Alþýðublaðið - 23.02.1928, Blaðsíða 2

2
HLEÝÐUBBAÐIÐ
| ALÞÝieBLAÐlÐ
< kemur út á hverjum virkum degi. |
5 Afgreiðsía í Alpýðuhúsinu við ;
J Hverfisgötu 8 opin frá kl. 9 árd. j
j til kl. 7 síðd.
j Skrifsíofa á sama stað opin kl. '
f 9*/b—10Va árd. og kl. 8—9 síðd. :
« Slraiar: 988 (afgreiðslan) og 1294 ;
1 (skrifstofan).
j Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á •
Imánuði. Auglýsingarverðkr.0,15 :
hver mm. eindálka. ;
Prentsmiðja: Alþýðuprentsmiðjan :
(í sama húsi, sömu simar). ;
Alþingi.
Neðrs desld.
Einkasala á tóbaki.
Frv. Héðin-s Valdimarssonar um
.emkasölu ríkisins á tóbaki var
í gær til 1. umræðu. Benti hann
á, að auka þarf að miklum mun
tekjur ríkissjóðs, og að sjáífsagt
er, að ríkið noti þá aðferð til að
afla þeirra, sem næst með breyttu
skipulagi, án þess, að álögur á
Iandsmönnum aukist. I samkeppn-
isverzlun á tóbakinu fær ríkið að
eins tollinn, en með einkasölu rík-
isins fær það einnig þann gróða,
sem heildverzlanir með tóbak
annars fá. í annan stað er kostn-
aður við eitt stórt fyrirtæki minni
heldur en við mörg smærri. M.
a. þarf færri starfsmenn. Þannig
aukast tekjur ríkissjóðs við einka-
söluna, án þess að varan hækki í
verði, enidia er ákveðiö í frv., að
ríkisstjóxnin setji hámarksverð á
tóbak í smásölu. Sýnidi það sig
og áður, meðan einkasalan var,
að hagnaðux ríkissjóðs af henni
óx ár frá ári. — Ól. Thors, Magn-
ús dósent og Jóhann úr Eyjum
töluöu allir gegn frv., en með
samkeppnissölu, og Sig. Eggerz
kom með þau broslegu mót'mæli,
að ekki væri vert að breyta til
nú, því að komið gæti til mála,
að ,„þeir frjálslynidu“ tækju við
stjóm innain fárra ára, og þá
yrði einkasalan aftur afnumin.
Hætt er þó við, að Sigurður verði
að láta sér nægja bankastjóra-
nafnið næstu árin, en verði ekki
settur í ráðherrastól að nýju. —
Út af andmælum Magnúsar dós-
ents gegn frv. benti Héðinn á,
að enn hefði Magnús ekki talað
á móti ríkisrekstri mentastofnana,
t d. háskólans, eða haldið því
frasm, að Magnús sjálfur eða aðr-
ir ættu að fá að „spekúlera" með
hann á samikeppnisrekstrar vísu.
Hins vegar tali Magnús þráfald-
lega gegn rikisverzlun. Kæmi það
sennilega til af því, að hanin hefði
meiri þekidngu á mentamálum en
verzlunarrekstri.
Ftv. var vísað til 2. umr. með
14 atkv. gegn 9 og til fjárhagsndJ
Opinber reikningssldl hluta-
félaga.
Frá frv. Sigurjóms Á. Ó'afsson-
ar um opinber reikningsskil hluta-
féSfiga var skýrt hér í blaðinu á
föstudjaginn var. Það var sarn-
þykt til 2. umr. með 13 atkv*.
gegn 7 og til allshnid., eftir að
flutningsmaður hafði skýrt, hve
nauðsynlegt og sjálfsagt það .er,
að pukurblæjunmi sé svift af því,
hvernig störu hlutafélögunum er
stjórnað og hvernig afkoma
þeirra er, svo mjög sem rekstur
þeirra hefir áhrif á atvinnu og
afkomu fjölda manna og flest
þeirra fá stórfé að láni í bönk-
unum.
Ljósmæðrum neitað um launa-
bót.
