Norðmanna hefur heim-
ild til þess ?.ð leggja fram hluta-
fé í atvinnufyrirtæki í byggðar-
lögum, par sem talin er brýn þörf
á, að slíkt atvinnufyrirtæki kom-
ist á fót, og það kemst ekki á
annan hátt. Og hún verður að
geta brugðið skjótt við, ef eyð-
ingarhættan gerir skyndilega vart
við sig. Hún verður að vaka yfir
nýjum möguleikum, og hún verð-
ur að reka leiðbeiningar og
íræðslu og hvatningarstarfsemi,
Hún verður að fylgjast með þró-
uninni og þróunarmöguleikunum
í öllum byggðarlögum landsins.
Eitt af því, sem Norðmenn hafa
gert, er, að veita fyrirtækjum,
sem leggja fé £ atvinnufyrirtæki í
Norður-Noregi, heimild til sér-
staks frádráttar á skattaframtali,
þess vegna. Þetta hefur þegar bor-
ið allmikinn árangur þar. Það
befur allmikið fjármagn leitað til
Norður-Noregs vegha þessara sér-
stöku ákvæða um hlunnindi fyrir
það fjármagn, sem þangað er veitt
í atvinnufyrirtæki. Og það ger-
ist fleira athyglisvert í þess-
um efnum erlendis, ekki sízt
í Noregi, og nýlega var t.d.
skýrt frá því hér í fréttum, að þar
væru uppi áform um að flytja ein-
ar 20 ríkisstofnanir burt úr höf-
uðborginni Oslo og staðsetja þær
í byggðarlögum úti um landið,
einmitt það sama, sem ýmsir
menn hafa verið að stinga upp á,
að gert yrði hér á landi. Norð-
menn hafa séð það, að bað er ekki
nauðsynlegt að safna öllum þess-
um ríkisstofnunum saman í höfuð-
borginni, þær gætu verið eins vel
komnar annars staðar, en þær
’.eeta hins vegar verið mikir lyfti-
| stöng menningar og framfara ann-
| ?rs staðar. Og þetta er víðar. Það
er ekki aðeins í Noregi, sem
menn hafa jafnvægismálin í huga,
: eins og getið var um hér í umr.
Alþingi alveg nýlega, um þetta
. ir.fnvægismál í hv. Nd., þegar það
I var þar til umr. síðast. Þá er það
(t d., að hað hefur verið sagt frá
; bví hér í blöðum, að t.d. bæði í
| Englandi og í Frakklandi hafa
| stjórnarvöld þann hátt á, að í ýms-
vm tilfellum, þegar einhver vill
setja atvinnufyrirtæki á stofn, er
það skilyrði sett, að hann setji
það á stofn í byggðarlagi,
þar sem talin er þörf á að
efla atvinnulífið vegna jafn-
vægis í byggð landsins. Þeir fá
ekki, þessir menn, segir í þessum
blaðafregnum, endilega að byggja
upp atvinnufyrirtæki í Lundúna-
borg eða París, þar sem þeir kysu
helzt, heldur er það skilyrði sett,
að þeir byggi það upp annars
staðar, þar sem það er talið hafa
að dómi stjórnarvalda, hagfelld á-
hrif á þróun landsbyggðar
Það, sem hingað til hafa verið
Kölluð byggðarlög eða héruð,
kalla hinir ungu fræðimenn okkar
í hagvísindum nú þróunarsvæði.
íslenzkt landslag afmarkar þessi
byggðarlög, eða ef menn vilja
heldur nota nýja orðið, þróunar-
svæði með náttúrlegum hætti. í
hverju byggðarlagi svo að segja,
hefur á öldinni, sem leið, myndazt
þéttbýliskjarni, venjulega við
fjörð eða vik, þar sem sjómenn
leggja afla á land og verzlun er
rekin fyrir byggðarlagið byggð á
samgöngum á sjó í öndverðu, en í
seinni tíð sums staðar einnig á
krossgötum í héraði, t.d. eins og
á Selfossi, á Egilsstöðum og víðar.
Þessum krossgötumiðstöðvum,
byggðum á viðskiptum og iðnaði,
i fer væntanlega fjölgandi, og þarf
að' fjölga. Þessa þéttbýliskjarna
þarf að efla. Ég sé ekki, að ástæða
sé til að amast við neinum þeirra.
Ég sé ekki, að ástæða sé til að
amast við neinum þessara þétt-
býliskjarna, sem þegar hafa byggzt
upp víðs vegar um landið, en hitt
er auðvitað eðlilegt og hagkvæmt,
Efling byggðar í Selvogi
Helgi Bergs hafði í fyrrakvöld
framsögu fyrir þingsályktunartil-
lögu um eflingu byggðar í Selvogi,
en tillögu þessa flytur hann ásamt
þeim Ágústi Þorvaldssyni og Ósk-
ari Jónssyni. Kveður tiliagan á um
að landnámsstjóri athugi í sam-
vinnu við Búnaðarsamband Suð-
urlands, hvernig helzt megi efla
byggðina i Selvogi, og hvort ekki
væri hagkvæmt að koma þar upp
byggðahverfi og framkvæmdir
þegar hafnar, ieiði slík athugun
til jákvæðrar niðurstöðu.
Helgi Bergs sagði, I að ein af
þeim sveitum þar sem mjög sígur
á ógæfuhlið með þróun byggðar-
innar, er Selvogshreppur í Árnes-
sýslu, og iiggur þó sú sveit vel við
samgöngum við þéttbýlustu svæð-
in við sunnanverðan Faxaflóa og
býr yfir ýmsum þeim landkostum,
isem ætla mætti að nægðu til, að
þar gæti þróazt blómlegur búskap-
j ur, ef til kæmi opinber stuðning-
[ ur til að létta þá erfiðleika, sem
: þetta byggðarlag hefur átt við að
stríða um hríð.
