Alþýðublaðið - 16.07.1953, Page 5

fimmtudagnrinn 16. júli 1953
B
: ÞAÐ HEFUR VER.IÐ GÆFA
fcrezka Verkarnannaílokksins
að eiga jafnan innan vébanda
sinna ágæta fræðimenn á sviði
efnahags- og félagsmála og
glögga hugsuði, er sífellt bentu
á kjarnann í kenningum jafn-
aðarstefnunnar. Þessir menn
fcafa aldrei hvikað í túlkun
sinni á stefnu og leiðum, þeir
fcafa stöðugt glætt andann og
folásið að hugsjónaeldinum.
Þekktasti fræðimaðurinn í
!>essum hóp, og utn margt hinn
glæsilegasti, var Harold Laski
prófessor, sem dáinn er fyrir
nokkrum árum. Rit hans og
kenningar bar lengi hæst og
voru haldreipi jafnaðarmanna
<og hugsanagrundvöilur, sem
fcann skildi eftir í handriti.
Áhrifa hans mun því óefað
gæta um langa frarntíð.
Miklu minna hefur borið á
imanni þeim, sern hér verður
stuttlega frá sagt, Richard
Henry Tawney, sem einnig er
prófessor í hagfræði og þó eink
urn hagsögu. Margir telja hann
þó engu minni fræðimann á
sínu sviði en Laski, og meðal
fcáskólamanna í Ehgiandi, og
raunar víðar, er hann álitinn
mestur núlifandi hagsagnfræð-
inga. Hann hefur uni hálfrar
aldar skeið verið ráðunautur
og forstöðumaður Menningar-
og fræðslusambands verka-
manna, sem er hin merkasta
stofnun í Bretlandi, og jafn-
framt prófessor við Lundúna-
háskóla.
RÆKTUN HUGAR-FARSINS.
Jafnaðarstefna Tawnejs get-
ur um margt kallazt siðfræði-
leg fremur en efnahagsleg.
Hann hefur lagt á það höfuð-
áherzlu innan Verkamanna-
flokksins að brýna fyrir félög-
unum, að sósíalismi, eins og
öll stjórnmál, — eigi fyrst og
fremst að miða að ræktun hug-
arfarsins og auknum siðgæðis-
þroska einstaklingsins. í nýút-
kominni bók segir hann á ein-
um stað: „Kirkjan ætíi að
kenna, að sérréttindi einnar
stéttar fram yfir aðra, og hin
mikla misskipting auðsins, sem
forréttindin byggjast á, er ekki
einungis heriflegt menningar-
leysi, heldur einnig skelfilegur
folettur á sjálfri ímynd guð‘!.
Hér kveður greinilega við
annan tón en hjá Harold Laski
og öðrum fræðimönnum, sem
einkum ræða um fjárhagsleg
viðfangsefni o g þjóðféiagsleg
vandamál út frá kenningum
Marx. Tawney skammast sín
ekkert. fyrir að tengja jafnað-
arstefnu sína við siðgæðis-
foroska hvers og eins í raun-
inni er Tawnoy sannkristinn í
kenningum sínum, þótt guð-
fræði sé houum fjarri. Stjórn-
ímálaskoðanir hans byggjast
ekki á neinni kreddu eða kenni
setningu, heldur blátt áfram á
Virðingu hans fyrir hinurn ó-
breytta manni. En að hans
dómi er hann „virði niu tíundu
hluta alls aðals, menntamanna,
siðferðispredikara og þess f jölda
fræiiifi
frægra manna, sem. einu nafni
nefnast yfirstéttir“. — Hins veg
ar er Tawney ekki fylgjandi
'byltingu. Ofbeldi sarnrýmist
ekki skoðunum hans. Sérstak-
lega hefur hann fyrirlitningu á
gvonéfndum vinstri mónnum,
sem. sjálfir sitja í hægum sessi,
en hvetja þaðan til ofbeldis-
kenndra félagslegra byltinga.
KYNNTTST UNGUR
FÁTÆKRAHVEÍÍFUNUM.