Alkunna er, hve ljósmæðrunum
íslenzku er hraklega launað starf
siitt, svo mikilvægt og nauðsyn-
legt sem það er. Tilraunir hafa
'verið gerðar á tveimur síðustu
þimgum til þess að fá launakjör
þeirra bætt, en ,því hefir verið
synjað. Enn var tilraun gerð á
þessu þingi, og stóðu að henni
menn úr öllum aðalflokkunum
þremur. Flutningsmcnn voru Hall-
dór Steinsson, Ingvar og Jón
Baldvinissön. 1 frv. þeirra voru
iágmarkslaunin í sveltum hækk-
uð upp í 300 kr. auk dýrtíðar-
uppibótar, og hækkuðu á 12 ár-
um í 500 kr. I fjölmennuSitu um-
dæmunum gátu launin komist
upp í 1500 kr. á ári samkvæmt
frv. Eftir að það hafði verið sam-
þykt í e. d„ var það í gær til 1.
uimr. í n. d. Urðu viðtökurnar
þar þær, að það féll með jöfnum
atkv. (12 gegn 12) án þess, að
nokkuð væri um það rætt. Með
frv. greiddu aitkvæði: Alþýðu-
/flokksfulltrúarnir (Haraldur, Héð-
inn og Sigurjón), Gunnar, Ben.
Sv., Ásgeir, Lárus, Tr. Þ., Þor-
leifur, S. Egg., Jóhann og Maign-
ús Jónsson. Að falii þess stóðu:
Einar á Geldingaiæk, Ól. Thors,
Jón Auðunn, P. Ott, Jón á Reyni-
stað, Magnús Guðm., Halld. Stef.,
Hannes, Ing. Bj„ Jörundur, M. T.
og Sveinm. Fieiri voru þ& ekki
viðstaddir.
Fiskiveiðamál.
Tvö frv. eru komin fram Uim
hreytingu og aukningu á Fiski-
veiðasjóðnum. Annað flytur Jón
Baldvinsson í e. d. Er það uon
Veolájiasjód fiskimanna. Sé hann
st-ofnaður af Fiskiveiðasjóðnum,
sem nú er nokkuð yfir hálfa millj-
ón ;kr., og auk þess 2 millj. kr„
sem ríkissjóður láni sjóðnium.
Skal það lán vera vaxta- og af-
biorgunar-laust fyrstu 5 árin, en
endurgreiðast ríkissjóði síðan með
jöfnum gffeiðsluim á 35 árum. Fé
þetta ar ríkisstjórninni heim-
iiað að taka að láni. Til’-
gangur sjóðsims er að gera mönn-
um, sem fiskveiðar stunda á vél-
bátum og árabátum, sem arðsam-
astan afla sinn, með því að gera
þeim unt að verka hann sjálfir.
Veitist lán úr sjóðnum að eins
út á afla, sem ætlaður er til verk-
unar sem þurkaður saltfiskur til
útflutnings. Lánin má veita til
9mánaða lengst, og séu þau veitt
samkvæmt reglum, sem settar eru
í fry. og væmtanlegri regluigerð.
• Sjóðurinn skiftist í deildir, sem
starfi þar, sem þess álízt rnest
þörf og héraðsbúum sjálfum er
rnest áhugamál að fá þær,
en fyrst um sinn verði þær
eigi fleiri en 25. 1 annan stað
fiytur Jóhann úr Eyjum og 5 aðr-
ir íhaldsmenn frv. í n. d. um
Fiskiveðasjóð íslands. Leggi rík-
issjóður sjóðnium fillag, sem
nemi 100 þúsumdium kr. á ári í
mæstii 5 ár. Einnig skuli sjóð-
urinn gefa út skuldabréf, sem
megi mema alt að ferfaldri upp-
hæð höfuðstóls hans. Hafi rifcið
bakábyrgð þeirra, ef sjóðinn
þirýtur. Sjóðurinn veiti lán til út-
vegsauka, en þeim einum, sem
hafa a. m. k. tvöfalt við að
ieggja. Ekki er sjóðnum ætlað
samkv. þessu frv. að sjá fyrir
Jánsþörfum háseta eða efnaniimstu
fiskimainna. Þvert á móiti hefir
verið smeygt inn í frv. ákvæði,
sem rýrir mjög sjóveðsrétt háseta
í skipum og gerði hann sárlítils
vifði í surnum þeirra, ef sam-
þykt yrði. Hins vegar miðar frv.
Jóns Baidv. að því að tryggja
þeim bátasjómönnum, sem. minst
hafa umleikis og erfiðast eiga
uppdráttar, nauðsyniega hjálp til
sjálfshjálpiar. — Þetta síðarmefnda
frv. var í gær til 1. umr. og fór
til 2. og sjávarútvn. Á síðasta
þingi skoraði e. d. á stjórnina
að umdirbúa löggjöf um iámsstofn-
un fyrir bátaútvegjnn. Nefnid, er
stjórnin setti tii að athuga máiið,
hefir lagt fram tiilögur • sínar, og
iiggja þær fyrir sjávarútvn. n. d.
