Alþýðublaðið - 20.03.1952, Síða 5

Svanur Cl tjarnir • • • Svo lan§t er ekki komið árstímanum, að við íslendingar gei-
^ um sungið hið alþekkta vorkvæði Jóns Thoroddsen, sem
þessi orð eru úr; en suður í Danmörku er voi!ð komið og svanirnir orðnir dagleg sjón á
vötnum á Sjálandi. Vi'ð eitt þeirra var myndih tekin íyrir stuttu síðan.
Landshöfnin á Rifi
SÚ VAR TÍÐIN, að sumar
fjölmennustu verstöðvar lands
ins voru á Snæfellsnesi. Þang-
að leituðu menn til sjávar úr
sjö sýslum a. m. k. Þessi mikla
útgerð á Nesinu byggðist á því,
að örstutt vár á mið og þau
voru að öllu jafni mjög fisk-
sæl. Enn sér víða á Snæfells-
nesi merki um fornar útgerðar
stöðvar, sem lagðar eru niður
fyrir ævalöngu. Háttar sums
staðar svo á þessum slóðum,
að fæstir munu trúa, að þaðan
hafi, nokkurn tíma verið fleytt
báti ti'l fiskjar. Er það ein sönn
un þess, að fyrrum var þyngra
á metum skammræði en ákjós
anlegir lendingarstaðir. Hvergi
á landinu eru fornar minjar
um útgerð í jafnríkum mæli
sem á Gufuskálum, en þeir eru
■ milli Öndverðamess og Hjalla
sands. Það má því fullyrða, að
á svæðinu, frá Öndverðanesi og
inn til Ólafsvíkur hafi samtím-
is verið þrjár fjölmennar ver-
stöðvar. Gufuskálar yzt, síðan
Hjallasandur og Rif innst. Af
þessum veiðistöðvum er nú
Hjallasandur einn eftir. En nú
liggur við borð, að örlög Sands
vérði svipuð og hinna stað-
anna tvegja.
Yfirleitt komu vélbátar síð-
ar til sögu í verstöðvum á utan
verðu Snæfellsnesi en víða
annars staðar ,og áttu hafnar-
skilyrði mikinn þátt í að svo
■varð. Til þess er m. a, að leita
orsakánna að því, að hafnar-
framkvæmdir á Sandi og í Ól-
afsvík hafa verið á þá lund,
sem mannvirkin þar bera vitni
um. Þai* voru í öndverðu mið-
uð við opna vélbáta og ekki
setluð fyrir það, að stærri fiski-
skip yrðu gerð út þaðan í ná-
ínni framtíð. En þetta viðhorf
breyttist fyrr en varði, opnu
bátarnir hurfu að mestu og í
þeirra stað komu þiljáðir bát-
ar, reyndar litlir í fýrstiX. Flest
um var reyndar Íjóst, áð í
Krossavík á Sandi gat naum-
ast orðrð' að ræða uníJ hafhar-
gerð fyrir þiljaða báta. í Ólafs
vík hefur hafnarframkvæmd-
um verið hagað þannig, að nú
orðið er óhægfra um vik en áð-
ur var að gera þar sæmilega
fiskibátahöfn.
Engu,m, sem til þekkir,
dylst það, að Hjallasandur er
dæmdur til auðnar, ef ekki
tekst að skapa aðstöðu til út-
gerðar þaðan eða í grennd,
Vitanlega er ástæðulaust að
Cetla, að til slíks komi, því að
þar búa enn hátt á fjórða
hundrað manns og mannvirki
á staðnum því mikils virði.
Enn er á það að líta. að fiski-
mið mikil og auðug eru þar
skammt undan, og því allar
líkur til þess, að á þessum slóð
um gæti lifað miklu fleira. fólk
cn nú er þar, ef hafnarskilyrði
sköpuðust. Með þetta í huga
hefur undanfarin ár verið at-
hugað náið hvar og hvernig
yrðu gerð hafnarmannvirki, er
gögnuðu .Söndurum. Verkfræð
ingum, sem athugað hafa stað
hætti á þessum slóðum, ber
saman um, að. eigi komi til
greina nema eiiin staður og
hann hafi meira til síns ágæt-
is en flestir aðrir, þar sem hafn
armannvirki hafi verið gerð
hérlendis. Þessi. staður er Aif.
