Tíminn - 20.09.1964, Blaðsíða 8

Þetta er fyrsta myndin eftir Delaeroix, sem sýnd var opinberlega og vakti mikið hneyksli og andúð í
París, þótt nútímamenn eigi erfitt með að botna i því, „Skáldin Dante og Virgill á nökkvanum I helvítl'.
Eigandi: Louvre-safnið í París.
hvað mannkindin getur veríð
heimsk!“
Eugéne Delacroix fæddist í
Charenton-St-Maurice rétt hjá
París vorið 1798, skrifaður son
ur Charles Delacroix, sem löng
um var sendiherra fyrir land
sitt og utanríkisráðherra um
eítt skeið, en hann var í raun
inni sonur annars og frægari
manns. Þetta fór ekki hátt með
al samtíðarmanna þeirra, og
ekki alls fyrir löngu tóku lækn
ar af skarið með það að Charl
es Delacroix hafi hreint ekki
haft líkamsgetu til að vera fað
ír að barni! Og í nýjustu út-
gáfu frönsku alfræðibókarinnar
Larousse Eugéne ekki lengur
talinn sonur þessa manns. En
hver var þá faðir þessa fræg-
asta myndlistarmanns róman-
tísku stefnunnar í Frakklandi?
Það var hvorki meira né
minna en frægasti maðurinn í
frönskum stjórnmálum á öld
inní, sem leið, sjálfur Talleyr
and. Ef bornar eru saman
myndír af Talleyrand og sjálfs
mynd málarans á efri árum,
leynir sér ekki skyldleikinn.
Eugene byrjaði ungur að
leggja fyrir sig myndlistarnám
fyrirmyndar, það var klassíska
stefnan með sína ró og festu,
en það átti ekki við hið róman
tíska og ástríðufulla eðlí þessa
unga manns. Hann tók aftur á
móti miklu ástfóstri við drama
tísk efni og túlkaði með ofsa-
fullum og óstýrilátum litum og
sýndi mikla dirfsku í formi og
teikningu myndarinnar, en
það varð til að hneyksla flesta
samborgara hans vegna íhalds
semi þeirra við ríkjandi mynd
smekk. Eugéne var ekki nema
23 ára, þegar fyrsta mynd hans
birtist á sýningu í París Salon,
myndin „Skáldin Dante og Virg
ill á nökkvanum í helvítí".
Mynd þessi markaði tím^mót
í franskri myndlist — og auð-
vitað vakti hún heilmikið
hneyksli. Þetta var einn hinna
„ungu reíðu manna“, sem er
uppsigað við alla íhaldssemi
og akademiskar kreddur og
þvingun.
Myndlistargagnrýnendur réð
ust langflestir heiftarfullir á
EUGENE DELACROIX
Freistandi væri að segja
nokkuð frá öðrum myndlistar
sýningum, sem haldnar voru í
sambandi við Edinborgarhátíð
ina, svo sem sýningu á svarlist
arverkum eftir Edward Munch
eða abstraktsýningu ungra
skozkra og franskra málara og
myndhöggvara, en það verður
að liggja milli hluta- að sinni.
Sumurn kánn að þykja súrt í
broti að ganga fram hjá slíku
til að eyða fremur rúmi undir
rómantíkara frá horfinni öld.

'

ítalski fiðluleikarinn Paganini var samtímamaður Delacroix, þó
mörgum árum eldri og lézt mörgum árum á undan málaranum,
sem málaði þessa mynd af fiðlaranum nokkru áður. Paganini þótti
galdramaður og spunnust þjóðsögur bæði um líf hans og list, réð
yfir dæmalausri tæknl, og gekk m.a. sú saga, að djöfullinn legði
honum til kraft og leikni. Eigandi: Philipps Memorial Gallery I
Wahslngton.
En aðalmyndlístarsýning Edin
borgarhátíðarinnar að þessu
sinni var helguð hundruðustu
ártíð franska myndlistarmánns
ins Eugéne Delacroix. Þetta
er langstærsta sýning, sem hald
in hefur verið á verkum hans,
og varð Edinborg að bíða nokk
uð fram yfir sjálft afmælið til
að fá sýninguna, því að á und
an var hún haldin í Louvre-
safnínu í París, sem á auðvitað
mörg verkin, en öðrum var
sankað saman um víða veröld.
Er nú ekki hægt að segja ann-
að en rómantíkinni hafi verið
gerð rífleg skil á þessari hátíð
og mega Frakkar vel við una,
að verk tveggja af helztu lista
mönnum rómantí?ku stefnunn-
ar í Frakklandi hafa verið
kynnt rækilega í Edinborg í
ár, margs konar verk eftir tón-
skáldíð Berlioz og svo sýning
á meira en tvö hundruð mál-
verkum og teikningum eftir
Delacroix.
Báðum þessum listamönnum
sem féllu frá með fárra ára
millibili, var það og sameigin-
legt, að þeir voru ágætir rit-
höfundar. Liggur merk sjálfs-
ævisaga eftir Berlioz, og dag-
bækurnar, sem Delacroix reit,
eru góðar bókmenntir og býsna
lærdómsríkt rit. Þar stendur
á einum stað og ber með sér,
að ekki hafa rómantísku skáld-
in og listamennírnir mætt
miklu meiri skilningi af samtíð
inni en abstraktmálarar og at-
ómskáld nú á dögum. Delacroix
segir:
„Þegar ég loks eftir langa
mæðu hef lagt síðustu hönd
á mynd og lízt hún harla
góð, er hún ekki gerð alveg
út í bláinn, heldur tjáir hún
hugsun mína, hefur hug-
mynd að baki sér, en það
er eins og lokuð bók fyrir
þessu svokallaða listaáhuga
fólki, sem skilur ekki neitt.
Það er meira en að mæla,
og stundaði það af miklum
áhuga, en ekki felldi hann sig myndir hins unga manns, jafn-
við kenningar David-stefnunn vel þótt ýmsum dyldist ekki, að
ar, sem þá var allsráðandi í hér væri á ferðinni maður með
franskri myndlist. Flestir mál- snilligáfu. Aðeins eitt blað
arar í París fylktu sér um lét í ljós fögnuð yfir sýning-
Jacques-Louis David, sem unni, og það var ritstjórinn
tóku sér list fornaldarinnar til sjálfur, sem skrifaði, Thiers,
Þessi litla olíumynd er frá sama ári og „Dante og Virgill", ber
heltið „Refsing Jane Shore". Jane Shore var gift kaupmanni í
London en hljóp frá honum árið 1470 og gerðist hjákona Játvarðs
konungs fjórða. Þegnr hann féil frá, og Ríkarður þriðji tók við
völdum, ákærði hann konuna fyrir galdra. Var hún dæmd til
að reika um í lakf einu klæða og berandi kerti í hendi. Dauðarefs-
ing lá við að gefa henni mat. Eftir nokkra daga flæking konunnar
sá maður hennar aumur á henni, en var tekinn fastur, þegar hann
ætlaði að líkna henni, og lést hún skömmu síðar. Mögulegt er,
að Delacroix hafi séð sjónleik um hana vorit' 1824, er hann fór
til London og síðan hafi hann málað þessa mynd.
b
T í M I N N , sunnudaginn 20. september 1964 —