Alþýðublaðið - 25.02.1928, Qupperneq 2
2
ALÞÝÐUBBAÐIÐ
-~'T*ar
Meðrl deild.
Sambandslögin og bóngurinn.
Sigurþur Eggerz hefir gert sitt
ýttiasta til aö fá auðtrúa menn til
að ímynda sér, að hann væri sá
frelsari íislenzku þjéðarinnar, sem
ásamt sínum volduga frelsisher
myndi leysa hana undan kúgun
sambandslaganna við Dani, og
fyrir því yrði hún að efla flokk-
inn hans. Öðrum væri þar ekki.
treystandi, nema e. t. v. íhalds-
flokknum, eftir að Sigurður tók
að renna ofan í vásann á einum
forkólfi hans. Nú skyldi þá til
skarar skriða og munurinn verða
sén á varðmanni sjálfstæðisins og
þeim hættulegú mönnum, sem
ekki nota hvert tækifæri til að
æpa að dönsku þjóöinni. Hann
bar fram fyrirspurn, stílaða að
venju til stjórnarininar, en Sem
hann óskaði jafnframt að fá svör
allra fiokkanna við, um það,
hvort þeir vildu, aö samibands-
lagasamningnum verði saigt /upp
eins fljótt og lög standa tiL For-
sætisráðherrann svaraði fyrir
hönd stjórnar'.nnar og síns flokks,
Héðinn VaLdimarsson, varaforseti
AIþýö usambandétns, fyrir hönd
Alþýðuflokksins, og jVIagnús Guð-
mundsson aí hálfu Ihaldsilokks-
ins. Kom þá í Ijós það, sem ætla
mætti, að Sigurður hefði sízt bú-
ist við, eftir blaði hans að dæma,
að allir fliokkarnir eru smmála
um, að samningnum beri að segja
upp. En þá kom annað, sem Sig-
urði var ekki um gefið. Héðinn
lýstí yfix því, að þegar sam-
baiulssamningnum verði slitið,
beri íslendlingum að slita ko;n-
ungssambandinu um leið. Konung
er okkur á engan hátt þörf að
hafa, og erlendur konungur ætti
ekld að vera ættjarðarvinunum
keppikefli, ef þjóörækn.in ít peim
eins mikið áhugamál og þelx láta.
Spurðí Héðinn fyrst fyrjrspyrj-
andann og síðan hina flokkana,
hvort þeir vildu ekki líka, að ís-
lendingar segðu upp konungssam-
bandinu. Pví vildu þ-eir hvorugur
svara, Siguxður eða Magnús Guð-
munds'son, og lauk þar með þeim
ræðum. Var auðheyrt, að f>rrir-
spurn Héðims hafði komið þeim
báðum í klípu. Frelsish ri'oring-
inn hefir hingað til ekkert haft
við það að athuga, þótt íslend-
iingar hafí danskan kóng.
Nýtt varðskip.
Frv. urn byggingu nýs land-
helgisgæzluiskips var til 2. umr.
Sigurjón, sem er af hálfu Al-
þýöuflokksins í sjávarútvegs-
nefnd n. d., benti á, að skipið
þarf að v:era útbúið með festar-
hæla og öruggar dráttartaugar til
að.draga skip af grunni, að það
þarf að hafa byssu til að skjóta
línu út í amnað skip, ef á þarf
að halda við björgun, og björg-
unarbát, sem fljótlegt er að setja
út og ekki getur sokkið. Einnig
þurfi skipið að vera svo útbúið,
að læknir geti haft aðsetur í því,
og auðvitað hafa hjúkrunaxgcgn
og, aðrar lækninganauðsynjar. —
Firv. var visað til 3. umr.
Önnur mál.
Rrv. Haralds urn gjaldskrá
lækna var vísað til 2. umr. og
allshmd. og sömuleiðis frv.', er
Bjaxni Asgeirsson flytur, um eign-
ctmáin á Nikulásarkeri undír Lax-
fossi í Norðurá til handa „Lax-
veiðafélagi Norðurár“, sem er fé-
lag veiðibænda meðfram ánni. Á
eigmarnámið að vera gert til írið-
umar kerinu gegn ádxáttarveiði og
tryggimgar laxgöngum upp ána.