Áður er að því vikið, að í
Rifi var mikil veiðistöð fyrr-
um, en jafnframt var þar ein
helzta verzlunarhöfn landsins
í margar aldir. Má til gamans
geta þess, að hún var vegna
fiskafurða talin ein bezta og
arðgæfasta höfn landsins og
fyrir hana var greidd hærri
leiga en nokkra aðra höfn hér
á landi. Kaupförin lentu, i svo
nefndum Rifsós, en þegar áin
Hólmkela breytti um stefnu,
grynnkaði ósinn svo vegna
framburðar, að sigling á þessa
höfn lagðist niður og Ólafsvík
kom til skjalanna sem vérzl-
unarstaður,- '■■’.•
Síðan Rif lagðist niður sem
verzlu.narhöfn hefur Hólmkela
borið fram mikinn sand og vik
ur úr jöklinum og ósinn minnk
að og grynnkað. En með þeim
áhöldum, sem íslendingar ráða
nú yfir, er auðvelt að stækka
hapn og dýpka. Að ýmsu öðru
leyti eru aðstæður þannig frá
náttúrunnar hendi, að tiltölu-
lega ódýrt er að gera þarna
höfn. Garður sá, sem hlíft-get-
ur höfninni fyrir hafáttarsjó,
yrði allur gerður á svonefndu
Rifi og er því undirstaða hans
tii,
Um nokkur ár hefur verið
úm það rætt, áð leysa hafnar-
vandkvæðin á útnesin.u með
því að gera höfn. í Rifi. Svo
skammt er milli Rifs og Hjalla
sands, að ekki er torveldara
með flutning á milli þessara
staða en t. d. Reykjavíkurhafn
ar og Kirkjusands. Vegalengd-
in til Ólafsvíkur er heldur ekki
það mikil, að hún komi í veg
fyrir það, að sá staður geti
einnig notað Rifshöfn. H.ins
vegar er mikill farartálmi á
þeirri leið, þar sem er Ólafs-
víkurenni, er gengur þver-
hnípt í sjó fram. Að dómi verk
fræðinga er vegur framan í
Enninu vel gerlegur, en sjálf-
sagt yrði sú vegagerð nokkuð
kostnaðarsöm. Af þeim sökum
mætti því vel fara svo, að Óls-
arar hefðu ekki jafnskjótt gagn
af Rifshöfn og Sandarar. Það
er því ekki óeðlilegt, að Ólafs-
víkurhöfn yrði löguð til bráða-
birgða, svo að viðráðanlegra
yrði en nú er að gera þaðan
út hæfilega stóra fiskibáta.
Af háfnarhugmynd í Rifi er
það að segja, að á alþingi 1950
voru samþykkt lög um lands-
höfn á þeim stað, og á sama
þingi- var samþykkt V2 millj.
kr. fjárreiting til þeirrar hafn
ar. Á fjárlögum fyrir þetta ár
er jafnhá upphæð til Rifshafn
ar.
Samkvæmt upplýs.ingum
Emils Jónssonar vitamálastjóra
er áætlað, að fyrsti áfangi Rifs
hafnar kosti 5 ¥2 millj. kr. Á
korti því, sem hér er birt, má
sjá, hvernig höfnin lítur út,
eftir að lokið hefur verið við
hann. Norðurgarður, sá er gerð
ur verður á Rifinu, er 800 m.
langur, en suðurgarður 20Q m.
Dýpi í höfninni verður sama
og í Reykjavíku.rhöfn. Við
stærri hafnarbakkann geta
skip Eimskipáfélagsins lagzt.
Dýpkun þessa hluta hafnarinn
ar er áætluð kosta eina milíjón
krónur, en hafnarbakkinn með
viðleguplássi röskar tvær millj.
kr. Þá er og innifalið í þessari
5Yz millj. kr. áætlun vatns-
veita fyrir 200 þús. kr. og ver-
búð fyrir 300 þús. kr, Ánni
Hólmkelu hefur nýlega verið
veitt í nýjan farveg og rennu.r
til sjávar í gegnum innanverð
an- Harðakamb.
Sú fjárhæð. sem til'ráðstof-
unar var síðast liðið ár, var
öll rtotuð. Unnið var að vega-
gerð, komið upp íbúðarbragga
og. lokið við 100 m. af norður-
garöi.
Talið er, að áður en fiskibát-
ar geti farið að hafa not af Rifs
höfn, þurfi að vinna þar fyrir
3 millj. kr. Liggur til þess sú
ástæða, að dýpkun hafnarinn-
ar getu.r ekki farið fram fyrr
en hafnargarðarnir eru full-
gerðir. Það er því ljóst, að ef
framlög til hafnarinnar verða
næstu ár látin haldast í því
horfi, sem nú er, að mikiíl
Framhald á 7. síðu.
PÉTUR LÁRUSSON var
fæddur 4. maí 1882 á Valþjófs-
stað, sonur séra Lárusar Hall-
dórssonar, síðar fríkirkjuprests
og prentsmiðjueiganda í
Reykjavík, og konu hans. Kir-
stínar Pétursdóttur söngkenn-
ara og organleikara í Reykja-
vík Guðjohnsen.
Pétur Lárusson hóf prent-
nám í Aldarprentsmiðju í júní
1899, vann þar um skeið, en
gerðist síðar starfsmaður í
prentsmiðju Davíðs Östlunds.
Árin 1913—1915 vánn hann í
Prentsmiðjunni Gutenberg.
Hætti þá prentstörfum að
mestu leyti um nokkur ár, en
tók aftur til við þau árið 1920
í Gutenberg og vann þar til
ársins 1926, er hann varð fast-
ur starfsmaður í skrifstofu al-
þingis.
Pétur Lárusson var lengi
1 eini nótnasetjari landsins.