Ridhard Henry Tawney er
fæddur í Kalkútta i Indlandi
fyrir sjöííu og tveim árum, en
faðir hans var í indlandsþjón-
ustu Bretastjórnar: Hann var
barn að aldri, þegar hann
fluttist til Englands, gekk í
ágæta skóla og laak háskóla-
námi á tilskildum í'ma.
Það %far alltítt upp úr síð-
ustu aldamótum að senda unga
menn, sem nýlokið höfðu prófi,
út í fáíækrahverfi stórborg-
anna til þess að líta eftir vel-
farnaði ,;hins vinnandi manns“.
Samvizka millistéttarinnar var
að vakna til meðvitundar um
misréttið, sem Jágstéttirnar
voru beittar. Af þessum sökum
var Tawney sendur út í fá-
tækráhverfi Austur-Lundúna,
þar sem hann var settur yfir
sjóð, er stofnaður hafði verið
til að koma fcörnum í sveit á
sumrin. Tveim árum síðar
varð hann kennari við hið ný-
stofnaða Menningar- og fræðsln
samband verkamanna.
KENNARI OG SAGNFRÆÐ-
INGUR.
Menningarsambandið og Taw
ney uxu og þroskuðust saman.
En M.F.V. var jaínað til há-
skóla, þegar kunnur háskóla-
rektor lýsti því yfir, að stór
hundraðshluti af kvöldskóla-
fcekk Tawneys x Rochdale, —
en í honum voru eingöngu
baðmullarspunamerm, — ætti
skilið að fá baztu gráðu við
Oxfordháskóla. Það var einmiií
meðal verkamanna í Lancas-
hire, sem hugsanír og skoðan-
ir Tawneys mótuðust. Hann
kunni betur andrúmsloftinu
þar en í Lundúnum. Fáir sagn-
fræðingar hafa kosið að starfa
þannig jnéðal vinnandi fóiks.
En frá þeim tíma hefur engin
grundvallarbreyting orðið á
kenningum hans. Eitt helzta
viðfangsefni hans varð að rann
saka, hver áhrif efnahagskerf-
ið hefði haft á. forfeður þeirra
manna, er nú sóttu kvöldskóla
hans, hver lífsviðliorf þeirra
hefðu verið, hugmyndir og á-
stæður. — Þótt Tawney yrði
prófessor við ýmsa háskóla, er
tímar liðu, héldust samt áhrif
in frá þessum árum.
Fæst á flestum veitiagastöðuiíii feæjarins.
— Kaupið blaðið œn leið og þér fáið yður
kaffi.
Alþyðublaöið
SHBinílllHIUHlIIT
R. H. Tawney.
GÓÐUR RITHÖFUNDUR.
Árið 1912 skrifaði Tawney
fyrstu bók sína, sem þegar skip
aði honum í frernstu riið sagn-
fræðinga. Allir eru á einu máii
um það, að Tawnev hafi skrif-
að allt oí lítið. Kunnur brezk-
ur fræðimaður sagíii nýlega,
að „hinar órituðu bækur Taw-
neys væru meðal glataðra
énilldarverka tuttugusiu aldar-
innar“.
Mest-lesna bók Tawneys er
að líkindum Trúarbrögö og
efling auðvaidsstefnunnai-. og
þykir hún stórkostiega vel rit-
uð. Fleiri bækur hans hafa
einnig haft mikil áhríf, svo sem
Jöfnuður og Þroskað samfélag.
Yfirleitt má segja, að Tawney
hafi ekkert ritað eða sagt í
fyrirlestrum, sem ek’> hafi
beint nemendum hans og les-
endum inn á nýjar. hþgsana-
brautir.
Árið 1930 fór Tawhey lil
Kína. Honurn þóiti andrúms-
loftið þar skemmtilegt, sam-
bland af virðuleik og ró, sem
átti skylt við sjálfa eilífðina.
