Tíminn - 15.11.1964, Síða 5

SUNNUDAGUR 15. nóvember 1964
TIMINN

5
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: i-órarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Ir.driði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson. Aug-
lýsingastj.: Steingrímur Gíslason. Ritstj.skrifstofur í Eddu-
húsinu, símar 18300—18305. Skrifstofur, Bankastræti 7. Af-
greiðslusími 12323. Auglýsingasími 19523. Aðrar skrifstofur,
sími 18300. Áskriftargjald kr. 90,00 á mán. innanlands — í
lausasölu kr. 5,00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h.f.
ATTLEE LÁVARÐUR:
Umferðarkennsla
Hin tíðu umferðarslys hafa vakið ugg manna og á-
hyggjur og eru allir sammála um að stuðla að þvi
með öllum ráðum að bægja hini vaxandi umferðar-
hættu frá eftir því sem frekast er kostur. Mönnum ætti
að vera orðið það ljóst, að varðandi ráðstafanir til að
stuðla að umferðaröryggi hefur ekki nægilega vel að
verki verið á undanförnum árum og margt í mesta
ólöst komið á þessu sviði og fer ástandið versnandi með
aukinni umferð og vaxandi bifreiðaeign landsmanna.
Það má ekki lengur horfa í að leggja í verulegan kostn-
að til að stuðla að sem mestu umferðaröryggi, er bjarg-
að gæti mörgum mannslífum frá tortímingu í umferðinni
og eigum við hvað það snertir enn margt ólært aí öðr-
um þjóðum.
Að þessu sinni skal aðeins einn þáttur þessara mála
gerður sérstaklega að umtlsefni, en það er umferðar-
kennslan í skólum landsins. Til mjög skamms tíma hefur
húu engin verið, a.m.k. ekki skipulögð og enn er hún
mjög skammt á veg komin. 1958 var sett löggjöf, er kvað
á um umferðarkennslu í barna- og unglingaskólum, er
skyldi nánar ákveðin í reglugerð. Regiugerð þessi var
ekki sett fyrr en á árinu 1960 og er ekki enn komin til
fullra framkvæmda.
S.l. miðvikudag bar Jón Skaftason fram fyrirspurn til
menntamálaráðherra um framkvæmd fyrirmæla laga
og reglugerða um umferðarkennslu i skólum og vitnaði
m.a. til tímaritsgreinar Baldvins Þ. Kristjánssonar um
umferðarkennsluna, en Baldvin er manna kunnugastur
öryggismálum. Bar grein Baldvins það með sér að þessi
mál eru í hinum mesta ólestri. 1961 var ágætur maður
fenginn til að veita umferðarkennslunni forstöðu, en
slíkur var nánasar- og smásálarskapur þeirrar ríkisstjórn-
ar, sem um þær mundir gumaði sem mest af fleytifull-
um sjóðum og tekjuafgöngum, að hún vildi ekki fallast á
að greiða þessum ágæta manni nema hálf laun fyrir vik-
ið og aðstaða hans öll hefur verið með hætti, að í raun-
inni má það teljast þrekvirki sem honum hefur tekizt
að gera á þessu sviði, þótt það nái allt of skammt og sé
of seinvirkt.
Úrbótaloforð
Ráðherrarnir, sem hafa margfaldað ferða-
kostnað sinn gátu ekki séð af nema um 35 til 60 þús.
krónum á ári í fjárveitingu til umferðarkennslu í skól-
um. Mönnum hlýtur að hnykkja við slíkri fjárveitinga-
tregðu, foreldrum, sem eiga börn sín í stöðugri hættu á
götunum, ekki sízt í Reykjavík, þar sem svikizt hefur
verið um að búa börnum og unglingum sómasamleg
leiksvæði, hlýtur að blöskra. Þessi tregða ríkisstjórnarinn-
ar hefur varað og verið óbreytt ár eftir ár og enn er
þetta þjóðþrifaverk aðeins hálflaunað starf. Er mennta-
málaráðherra svaraði fyrirspurn Jóns Skaftasonar mátti
helzt skilja, að hann væri ánægður með óbreytt ástand
og að harla mikið hefði verið unnið i þessum málum.
Undir lok umræðnanna varð hann þó að viðurkenna að
svo væri ekki og yrði úr að bæta og lotaði bann að beita
sér fyrir því að starfið yrði meira en hálfs dags starf.
Ber að fagna hverju því skrefi. sem stigið er fram á við
á þessu sviði en hitt er hryggilegra að pað þurfi umræður
á Alþingi til þess að fá ráðamenn til að auka fjárveit-
ingar til þessara mála um nokkur þús. hvað þá að þeir
finni hvöt hjá sér til að gera betui nortandi a eitt barnið
af öðru verða umferðaröngþveitinu að bráð.