Miklir mannflutningar hafa átt
j sér stað frá Selvogi undanfarin ár,
og nú er aðeins búið á fimm býl-
| um á þrem jörðum i hreppnum.
Hætt er við, að þrautseigja þeirra,
sem eftir eru, kunni að bresta,
þegar þannig er komið.
Aðstæður til ræktunar jarð-
ávaxta virðast sérstaklega góðar
í Selvogi Veðurfar er mjög hag-
stætt og ræktunarskilyrði virð-
ast góð Kemur bæði til greina að
rækla sandinn austur með strönd-
inni og rofin milli Selvogsheiðar
og Hlíðarvatns. Eru það víðáttu-
mikil svæði.
Það er eðlilegt hlutverk Land-
náms ríkisins að hafa með hönd-
um athugun á skilyrðum og for-
göngu um ráðstafanir til þeirrar
eflingar byggðarinnar í Selvogi,
sem nauðsynleg er.
Samvinnu- eða félagsrekstur
henta einkar vel slíkum búskap,
sem hér er helzt gert ráð fyrir
Nauðsynlegt er, að þær ráðstaf-
anir, sem gerðar yrðu í þessu efni.
væru svo stórar í sniðum, að stofn
sett yrðu nægilega mörg heimili
til þess að skapa grundvöll að eðli-
iegum nútímaþægindum og félags-
iifi, t.d. yrði þegar í stað að
tengja Selvoginn rafveitukerfinu
með því að leggja línu frá Þor-
lákshöfn eða Ölfusi, um 15 km
leið.
Gísli Guðmundsson
að riokkrir þeirra vaxi meira en
aðrir. Einn þeirra, þ.e.a.s. höfuð-
staður Norðurlands, Akureyri,
hefur nú skilyrði til þess að vaxa
til jafnvægis við höfuðborgina. En
það gerist ekki af sjálfu sér. Jafn-
vel Akureyri, hélt ekki sinni eðli-
legu fólksfjölgun á áratugnum
1950—1960. Hin æskilega þróun
þéttbýlisKjarnanna og nærliggj-
andi strjálbýlis eða sveitabyggða,
gerist eKki af sjálfu sér. Blind
lögmál fjármagns og viðskipta,
sem hafa nútímatæknina í þjón-
ustu sinni qg fólksflutningar, sem
pau lögmál stjórna, eru ekki í
neinu samræmi við félagsleg og
þjóðleg markmið. En því aðeins
vegnar Djóðinni vel til frambúð-
ar, því aðeins heldur hún sjálf-
stæði sínu og menningu, að hin
félagslegu og þjóðlegu markmið
ráði. Að iandnáms- og landbyggð-
arhugsjonin sé höfð í heiðri, að
nauðsyn landsbyggðar sé viður-
Framliald á bls. 11.
Atkvæðagreiðsla eftir 3- umr. um loftferðalög fór fram í neðri
deild i gær. Flestar breytingatillögur voru felldar, breytinga-
tillaga Sigurvins Einarssonar við 7- gr„ breytingatillögur Péturs
Sigurðssonar, Jóns Skaftasonar, Sigurðar Ingimundarsonar og
Einars Olgeirssonar við 52. gr. og tillögur þeirra um hámarks-
vinnu- hvíldar og vaktatíma flugverja. Samþykkt var tillaga sam-
göngumálanefndar um að ráðhcrra ákveði í reglugerð lágmarks
hvíldartíma flugvcrja að fengnum tillögum félagssamtaka flug-
verja, flugfélaga og flugmálastjórnar. Samþykkt var tillaga fjór-
menningana um ókeypis heimflutning flugverja og sjúkrahús-
vist, ef hann slasast fjarri heimili sínu starfans vegna og einnig
samþykkt breytingatillaga þeirra um að 160. grein, sem kveður
á um fangelsisvist, ef flugverjar mæta ekki til vinnu, félli niður.
Um tillögu þeirra um loftferðadórristól fór fram nafnakall að
beiðni Eysteins Jónssonar. Var tillagan felld með 20 atkvæðum
gegn 19. Stóð Pétur Sigurðsson cinn uppi í sinum flokki, fékk að-
eins stuðning stjórnarandstöðunnar við tillögur sínar, en sam-
flokksmenn hans snerust allir sem einn gegn honum.
Frumvarpið um bann við búfjárhaldi var til 3. umr. í efri deild
í gær. Þeir Steinþór Gestsson og Jón Þorsteinsson báru fram sinn
hvora breytingatillöguna og voru báðar samþykktar. Við 1. grein
frumvarpsins bætist því: Þó er reiðhestahald undanþegið ákvæð-
um laga þessara, ef það er á vegum hestamannafélaga og þau
hafa sett um það reglur, sem hlutaðeigandi bæjarráð staðfestir.
Og aftan við 2. grein: Algert bann við tilteknu búfjárhaldi skal
tilkynnt búfjáreigendum með a- m. k. eins árs fyrin'ara, miðað
við 1. okt. — Frumvarpið var samþykkt svo breytt til neðri
deildar.
3. umr. um breyting á lausaskuldum iðnaðarins í föst lán var til
3. umræðu. Breytingatillögur frá 2. umr. voru teknar til 3. umr.
að beiðni ráðherra. Ráðherra mælti nú fyrir breytingatillögum
er hann flytur við frumvarpið og einnig Einar Ágústsson, er
flytur breytingatillögu um lánstíma lánanna ásamt Skúla Guð-
mundssyni- Atkvæðagreiðslu var frestað og verður nánar grcint
frá breytingatillögunum, er hún hefur farið fram.
12
T í M I N N, föstudagur 17. apríl 1964. —
I