Tíminn - 20.09.1964, Blaðsíða 7

— Ífcwmi —
Útgetandi: FRAMSÓKNAlíFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri Kristján Benediktsson Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb) Andrés Kristjáns^on. Jón Helgason og Indri'ði
G Þorsteinsson Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Frétta-
stjóri- Jónas Kristjánsson Auglýsingastj.: Steingrimur Gislason.
Ritstiórnarskrifstofur t Eddu-húsinu simar 18300—18305 Skrif-
stofur Bankastr 7 Afgr.sim) 12323 Augl. sim) 19523 Aðrar
skrffstofur. siml 18300 A.skriftargjald kr 90,00 á mán Innan-
lands — í lausasölu kr 5,00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h.i.
Hvers á uppbygging
síldariðnaðarins að
gjalda ?
Hér í blaðinu í gær var birt greinargerð meirihluta
stjórnar síldarverksmiðjanna fyrir samþykkt um að mæJa
með ríkisábyrgð á lánum til nýrrar síldarverksmiðju, en
eins og þar er frá skýrt lét Eysteinn Jónsson fylgja
atkvæði sínu sérstaka greinargerð, þar sem hann segir
m .a.
Láta mun nærri að S.R. hafi varið 105 milljónum t.ii
fjárfestingar á árunum 1962—1964 (3 árum). Þerta er
kosinaður við að kaupa, endurbyggia og stækka SeyðiS'
fjarðárverksmiðjuna í 5Ó00 mála afköst, byggja 3000
m^a verksmiðju á Reyðarfirði, og vantar þó mjög á
að hráefnis- og afurðageymslur séu fullnægjandí við
þessar verksmiðjur. (Áætlað er að vanti framkvæmdir
up1" á 17 milljónir enn til þess). Þá er þarna í kostnaður
við nð koma á fullnýtingu soðkjann í öllum verksmiðj-
unum, sem lífsnauðsynlegar voru eftir síldarleysisárin.
S.R tók við 13 milljóna króna áhvílandi skuldurn
með gömlu Seyðisfjarðarverksmiðjimni og hefur þvi orð-
ið að ieggja út nálægt 92 milljónir til þessara fram-
kvæmda.
Þrátt fyrir ítrekaðar málaleitanir til ríkisstjórnarinnar
um að útvega lánsfé til þessara framkvæmda, bafa ekki
fengizt nema tæpar 20 milljónir alls að láni til þeirra
S.R. hafa því orðið að festa í þeim af sínu fé á 3 árum
um 72 milljónir króna og hefur það leitt til verulegrar
lausaskuldasöfnunar.
Afleiðingarnar af þessu eru þær að ekki hefur einu
sinni verið hægt að ljúka verksmiðjunum á Seyðisfirði
og Reyðarfirði og frekari framkvæmdir til að auka
bræðsluafköst með öllu útilokaðar Ennfremur að þrátt
fv i góða rekstrarafkomu eru verksmiðjuroar stöðugt i
fjárhraki og hafa ekki getað komið í framkvæmd nauð-
synlegum tæknilegum endurbótum. hvað bá auk'ð af-
köst sín eða hráefnisgeymslur eins og þurft hefði til að
I þjóna stækkun síláarflotans."
Stsloan verður að
breytast
Eins og fram kemur hér að t'raman verður stefnan
í þessum efnum að gerbreytast hjá ríkisstiórninni ef
ekki á að reka up á sker rpeð síldariðnaðinn Stiórn síld
arverksmiðjanna hefur nú samþykt tramkvæmdir upn a
95 millj. kr og verður að sjá fynr lánsfé t.il pess Þa
þarf einnig, eins og Eysteinn .Tónsson bendir á i grt-inai
gerð sinni að koma upp fleiri verksmiðjum. að minnsta
kosti til stuðnings við söltunina í þeim kauptúnum á
Norður- og Austurlandi. þar sem bær eru ^kki fvrir
Þetta er augljóst mál og þær sfærri framkværr.dn.
sem ákveðnar verða méga ekki standa í vegi fyrir minr.i
úrbótum á ýmsum stöðum Það er pví margt sem kallar
áð, og ríkisstjórnin verður að hætta að halda síldariðn-
aðinum 1 lánasvelti.
Heldur danska stjórnin velli
í kosningunum á þriöjudaginn ?
Ellefu flokkar taka þátt í kosningunum.
Á þriðjudaginn kemur fara
fram þingkosningar í Dan-
mörku. Danska þingið er í
einni deild og eiga þar sæti
179 þingmenn, þar af tveir
kosnir í Færeyjum og tveír
í Grænlandi. Af þingmönnum
þeim, sem eru kosnir í Dan-
mörku, eru 135 kosnir hlutfalls
kosningum í 23 kjördæmum,
en 40 eru uppbótarþingmenn.
Enginn flokkur fær uppbótar-
sæti, nema hann fái þingmann
kosinn . í kjördæmi eða meir
en 60 þús. atkvæði samanlagt.