Hvernig eiga forsætisráölierra
og meðráðherrar hans að vera?
Fyrsta erfiða verkefni Har-
olds Wilson, að unnum kosn-
ingasigri, var stjórnarmyndun-
in. Það er á sinn hátt erfiðara
verkefni en að sigra í kosn-
ingum, þar sem forsætisráð-
herra verður þar einkum að
treysta á sjálfan sig og bera
sjálfur ábyrgð á sínum mistök-
um. Þegar hann er einu sinni
búinn að ákveða útnefningar
verður hann að standa við þær
um nokkurt skeíð. Forsætis-
ráðherrann getur ekki breytt
um umsvifalaust, þótt eitthvert
valið reynist misheppnað.
Hann verður að gefa hverjum
manni tækifæri til að samhæf-
ast verkefninu, ná á því tök-
um, og verjast áföllum meðan
á því stendur. Taki forsætis-
ráðherrann upp á því að reka
á eftir ráðherrum sínum, er
mjög hætt við, að ráðuneytið
í heild bíði við bað siðferði-
legt tjón.
Fyrirmyndar forsætisráð-
herra er vel dómbær, skap-
fastur, reyndur og skilningsgóð-
ur á fólk.
Dómgreind er nauðsynleg
vegna þess, að ráðuneytið er
tæki til ákvarðana með fram-
kvæmdir fyrir augum og
ákvarðanirnar verða að byggj-
ast á dómgreind. Ráðuneytið
er ekki vettvangur mælskulist-
ar og af þeim ástæðum eru
góðir stjórnmálamenr ekki
ávallt góðir forsætisráðherrar.
Til þess þarf dómgreind að
taka afdrifaríkar ákvarðanir út
frá ófullnægjandi vitneskju á
knöppum tíma. Annað hvort
hafa menn dómgreind til að
bera eða ekki. Hafi þeir hana,
geta þeir þróað hana, en sé
hún þeim ekki inngróín, geta
þeir ekki tileinkað sér hana.
Skapfestu þar til að stand-
ast gagnrýni annarra ráðherra,
utan að komandi ásókn og ráð-
leggingar opinberra starfs-
manna. Skapfesta er einnig
nauðsynleg, þegar þunglega
horfir um fyrir stefnu, sem
stjórnin hefur samþykkt, eða
stefnan virðist ætla að bregð-
ast. Þetta bugar ekki skapfast-
an mann og sýnist ekki buga
hann. Hann blaktir heldur ekki
eins og strá fyrir aðvífandi
kenningagusti.
Reynsla er mjög mikilvæg,
skipulags- og félagsreynsla og
reynsla í athafnalífi og við-
skiptum. (Viðskíptajöfrar geta
verið ágætir í ríkisstjórn, en
þurfa ekki að vera jafn góðir
í neðri málstofunni, þar sem
þeir eru ekki vanir að þurfa að
skýra ákvarðanir sínar fyrir al-
menningi eða verja þæi. Þetta
er mikilvægt og hefur orðið
fótakefli margra, t.d. Woolton)
Ráðherrar eru lítils virði, ef
þeir geta ekki komið málum
sínum fram í neðri málstof-
unni, unnið þeim fylgi og út-
skýrt þau.
Við því verður ekki búizt, að
ungir menn bú5 yfir mikilli
reynslu, en elcki þarí þetta
að útiloka þá frá ráðherra-
stöðu. Harold Wilson sat í
ráðherrastóli þrítugui að aldri
og var fyrirmyndar ráðherra,
miðað við þann aldur. Hann
hafði drjúgmikla þekkingu á
ákveðnu sviði, hélt sig við bað
talaði ekki of mikið reyndi
Attlee ,'ávarSur
ekki að láta á sér bera, var
ekki hræddur við sér eldri
menn, var húsbóndi undir-
manna sinna og talaði af
myndugleika, þegar hann tók
til máls. Gordon Walker var
einnig ráðherra um skeið. Ég
get gefið honum góð meðmæli.
Hann var sanngjarn, reifaði
mál vel, var atorkusamur og
hafði vald á undirmönnum sín-
um. Hann talaði aldrei lengur
en hann þurfti.
í ráðuneyti er ekki nauð-
synlegt að tala fallega. Allt
veltur á að geta reifað mál í
skýrum og einföldum drátt-
um. Ráðuneyti er enginn vett-
vangur ræðusnilldar. Nye Be-
van var afbragðs ráðherra og
snillingur í- sáttaumleitunum,
en hætti tíl að tala of mikið
á stundum. Venjulega var
hann mjög góður, oft vitur og
stundum stórvitur. „Þrír fjórðu
hlutar stjórnmálavizku eru
fólgnir í réttu mati á sérrétt-
indum,“ minntist ég að hann
sagði einu sinni. Þetta er snjöll
umsögn og hollt ráð fyrir ráð-
herra.