Tveim árum síðar gaf hann út
bókina Sveit og sveitavinna í
Kína. Kínverjar vitna stund-
um til þeirrar bókar sem hins
bezta, er Englendingur hafi
lagt af mörkum fyrir þjóð
þeirra á þessari öld. Þetta er
i fvrsta tilraun til að skyggnast
til kjarnans í 'landbúnaðar-
vandamálum Kínverja.
AFSKIPTI AF STJÓRN-
- MÁLUM.
R. H. Tawnev hefur ekki haft
mikil bein afskipti af stjórn-
; rnálum. Hann hefur að vísu
! fjórum sinnum fcoðið sig fram
1 til þings fyrir Verkamanna-
ílokkinn, en hin ó’beinu áhrif
hans á flokkinn og óbreytta
liðsmenn hafa þó skipt mestu
1 máli. Stundum hefur hann
tekið þátt í samningu kosn-
ingastefnuskrár flokksins, og
eins hefur hann átt sæti i
néfndum varðandi verkalýðs-
mál. Hann hefur þó fyrst og
fremst verið oérfræðingur
flokksins í fræðsluhaálum, en
bau haía jafnan verið hans
hjartans mál. Áður tn kolanám
urnar voru iþjóðnýttar, var
hann oft og tíðum ráðunautur
námamanna í samningum
þeirra við námaeigendur.
Að undirlagi Attlees var
Tawney gerður verkalýðsmá’.a
fulltrúi. við sendiráð Breta í
Washington árið 1940. Þe\o. er
hið eina starf, sem nann hefur
haft á hendi á stjórnarskrif-
stofu. Hann fór aö beiman án
hess að *-.u ve., r > að hann ætti
í raunLinj að ger:» Þegar til
Washipgtor. koir. sa hann. að
liann var skrásettur þ&r sem
vélriteri. /isr.n var er.ginn
skörungur sem opihber starfs-
maður, en hann gat sér hinn
bezta orðstír meðai verkaiýðs-
félaga vestan hafs, eins og jafn
an áður.
BERST LÍTIíJ Á.
Tawey kvæntist árið 1909
systur Beyeridge iávarðar. hinni
ágætustu konu. Síðan iaust eft
ir 1920 hafa þau átt heimili í
Lundúnum, þótt Tawney hafi
með köílum dvalizt annars stað
ar við störf um lengri eða
skernmri tíma. Tawney er mað
ur yfirlætislaus og hóg-vær í
framkomu og háttum og bú-
staður hans Ííkist helzt safn-
herbergjum, ítvo vcargt er þar
óskyldra muna í ekki allt of
mikilli reglu. I vinnustofu hans
sjáifs er oftast allt á ringul-
réið, svo fóík undrast, hvernig
hann fer að finna þær bækur,
sem hann þarf að nota í það eg
það skipíið. í frístundum sín-
um iðkaði hann löngum göngu
ferðir út í náttúmna. og hann
er vel að sér um allt, sem þá
bar fyrir augu. Hann er kurteis
maður, en ákveðínn, og í sam-
íali gætir mjög gjarna skons,
sern einnig er einkennandi fyr-
ir ritmál hans.
Tawney barðist í fyrri heim.s-
styrjöldinni sem undirforingL
Hann neitaði hækkun i tign,
sern honum bauðst vegna stöðu
sinnar. Hanh særðist illilega
árið 1916, íékk skot gegnun*
magann. Er hann lá í herspítaia
í Oxford eftir skotsárið, kom
Oharles Gore biskup í Oxford
er einnig var jafnaðarmaður,
í heimsókn til hans. Þegar hann
fór, sagði hann við hjúkrunar--
konuna: „Þér hafið hér til varð
veizhu eitt aí dýrmætustu
mannslífurn Englands“. Hjúkr-
| unarkonan hraðaoi sér til sjúk
I iingsins og spurði hinn undr-
unarfulla fræðimann: ,,Hví í
ósköpunum sögðuð þér ekki, að
; þér væruð fceldri maður?“
BRENNANDI I ANDANUM.
