Tíminn - 12.12.1964, Blaðsíða 3

LAUGARDAGUR 12. desember 1964 ______________TIMINN
HEIMA OG HEIMAN
Listamaður einn á báti
og ætíð á heimamiðum
Andrew Wyeth: „Heimur Kristinar1'
Á þessum síðustu tímum, þeg
ar listamenn urn allan i eim
leita sífellt að nýjum tjáningar
formum og gera endalausar til-
raunir í þá átt, getur vtrið
nokkur tilbreyting í að kynn-
ast listmálara, sem í fljótu
, bragði virðist aidrei hafa íarið
út af þeirri spornraut, sem
hann kaus sér xurnungur að
árum án þess aö íáta naggast
af síbreytilegum stefnum og
straumum innan myndlistarinn
ar. Einn slíkur er ameríski list
málarinn Andrew Wyeth. í
myndum hans sjá flestir endur
speglast lífið í öllum sínum
einfaldleik í þorpinu, sem
hefur verið allur nans heimur
í nálega hálfa öld.
En fyrir margra augum er
það aðeins á ytra borði, sem
list hans sýnist vera af sama
Andrew Wyeth: „5onur Alberts"
toga og málverk frá horfinni
öld, hann cigi ekki síður til
náskyldra að telja þar sem eru
abstraktmálarar nú á dögum,
sem hafa þá sömu viðleitni og
hann að reyna fyrst og fremst
að orka helzt á tiifinningar á-
horfandans. Margir abstrak-mál
arar finna líka ri! talsverðs
skyldleika við þennan mann.
Og það segir eirmig sitt um
skyldleikann, sem finna má
með honum og beim, er í
fljótu bragði sýnist svo fjar-
skyldir, að sum málverkasöfn,
sem gera sér mest far um að
safna abstraktmáiverkum. hafa
sýnt mikinn áhuga á að eignast
málverk eftir Andrew Wyeth.
Þessi listamaður lifir í hinum
hvensdagslega heimi og þang-
að sækir hann fyrirmynd'> sín
ar, svo sem unga bóndakunu í
bæjardyrunum, dreng á reið-
hjóli úti á þjóðveginum, bvlgj
andi gras fyrir vmdi, fugia á
flugi. En þótt myndir hans séu
efnislega svo eirífaldar. bafa
ær til að bera þá spennu,
sem dregur áhorfandann inn í
heim listamannsins En ástæð-
an fyrir því að málverk hans
orka svo sterkt i öllum smum
einfaldleik, er sú. að málarinn
’eppir öllu öðru en því, sem
iann telur máli skipta í mynd
byggingunni.
„Hafi myndir mínar eitthvert
gildi í sjálfu sér hlýtur það
að stafa af því, að ég leitast
við að tjá það, sem mér fmnst
einkenna land nutt og þjóð“
segir listamaðurinn sjálfur
Andrew Wyeth er búsettur
i þorpinu Chadds Kord í Penn-
sylvaniuríki, um 40 km fyrir
vestan Piladelphiu. Þar er hann
fæddur og þar netur hann átt
heima alla tíð þott þráfaldlega
hafi hann verið nvattur cii að
hleypa heimdraganum, ganga
á vit stórborganna eða kynnast
öðrum landshlutum, byggðar-
lögum og fólkinu, sem þar nýr,
En Chadds Ford ex sá heimur
sem hann getur eKki án verið,
og það kemur ekki til mála,
að hann leggi leið sína lengra
en til Maine-ríkis endrurr. og
eins í sumarleyfi.
Listamannsbrautin var ekki
úrleiðis eða neitt, sem Andrew
Wyeth gripi til seint og síðar
meir, þegar annað brást. Faðir
hans var kunnur teiiknarí á
sinni tíð, Newell Convers
Wyeth, og hann hvatti son sinn
fremur en latti til að helga
sig myndlistinni strax og bann
varð var við áhuga hjá honum
í þá átt. Hann vax fyrsti kenn
ari hans og reyr.di þó eftir
megni að láta hugmyndaflug
drengsins fá eðlilega útrás og
að hann myndaði ser eigin skoð
anir. Þegar Andrew var 15 ára,
var bók, sem hann hafði mvnd-
skreytt, sett á bókasýmngu,
sem vakti mikla athygli og
sama ár var vatnslitamyni eft
ir hann með á st.órri samsýn
ingu listmálara í Philadelphiu.
Árið 1937 hélt hann sína
fyrstu sérsýningu, í New Vork,
og ekki var vika liðin, þegar
allar myndimar höfðu selzt.
Innan skamms var hann orðinn
svo kunnur listmálari, að +aðir
hans, sem löngu áður hafði
fengið viðurkenningu fyrir
teikningar sínar, var iðu'ega
kynntur eingöngu sem „faðir
Andrew Wyeth.’*
Eftir því sem árin líða, leit
ast listamaðurinn æ meir við
að leggja áherz.u á hið ein
falda í myndbyggingunni tii að
ná sem sterkustuin áhrifum, og
þó gengur hann þess ekki dul-
inn að ýmis smáatriði séu nauð
synleg til að fylla heild mvndar
innar.
Hann málar mikið útimyndir.
Iðulega beinir hann auganu i
átt til sjóndeildarnringsins með
hinar mjúku líntir landslagsins
fjær, en í nærgrunni eru mann
eslcjur eða dýr, sem túlka það,
sem honum liggur mest á
hjarta hverju sinni. Árið 1948
málar hann myndina „Christ-
ina‘s world“ (Heimur Knstín-
ar), mynd af lamaðri konu, sem
dregst. veikum ourðum yfir
kornakur i áttina heim að
sveitabæ í nokkrum fjavska.