Byrjaði hann á nótnasetningu
strax á námsárunum og hélt
því starfi að mestu leyti allan
þann tíma, sem hann vann að
prentstörfum. Við nótnasetn-
inguna kom meðfædd söng-
gáfa og tónlistarþekking Pét-
urs að góðu haldi. Hann var
vandvirkur í bezta lagi og
hafði næmt auga fyrir smekk-
legu útliti þess verks, sem
hann leysti af hendi
Árið 1911 býrjaði Pétur Lár-
usson störf fyrir alþingi, fram-
an af sem þingskrifari. en síð-
an sem umsjónarmaður og
prófarkalesari alls . preytaðs
máls, sem gefið er út á vegum
skrifstofu alþingis. Þetta er
ákaflega mikið verk og hefur
farið vaxandi með hverju ári.
í þessu starfi hygg ég að kost-
ir Péturs hafi komið einna
gleggst í Ijós. Hann var ágætur
íslenzkumaður og framúrskar-
andi prófarkalesari, svo fram-
hjá honum skauzt varla nokk-
ur stafvilla. Um þingtímann
berst oft mikið af skjölum,
sem verður að afkasta á til-
teknum tíma. Handritin eru
misjöfn, oft skrifuð í flýti af
mismunandi vel skrifandi
mönnum bæði hvað handbragð
snertir og frágang allan. Þessi
handrit fór Pétur yfir, skýrði
hið torlæsasta og samræmdi til
þess að auðvelda setjaranum í
prentsmiðjunni starf sitt, og
greiddi þannig fyrir skjótri af-
greiðslu. Þegar svona stendur
á, er oft teflt á tæpasta vað
með afkastagetu setjaranna:
góð samvinna og skilningur á
starfinu er því mikils virði af
hendi þess, sem prenta lætur.
Þegar Pétri fannst eitthvert
verk sérstaklpga fljótt og vel
af hendi leyst,' lét hann þess
oft getið á jaðri prófarkarinn-
ar, og sýndi með því, að hann
kunni að meta það, sem vel
var gert.
Pétur Lárusson var þannig
ágætur samstarfsmaður, hvort
sem hann stóð við nótnakáss-
ann í prentsmiðjunni eðá sá
um prentun fyrir alþingi.
Pétur Lárusson.
Hann var mikill alvörumaður,
einlægur trúmaður og dagfars-
prúður, en kunni þó þá list að
gleðjast með glöðum og gat
stundum verið hrókur ails
fagnaðan
Pétur Lárusson var óvenju ■
fjölmenntaður maður, enda
prýðilegum gáfum gæddur.
Auk ágætrar þekkingar á L
lenzku var hann vel að sér í
erlendum málum og gat meira
að segj'a mælt á Jatínu, ef þvi
var að skipta. í píiagrímsför
prentara að Hólum í Hjaltadal
árið 1940 vakti það einna
mesta athvgli, er Pétur k\'adöi
sér hljóðs og hélt ræðu á laí-
ínu. Þá munu hafa liðið a. ra.
k. um 300 ár frá bví að prení-
ari mælti á "því máli á þeirá
helga stað. En prentsveinum
Hólabiskupa mun latína frara-
an af hafa verið álika töm og
íslenzka.
Pétur Lárusson var lengi
virkur þátttakandi í tónlistar -
lífi höfuðborgarinnar. Hann
var organleikari og söngstjóri
í Fríkirkjunni í mörg ár og
einnig um ■skeið í Dómkirkj-
unni. Þá kenndi og Pétur
fjölda manns organleik. Þótti
hann frábær kennari.
Um nokkurra ára skeið tök
Pétur Lárusspn þátt í störfum
prentarafélagsins'. Hann var
ritari. þess árið 1915 og fulltrúi
á Alþýðusambándsþingi eit.t
kjörtímabil.
Pét.ur Lárusson var k\-æntur
Ólafíu Einarsdóttur; Þeim varð
þriggja barna auðið, tveggja
sona og dóttur. Þau urðu fvrir
þeirri þuneu sors a.ð mNsa
eldri son sinn uppkominn fyr. •
ir r^k-krum árum.
Pétur' Lárússo'n andaðist 12.
b ’u... eúir um háifs árs sjúk-
R'-ka. Hann verður jarðsurxg-
ínn í dag.
Við samstarfsmenn Péturíi
Lárussonar í Gutenberg fyrr
og síðar þökkum honum fyrir
samverustundirnar. Við minn-
umst hans sem grandyars og
góðs drengs, er ekki mátti
vamm sitt vita, en var boðinn
•og búinn að rétta öðrtfm hjálp-
arhönÖ, hvenær sem a þurfti
að hálda. .
G. H.
Haag dómurinn
íslenzk þýðing á dóminum í landhelgisdeilu Breta
og Norðmanna fæst í neðantöldum bókaverzlun-
um (verð 15 kr.):
Bókaverzl. Sigfúsar Eymundssonar.
Bókaverzl. ísafoldarprentsmiðju,
Bókabúð Braga Brynjólfssonar.
AB 5