Við umræðuna í gær skýrði Sig-
urjón frá því, að í stað þess að
athuga þær tillögur með öðrum
nefnidiarmöniraum, hefðu íhalds-
memmirnir, Jóhainm og Ól. Thors,
hnuplað raokkru af hugmyndum
milliþingamefndarinnar og brætt
svo frv. upp úr því og viðaukum
frá sjálfum þeim, og lægju nú
þrenmar tillögur fyrir þinginu um
þessi mál og bæri þvi nú að
Vinraa hið bezta þar úr.
Frv. þeirra Ingvars og Erlings
um einkasölu á útfluttri síld var
afigreitt tl 2. umr. og sjávarútvn.
Ól. Thors einn greiddi atkvæði
gegn því, en 17 með.
Önnur mál.
Frv. um lífeyri starfsmanna
Búmaðarfélagsins varð að löguim.
Frv. um að selja Akranesskaiup-
tún,i (Ytra Akramessbreppi) prests-
setúxsjörðina Garða, sem liggur
upp frá kauptúninu, var vísað tii
2. umr. og allshm. Allshn. efri
deildar flutti það. Frv. um bænda-
skóiann á Hólum var nokkuð
rætt, en umr. síðan frestað. Það
var 3. umræða.
Leicréíijnq. Lína féll úr þingl
fréttunum í blaðinu í gær. Átti
að Istanda að fræðs lu mú I aneín d a,-
firv. var vísað til mentamáland.j
en þingskapafiTV. til allshnd.
Efri deild.
í
Þar var til umræðu í gær frv.
■" ........ ,rr%
.(
j
%
stjórniarinnar um byggingai'- og
landnámssjóð. Frumvarpið er í
aðalatriðunum samið af milli-
þinganefndinni í landbúnaðarmál-
umum, og er tilgangur þess að
gera mönnum kleift fjárhagslega
að endurbyggja sveitabæi og að
reisa nýbýli á óræktuðu lanidi og
með því stuðla að aukinni ræktuií
og fjölgun heimila í sveitmn.
Þessum tilgangi er ætlað að ná
með því að veita lán til bygg-
inga með hagkvæmari kjörum en
kostur hefir verið hingað til, af
því reynslan er búin að sýiraa,
að lánskjör Ræktunarsjóðsins til
bygginga eru afar-óhagkvæm,
vextir of háir og afborgunartimi
of stuttur. Lántakendur, sem ekki
eru því betur efnaðir, rísa ekki
undir árlegum greiðslum, sem af
þeim eru heimtaðar.
Nokkrar umræður urðu um frv.
aðallega milli Jóns Þorlákssonar
og Jónasar dómsmálaráðherra, áð-
ut en því yrði visa'ð til 3. um:n
Til 1. umr. var frv. um heimild1
fyrir hreppstjóra að framkvæma
lögtak og fjárnám og frv. um
eignarnám á jörðinni Reykhólar.
Er hið síðastnefnda eftir beiðnr
manna þar vestra, er’ vilja hafa
þar læknlsbústað, en eigandi vill
ekki seíja jörðina né heldur,'
skika úr hennL Hefir Þórðuii!
Bjarnason kaupmaður, fyrir hönd
móður siranar, sem er eigandi'nu,
sent þinginu mótmæli, nema allar.
hlunnindajarðir landsins væru
jafnframt gerðar að ríkiseign.
Sveinbjöm Oddsson
Akranesi.
Eins og menn vita, hefir deila.
staðið í blöðunum milli Svein-
björns Oddssonar verkamannis á.
Akranesi og Haraldar Böðvars-
sonar kaupmanns. Hefir Svein-
bjöxn haft samúð allrar alþý'ðu:
í þessari deilu. Haraldur Böðv-
arsson hefir komið frarn eins og
dónalegum og ómentuðum íhalds-
man.ni sæmir. Hefir hann bofiö
Svein'birni á brýn þjöfnað og lit-
ilmensku o. fl. eiginleika, sem í-
haldsburgeisum eru kunnastir.
1 morgun var Sveinbimi sent
eftirfarandi símskeyti:
Sveinbjörn Oddsson, Akranesi.
Jaf naðarmannafélag íslands sam-
þykti í einu hljóði á samkomu
gærkveldi kjósa þig heiðursmeð-
lim af tilefni móðgunar Haralds'
Böðvanssonar. Greinina teljum
við glögga viðurkenningu starfs
þíns fyrir verbalýðinn.
Hmilduf Gudmundssjn,
formaður.
tfrlend simskeytl®.
Khöfn, FB„ 22. febr.
Slys á sjó.
Frá Osló er símað: Norskl:
strandferðaskip rakst á sker ná-
lægt Haugasuradi og sökk. Senni-
lega hafia ellefu menn drukknað.,