Þótt aldurinn færist nú yfir
Richard Henry T-awney, er
hann samt óhvikull í skoðun
sinni á jafnaðarstefnunhi.
Harm er í engu veill. elduriim
er sá sanii og áður. Aðrir kunna
að hafa slakað á og dignað :í
stríðinu, en ekki hann. Hann
álítur enn sem fyrr, að' rangt
rnat á verðmætum sé undirrót
hinna þjóðfélagslegu meina, og
þá sérstalkega „dýrkun auðs
og, frama“. Hann er jafn sann-
færður og áðu.r um ágæti þjótT-
nýtingar, ef rétt er á haldið.
en um þessi efni ritaði hann
: nýlega: ,.En skipulagning at-
vinnutækja og stjórn þeirra,
■ sjálft fyrirkomulagið, er ,að
sjálfsögðu ekkert nema dautt
kerfi. Það, sem máli skintir, er
auðvitað fave.rs konar lífi fólk
lifir. og sú fúllnægja, sem það
fær út úr iífnu. Og grunur
minn er sá, að í þessum efnum
hugsum við of mikið um sjálf
úíxausnarefnin, of lítið um per-
sónur“.
liooingarörðj
HINN 10. þessa mánaðar
lézt í Landsspítaianum Niku-
lás Einarsson, skattstjóri, að-
eins 47 ára að aldri. Verður út-
för hans í dag.
Ég vildi með þessum fáu lín-
um minnast þessa góða vinar
iriíns og ágæta manns, þó að
ég hins vegar finni, að ég get
ekki gert minningu hans þaU
skil sem vert væri og hann á
skilið.
Nikulás Einarsson íæddist
10. nóvember árið 1905 að
Flögu í Skriðdal og ólst hann
þar upp. Hann lauk gagnfræða-
prófi frá Menntaskólanum á
Akureyri árið 1930, en ári
síðar varð hann fyrir því
hörmulega áfalli að fá löm-
unarveikina og lamaðist hann
svo mikið af hennar völdum í
hægra fæii, að hann gat að-
eins m'eð miklum erfiðismun-
um gengið einn og óstuddur.
Margur ungur maður hefði
látið hugfallast við það að
rata í slíka raun sem þessa, en
slíkt var fjarri s’kapferli Niku-
lásar Einarssonar. Hann axl-
aði sína byxði og bar hana
ótrauður og óbugaður til
hinzta dags. Nikulás gerðist
starfsmaður skattstofunnar
árið 1933 og starfaði við hana
til dauðadags. Árið 1935 dvald-
ist Nikulás um skeið á Vífil-
stöðum vegna berkla sem hann
hafði fengið í lungun. Þar
kynntist hann sinni ágætu
konu og trygga. lífsförunaut,
Klöru Helgadóttur, og kvænt- f
ist hann henni í júnímánuði1
ári síðar. Nikúiás varð skrif-
stofustjóri framtáisnéfndar í
sambandi við eignakönnunina
árið 1947 og veitti hann henni
Nikulás Einarsson.
forstöðu unz henni lauk.
Settur skattstjóri var hann á
ísafirði árið 1932 og á Akra-
nesi 1953. Nikulás var einn,
af stoínendum og helztu hvata-
mönnum að stofnun Styrktar-
félags lamaðra og fatlaðra sem
var stoínað á síðast liðnu ári.
Ég hefi faér stiklað á helztu
æviatriðum Nikulásar Einars-
sonar og gefur sú frásögn þótt
ófullkomin sé nokkra hugmyrid
mn það hvern mann hann
hafði að geyma. Ef á bak við
orð er skyggnzt tala þau sínru
máli um manninn, sem á unga
aldri verður fyrir varanlegri
skerðingu á starfsorku sinni
áf völdum lömunar, en leggur
samt ekki árar í bát, þótt á
móti blási heldur tekur karl-
mannlega á móti, býður ógæf-
unni byrginn, og með hæfileik-
um sínum og dugnaði brýtur
hann sér 'leið og ávinnur sér
Fraráhald á 7. síðu.