Vegna þessarar reglu, fékk
þýzki Slésvíkurflokkurinn einn
mann kosinn í seinustu kosn-
ingum, þótt hann fengi aðeins
9 þús. atkvæði, en Réttarsam-
bandið engan, þótt það fengf
52 þús. atkv. Regla þessi þykir
þó sjálfsögð, til þess að hindra
óeðlílega marga smáflokka.
Kosningarfyrirkomulagið í
Danmörku virðist ýta undir
smáflokka, eins og sést á því,
að ellefu flokkar taka þátt í
kosningunum nú, en 8 flokkar
til viðbótar reyndu að bjóða
fram, en gátu ekki fullnægt
settum regíum. Þessar reglur
eru, að flokkar eigi annaðhvort
fulltrúa á þingi eða leggl fram
undirskrift 10 þús. meðmæl-
enda. Einn af nýju flokkunum
gat boðið fram vegna þess, að
þingmaður gekk úr flokki Aks-
\ els Larsens vegna ágreinings
(við flokksformanninn) og
gerðist síðan þátttakandi í hin
um nýja flokkl, án þess þó að
verða frambjóðandi hans.
Þegar frá eru taldir fær-
( eysku og grænlensku fulltrúarn
ir og fulltrúi þýzka Slésvíkur-
flokksins, eiga sex flokkar full
trúa á þingi. Fjórir þeirra eru
gamlir og rótgrónir þar. Lang-
stærstur þeirra er flokkur Sós-
ialdemókrata, sem hefur 76
þingmenn. Næst kemur vinstri
! flokkurinn, sem hefur 38 þing
menn. Þá kemur hægri flokk
urinn, sem hefur 32 þingmenn
og svo róttæki flokkurinn, sem
hefur 11 þingmenn. Þetta eru
hinir hefðbundnu flokkar í
Danmörku og því halda þeir
talsvert hópinn, þótt þá greini
á málefnalega. T. d. hafa þeír
haldið sameiginlega fundi í
kosningabaráttunni nú, án þátt
töku hinna 'lokkanna. Auk
þeirra eru svo tveir þing-
flokkar aðrir, sem báðir fengu
fyrst' fulltrúa á þingi í sein-
ustu kosníngum, er fóru fram
1960. Annar þessara flokka er
Sosíaliski Þjóðflokkurinn, sem
er undir forustu Aksels Lars
ens, og varð til með þeim
hætti, að Larsen hrökklaðist
úr Kommúnistaflokknum eftir
að hafa verið lengi forustu
maður hans, því að hann taldi
flokkinn of háðan. erlendum
áhrífum, og stofnaði hann þá
þennan nýja flokk, sem hlaut
ekki aðeins megnið af fylgi
kommúnista, heldur ýmsra
minni flokka annarra. Hinn
nýju flokkanna á þingi Dana
er Óháði flokkurinn, er á sín-
um tíma var stofnaður af Knud ,
Kristensen, fyrrv. forsætisráð
herra, eftír að hann skildi við
vinstri flokkinn. Flokkur þessi
er að ýmsu leyti til hægri við
hægri flokkinn og til vinstri
við vínstri flokkinn, í andstöðu
sinni gegn opinberum afskipt-
■um. Flokkur Larsens hefur
ellefu þingmenn, en Óháði
flokkurinn sex.
í kosningum 1960 gerðist
ekki aðeins það, að tveir nýir
þingflokkar kæmu til sögunn
ar, heldur hurfu tveir flokkar
af þingi, sem höfðu alllengi átt
fulltrúa þar. Annar þessara
flokka var Réttarsambandið,
spm hefur fyrir meginstefnu,
að ríkið eigi allar jarðeignir,
en það hafði átt fulltrúa á þingi
óslitið síðan 1926 og átti þar
um skeið 12 fulltrúa. Hinn
þessara flokka var Kommúnista
flokkurinn, sem hafði átt full-
trúa á þingi síðan 1932 og hafði
fengið 18 þíngmenn kosna í
þingkosningunum 1945. Báðir
þessir flokkar taka þátt í kosn
ingunum nú og eru ekki taldir
vonlausir um að fá aftur full-
trúa kosna.
Auk þeirra átta flokka, sem
nú hafa verið nefndir, er svo
þýzki Slésvíkurflokkurinn og
danski Sameiningarflokkurinn,
sem um skeið átti fulltrúa á
þingi. Ellefti flokkurinn, sem
er alveg nýr af nálinni, kennir
sig við friðarstefnu og berst
m. a. fyrir því, að Danmörk
segi síg úr Atlantshafsbandalag
inu. Óvíst er talið, að hann
hefði getað boðið fram, ef einn
af þingmönnunum úr flokki
Larsens hefði ekki gengið í
hann, eins og áður er rakið.