Forsætisráðherra verður
einnig að - hafa í huga álit
flokksins á afkastagetu ein-
staklingsins, þar sem þetta get
ur orðið mjög veigamikið at-
riði, þegar koma þarf fram
óþægilegum málum á skömm-
um tíma. En hann verður einn-
ig að hafa sínar eigin skoðan-
ír á manninum og halda fast
við þær. Þetta hefur í för með
sér langar setur í neðri mál-
stofunni til þess að komast að
raun um. hvernig flokksmenn
hans bregðast við málflutningi
mannsins og hvernig viðbrögð
andstæðinganna eru, sem ekki
er síður mikilvægt. Enginn var
voldugri en Baldwin. meðan
hann stóð á hátindi frægðar
sinnar. Hann sat oft tímunum
saman og hlustaði á umræður
í neðri málstofunni. Þegar
Lloyd George hætti að hlusta
á umræður í þinginu, fór hann
að missa tökin á ríkisstjórn-
inni.
Persónuleiki manna skerðir
einnig valfrelsi forsætisráð-
herra. Ég hef áður sagt frá því,
að Herbert Morrison og Emie
Bevin þoldu illa hvor annan.
Ég gat því ekki látið Herbert
vera málsvara i neðri málstof-
unni — en til þess var hann
sérlega vel fallinn — meðan
Ernie gegndi fjármálaráðherra
embætti og fór á þann hátt
með veigamikinn þátt innan-
landsmálanna. Þetta var meg-
inástæða þess, að Ernie var
gerður að utanríkisráðherra.
En svo kom á daginn, að hann
reyndist ágætur utanríkisráð-
herra.
Stundum ber svo við, að
maður fær ekki þá ráðherra-
stöðu, sem hann sjálfur kýs
eða forsætisráðherra telur hon-
um hæfa bezt. Forsætisráð-
herra verður að fela tveimur
eða þremur af sínum beztu
mönnum tvö til þrjú veiga-
mestu embættin. Hæfnin ræð-
ur ekki ein úrslitum, staðan í
flokknum hefur sitt að segja.
Ekki svo að skilja, að vinsæl-
ir menn í flokknum megi telja
sig hafa fyrirfram ákveðinn
rétt til ráðherraembættis. Mér
geðjast ekki alls kostar að
„skuggaráðuneytinu." Það
kann að koma mönnum til að
halda, að þeir séu æðsta ráð
í ákveðnum málum og vissir
um ráðherrastöðu, þegar þar
að kemur. Auk þess ætti ekki
að hvetja menn til að sérhæfa
sig um of. Sérhæfingin er þeg-
ar orðin of mikil. Forsætisráð-
herrann ætti einn að ákveðast
fyrirfram, en allír aðrir ættu
að vera til frjálsrar ráðstöfun-
ar fyrir hann, þegar stundin er
komin.
Þrjú veigamestu embættin
eru embætti utanríkisráðherra,
fjármálaráðherra og varn-
armálaráðherra. í þessi ráð-
herraembætti þarf mikla menn
gáfaða og kjarkmikla.
Utanríkisráðherrann verður
umfram allt að geta staðizt
ásókn, bæði frá sínum eigin
flokksmönnum, atkvæðagreiðsl-
um í þinginu og upphrúgun
óleystra verkefua. Hann á
ekki hafa uppáhald á neinni
þjóð heims umfram aðra og
verður að geta varizt ðllum til-
raunum annarra til að fá hann
til þess. Stjórnarerindrekar eru
kænir. Utanríkisráðherra þarf
alls ekki að kunna neítt er-
lent mál. Ernie Bevan hirti
ekki einu sinni um að bera
nafn Ramadiers rétt fram, held
ur nefndi hann ávallt Reme-
dier. — En utanríkisráðherr-
ann verður að vita vel, hvað
er að gerast.
Fjármálaráðherra verður
einnig að vera traustur og hafa
sterka aðstöðu í flokknum,
geta haft áhrif hina ráðherr-
ana og komið þeim i skilning
um, hve miklu þeir megi eyða.
Hann þarf ekki að vera sér-
fræðingur í efnahagsmálum.
Aðalatriðið er, að hann viti
nóg til að koma í veg fyrir
að efnahagssérfræðingamir
blindi hann með vísindum.
Og vamarmálaráðherrann
verður að vera hlutlaus og
sýna að hann sé það. Hér er
auðvitað ekki átt við hlutleysi
hinnar alhliða fávísi, heldur al-
menna óhlutdrægni. Vamar-
málaráðherra þarf ekki að vita
mikið um stríð eða hafa á því
sérstakan áhuga á einn eða
annan hátt.
Of mikil vitneskja er vafa-
samur kostur. Til dæmis var
Tom Williams ágætur landbún
aðarráðherra, en enginn sér-
Framhald á 14. síðu.