N.ú ex kerið kixkjueigni og kem-
ur því til álita, hvort eignarnáms
er þörf fil að framkvæma friðun.
þess. — Frv. um Iöggildingu
verzlmnarstaða fór til 3. umi'æðu,
og var frv. um löggildin.gu Vatt-
arness á Austfjörðum skeytt inn
í það.
Síðara hLuta fundarins héldu á-
fralm umræður um einkasölu rlk-
isins á saltfiski. Talaði Ól. Thors
af hálfiu samkeppnismanna, en
Héðinn sýndi fram á yfirburði og
nauðsyn einkasölu. M. a. benti
hann á, að ’ með einkasöluskipu-
lagi er rnikl.u hægara að sjá um,
að varan sé verkuð samltvæmt
því, sem nieytendurnir óska, heli-
ur en með skipulagslausri sam-
keppnisverzlun. Með einkasölunni
er hagsmunuxn fiskimanna, sem
lítið hafa umleikis, og fiskiverka-
manna í landi, miklu betur borg-
ið, því að xíkiniu ber að sjá jafnt
fyrir þeirra hag og hinna, sem
mikið hafa í veltunni.
Þá er fundartíminn var á enda
höfðu þrír þingmenn kvatt sér
hljóðs, og var þá frh. 1. umr.
um einkasöluna frestað í annað
sinn.
EfrS deild
Fyrir deildinia kom að eins eitt
mál. Þiað er frv. stj. um bygg-
inga- og landmáms-Bjóð, er sam-
þykt var við 3. umræðu og sent
til nieðri deild'ar.
Færeyski togarinxx
„Royndin" kom í nótt frá Eng-
landi og Færeyjum.
Kolaskíp
I$>m í gærkveldi til „Kol ' &
sait'“.
V
Samtok sjómaima.
Kæru stéttarbræður!
Á síðastliðnum árum hafa fram-
leiðsl.utækin —. sérstaklega við
sjóinn — hröðuim skrefum gerst
fuIlkomnarL og stórvirkari í því
að kioma .geysiiegum verðmætum
'undir yfirráð einstaklinga, sém
teljast eigendux þeirra.
Þessix einsíaklingar (stórat-
vinnurekendur) hafa jafnframt
gengið lengra oig lengra yfir hióf
í ásælni sinni gagnvart hinuin
eiginlegu framleiðenduim, mönn-
unum sem virnxia.
Hagsmunasamtök , alþýðunnar
hiafa eigi að sama skapi náð- að
efliast, svo'' að þau hafi getað
rönd við reist.
Þó hafa samtök vérkaimaninia á
stökui stað megnað að verða dá-
lítill, heimill á mestu yfixtroðslur
jnótaðiljans, í kaupgjaldsmálum,
þar sem þau eru lengst á veg
komhx hér á landi. En þetta mega
heita un dantekningar.
Hitt muin kunnast frá flestum
stöðum þessa lands: Stöðugar
kauplækkanir og hraðversnandi á-
stæður viinniandi manna.
Vestmannaeyjar bafa á síðustu
árum aukið og margfaldað fram-
leiðsluna; bátafloti þeirra hiefir
aukist og stækkað svo undrum
sætir.
Jafnhliða þessari gífurlegu
aukningu verðmætanna hefir með
ári hverju kaup sjómanna lækk-
að og hlutskifti þeirra vérsnað.
Liggja að þessu margar orsakir.
Smáútvegsmenn í Vestmanina-
eyjum, sem eru fjölda margir,
hafa við mjög erfitt og óhag-
kvæmt verzlunarfyrirkomulag að
búa. Flestir þeirra hafa fuindið
sig knúða til að'beygja sig undir
sjá'lfdæmi fárra kaupmnnna í
kaupum útgerðarnauðsynja og
'Sölu aflans. Auk þess er, að
margra dómi, eyðslusemi og van-
spilun í rek’stri útgerðaiinnar
nær dæmálaus. Þetta ásamt fleiixu
'hef'ir orðið til þiess að útvegs-
rnenn fóru að huigsa um sparnað.
Stóxútgexðarmenn og kaupmenn,
sem höfðu eiginhiagsmuna að
gæta í því, að sami verzlunaxí-
•mátí héldíst, geingust fyrir því
að stolna „útgerðíirmannai'éiag".