Þótt flokkafjöldí sé mikill í
Danmörku og fljótt á litið
mætti því álykta, að ringulreið
ríkti í stjórnmálunum þar, er
svo ekki, heldur gætir þar mest
tveggja höfuðstefna og má með
vissum hætti tala um tvær aðal
fylkingar þar. Milli sósíaldemó
krata og róttæka flokksíns hef
ur oftast verið meira og minna
samstarf. Þessir flokkar eru
nú búnir að vera í stjórn sam-
an síðan 1957, fyrst með Réttar
sambandinu og síðan tveir ein-
ir. Síðan 1960 hefur meirihluti
þeirra byggst á eínu atkvæði
eða atkvæði annars Grænlend-
ingsins, sem gekk til liðs við
þá, en annars er það venja
Grænlendinga og Færeyinga að
hafa ekki afskipti af stjórnar-
myndunum. Sósíaldemókratar
og róttæki flokkurínn fara ekki
dult með það, að þeir muni
fara með stjórn áfram, ef þeir
halda meirihlutanum. Hins
vegar eru svo vinstri flokkur-
inn og hægri flokkurinn, sem
hafa haft náið samstarf seín-
ustu árin og eru reiðubúnir til
að mynda stjórn saman, ef þeir
fá aðstöðu til þess. Þessir tveir
flokkar hafa oft verið nokkurn
veginn jafnsterkir á þingi sam
anlagt og sósíaldemókratar.
Þannig höfðu þeir heldur
fleiri þingmenn samanlagt en
sósíaldemókratar á kjörtímabil
inu 1957—1960, en hafa heldur
færri þingmenn nú vegna þess,
að þeir mísstu sex þingsæti til
Óháða flokksins í seinustu kosn
ingum.
Það, sem danskir kjósendur
hafa því fyrst og fremst að
velja um nú, er það, hvort þeir
vilji hafa ríkisstjórn sósíaldemó
krata og róttækra áfram eða
hvort þeir vilja efla vinstri
flokkinn og hægri flokkinn til
forustu.
Ef litið er fljótlega á stefnu
skrár þeirra fjögurra flokka,
sem hér eigast aðallega við,
verður ekki hægt að segja að
munurinn sé ýkja mikill. Menn
verða helzt að lesa á milli lín
anna og dæma af reynslunni.
Þá kemur í ljós, að það myndi
sennílega verða aðalmunur á
stjórn jafnaðarmanna og rót-
tækra annars vegar og stjórn
vinstri flokksins og hægri
flokksins hins vegar, að • sú
síðarnefnda myndi reyna held-
ur meira að hamla gegn opin-
berum afskiptum, fara sér hæg
ara í ýmsum félagslegum að-
gerðum, treysta meira á hið
frjálsa framtak.
Það gildír jafnt um þessar
tvær meginfylkingar, að þær
eiga sér óþægilega keppinauta
í smá flokkunum sitt til hvorr
ar handar. Flokkur Larsens er
stjórnarflokknum verulegur
keppinautur meðal vinstri sinn
aðra kjósenda og jafnframt
nota hægri flokkarnir hann
sem grýlu. Þeir segja, eins og
rétt er, að sá möguleiki sé
fyrir hendi, að sósíaldemókrat
ar og flokkur LarsenS geti feng
ið meirihluta á þingi og þótt
þetta leiði ekki til stjórnarsam
starfs, geti sósíaldemókratar
notað þetta til að koma fram
ýmsum málum, er aðrir flokk
ar myndu ekki fallast á. Mál-
flutningur Larsens styrkir
þennan áróður, og því keppast
forvígismenn sósíaldemókratar
við að lýsa yfír því, að þeir
muni ekki leysa nein stórmál
í samvinnu við flokk Larsens.
Hægri flokkarnir hafa svo sitt
vandræðabarn, þar sem Óháði
flokkurinn er. Hann deilír á
þá fyrir undanlátsemi og tæki
færisstefnu og lofar því að
fara ekki í neina ríkisstjórn,
svo að hann þurfi ekki að víkja
neitt frá stefnunní. Þetta kann
ýmsum að þykja góð latína, en
það eykur ekki trú á stjórnar-
möguleika hægri flokkanna.
Það er vafalítið verulegur
stýrkur fyrir stjórnarflokk-
ana, að efnahaglegst árferði
hefur verið heldur hagstætt í
Danmörku seinustu misserin.
Þó segja hagfróðir menn, að
ský séu nú á loftí og geti
þurft að grípa til róttækra að-
gerða innan tíðar. Almenning
ur verður þess hins vegar ekki
var og það mun því sennilega
lítil eða engin áhrif hafa á úr-
slit kosninganna. Skoðánakann
anir vírðast benda til þess, að
sósíaldemókratar muni heldur
auka fylgi sitt, en hins vegar
virðist róttæki flokkurinn í
verulegri hættu. Hann tapaði
miklu fylgí í seinustu kosning
um og virðist ekki hafa rétt sig
við aftur. Smáflokkarnir virð
ast einkum hættulegir honum.
Stjórnarandstæðingar beina
ekki sízt skeytum gegn honum,
þar sem hann er talínn veik-
ari fyrir en sósíaldemókratar. 9
Þ.Þ. S
T í M I N N, sunnudaginn 20. september 1964 —
1