Fjónim árum síðar gerir hann
mynd af sömu konu, þar sem
hún situr með svartan ket'iing
í kjöltunni og gæiir við bann.
Þessar tvær myndir birta á ein
földu táknmáli skilning lista
mannsins á þessum tveim and-
stæðum, hinum óbugandi lífs-
vilja annars vegar og hins veg-
ar meðauimkun með hinu varn
arlausa dýri.
Mörgum þykir málverkið
„That Gentleman" ein af beztu
myndum listamanusins, mynd
af gömlum manni sitjanai í
stól með skóna uppi á horði
fyrir aftan sig. óegar n.ynd
þessi var sýnd fyrst opinber
lega í fyrrahaust. vakti hún I
slíka feikiathygli og hrifn- |
ingu, að Listasafmð i Dallas í
Texas keypti hana á auga-
bragði fyrir 58 þúsund doi ara,
og er það hæsta verð, sem lista
safn vestra hefur greitt fyrir
málverk eftir uoKkurn núlif-
andi amerískan listamann
Maðurinn og inannlífið g°gn
ir stærsta hlutverki i list
\ndrew Wyeths. Samt sjást
ekki manneskjur í sun.um
þeirra mynda hans, sem margir
lofa hvað mest og finnst þær
hlaðnar nærveru manna.
Máske ég hefði náð enn
lengra í list minni, hefði ég
megnað að fjarlægjast fyrir-
myndina enn meira en ég hef
gert“ segir Wyetn Og kunnug
ir herma, að helzt hefði l.ann
viljað mála myndina „Christ-
ina‘s world“ án þess að stúlk-
an sæist á myndinni, en ekki
ráðið við að túlka nærveru
hennar og baráttu með öðru
móti en hann gerði. Andrew
Wyeth hefur að sönnu furxdið
sinn eigin myndstí! eftir 'anga
leit og þróun, en bonum finnst
sem flestum listamönnum öðr-
um, að hann sé langt frá því
að ná því marki, sem hann hef
ur sett' sér.
3
m
Á VÍÐAVANGI
Hvers vegna flýtur
Gunna?
Dagur á Akureyri segir: ^
„Það var illa spáð fyrir
stefnu núverandi ríkisstjórnar
þegar hún var kynnt og fór
af stað. Nú grobbar ríkisstjórn
in og blöð hennar af því, að
þessir spádómar hafi ekki
rætzt.
En hverju er það »3 þakka,
að Gunna flýtur enn þá? Það
er aflagóðærunum að þakka.
Hvert aflametárið rekur ann
að. Meiri affi í fyrra en nokkru
sinni áður. Og nú segir Morg
unblaðið 29. nóvexnber frá því,
að sjávarútvegsmálaráðhei'r-
ann, Emil Jónsson, hafi sagt á
nýafstöýðum aðalfundi sam-
bands ísl. útvegsmanna;
„að sennilega yrði afli yfir
standandi árs meiri en nokkru
sinni fyrr.
Skýrslur lægju ekki fyrir, en
við lok júlí hefði aflinn verið
um 30% meiri en árið áðmr.
Ætla mætti að aflinn yrði nú
um ein milljón tonna og nálg
aðist það heildarafla Norð-
manna, þó að hjá þeim stund-
uðu um tíu sinnum fleiri menn
veiðar að staðaldri en hér“.
Við aflagóðærið bættist svo
hækkamdi verð sjávarafurða á
erlendum mörkuðum til veru
legra muna og sala á þeim er
mjög ör.
Er merkilegt að ríkisstjórn
in skuli geta hangið í sætum
sínum, með bví þó að ríghalda
sér, þegar svona stórkostlega
vel árar, vegna gjafa náttúrunn
ar og dugnaðar þeirria, sem
sækja sjóinn.
Hvað verður af afla-
föngum þjóðarinnar?
En hvar sést að svona vel
árar, bæði i uppgripaveiði og
hinum góðu mörkuðum. Hvar
er andvirði uppgripanna?
Kaupmáttur launa er, svo
miklu munar, lægri nú en hann
var árið 1958. Almenningur
gengur milli bankanna O'g leit
ar eftir lánsfé til ýmissa fram-
kvæinda og segist fá synjandi
svör
Ríkisstjórniin bauð upp á
kreppulán til að borga með
skatta sína og útsvör, sem það
er að sligast undir. en mun nú
horfin frá, að veita þá aðstoð.
Hinn almenni launþegi verð
ur að vinna klukkustundum
lengur á nverjum einasta virk
um degi ársins, en áður, til
þess að afla sér og sínum hinna
óhjákvæmilegu lífsnauðsynja.
Þetta gerist á sama tíma og
þjóðartekjurnar vaxa að mikl-
um mun — á sama tíma og ná-
grannaþjóðir stytta vinnuvik-
ana hjá sér vegna aukinna þjóð
artekna. Ofan á þetta bætist
svo íiiðurþrúgandi skattpíning.
Ríkisstjórnin nefur sannar-
iega beðið óslgur. Gunna sú
hefur bara ekki sokkið af þvi
* að aflagóðæri hafa haldið
| henni á floti. Spárnar hafa
m rætzt en þannig. að góðærin
I hafa að mestu farið í glöp
hennar. Svo dýr hefur núver
andi ríkisstjórn orðið þjóð-
í inni.“
Andrew Wyeht: „Thet Gentleman" ;Dýrasta mynd, sme amerískt listasafn hefur keypt eftir þarlendan
samtíSarmálara).