Síðan fyrsta útgerðarmannaifé-
liagið var stofnað í Eyjum eru
nú liðin nálægt 7 ár. Hefir starf
þess og stei'na miðað að því einu,
að lítilsvirða sem me-st hinn skap-
and.i framleiðsluferaft, vinnu sjó-
nmnnanna; þofear nú óðurn að
því miarki, er störkaupmenn virð-
ast keppa að, ssm er það, að
sjómenn hafi að eins eitthvað að
éta á meðan þeir þræla.
Samtök atvinnurekein'da í Eyj-
um hafa haft mjög góða aðstöðu
til að kúga verkalýðinn, enda
niotaðbana -dyggiliega. Annarsirog-
ar hefir þeim tekist að flækja
smáútveg'smienn í neti samvizku-
lausrar okursverzlunar og á jxann
háít neytt þá tíl að ganga í út-
gerð;armanna saiiitökin. Hins veg-
ar hefir til skamms tíma sjó-
mannastéttin staðið algerlega ber-
skjölduð og sundrað gagnvart
þessu.
Til Vestmannaeyja flyzt á hverj-
um vfetr.i fjöldi sjómanna víðs-
vegar/ utan af landi, flestir þeirra.
koma þangað óráðnir, ókunnugir
og með tvær hendur tómar. Gef-
ur það að skilja, að þessir menn.
hafa litlar líkur til að koma út
vinnu sinni fyrir sæmiiegt verð,.
enda verður jafnan sú rauinin á,
að þejr nieyðast til að hlíta aíar-
kostum útgerðarmanna. H'eyrist:
það eigi 'sjaldan, úr hópi útgerð-
armanna, að þeir ráði til sín að-
komumenn af eimskæm með_
umfeun.
Ofangreindar á'stæður ásamt
fleiru hafa á undan förnum árum.
gefið isamtökum auðvaldsinis í
Eyjum þau vopn í hendur, sem,
verkalýðurinn hefir orðið að hopa
fyrir og mun neyddur til að gera
isvo ilengi sem hann stendur ber-
skjialdiaður og grípur eigi sjálfur
fil vopna.
Fyrir rúmu ári síðan var stfofn-
að „Sjómannafélag Vestmainna-
eyja“. Tókst því á síðást liðinni
vertíð, þó ungt væri, að draga
úr þyngstu höggunx stórkiaup-
manna, en þó eigi svo vel að-
við mætti una.
Eftir árs starfsemi má heita að;
féiagið standi í sömu , sporum Í
kaupgjaldissókns en reynsla þess
á árinu hefir opnað augu þess
fy.rir nauðsynlegustu viðfangsefn-
um í ftánustu framtíð.
Skulu þau helztu hér upp tal-
in:
1. Félagið mun viðhalda lát-
lausri baráttu fyrir rétti sjómanna
gegn útgerðarmannafélagi Vest-
maninaeyja.
2. Félagið leggur mikla áherzlu
á, að vakxnn sé skilningur allra
sjómanna, er sækja aitvinnu sína
frá hexmilum sinum, á því, aðj
það er eigi sízt hagsmunamál
þeixra sjálfra, að þeir haldi kyrru
fyrir heima þar til kaupdeilur ertt
útkljáðar í werstöðvunum.
3. Félagið gerir alt, sem,' í valdi’
þess stendux, til að knýja fram
feaupkröfur isjómanha sem fyrst
á haustin, áður en hætta er á
því, að aðkomumenn flytjist á
stáðinn og stofni til vandræða.
eins og að undain förnu.
4. Félagið skorar á alla hugs-
and:i isjómenn, að hefja hið bráð-
asta öfhiga viðleitni 1 þá átt að
koma á stofn sjómamnafélögunx
alls staðar á landinu, þar sem
því verður við komið, félögum,
sem vinnia að því saman að
skipuíeggja hreyfingar verkalýðs-
ins milli atvinnustöðvanna eins.'
og verfealýðnuxn yrði hagkvæm-
aist.
Hér hefir verið í aðaldráttum
'Skýrt frá aðstöðu sjómanna i
Vestmiannaeyjum. Mun hún svip-
uð annars staðar á landiinu.
Sjémannafélag Vestmannaeyja.
sendir því samtakahvatningu sína.