Alþýðublaðið - 11.01.1955, Blaðsíða 4

4
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Þriðjudagur 11. janúar 1955.
Útgefandi: Alþýðuflo\f{unnn.
Ritstjóri: Helgi Sœmundsson.
Fréttastjóri: Sigvaldi Hjálmarsson.
Blaðamenn: Björgvin Guðmundsson o-g
Loftur Guðmundsson.
Auglýsingastjóri: Emma Möller.
Ritstjórnarsímar: 49Ö1 og 4902.
Auglýsingasími: 4906.
Afgreiðslusimi: 4900.
Alþýðuprentsmiðjan, Hverfisgötu 8—10.
Ásþriftarverð 15,00 á minuði. I lausasölu ÍJOO.
Taugatitringur
ÞJÓÐYILJLNN hefur und
anfarið flutt þann boðskap,
að þeir Aiþýðuflokksmenn,
sem vilji vinna með komm-
únistum, séu vlnstri sinnað-
ir, en hiiiir hæfri menn. Al-
þýðublaðið iagði í tllefni
þessa þá spurningu fyrir
Þjóðviljann, hvort kommún
istar, sem ekki v.lji sam-
starf við Alþýðuflokkinn
hér á landi eða erienda jafn
aðarmenn, hafi veiið og séu
hægri sinnaðir. Þetta var
tilraun í þá átt að ræða mál
efnalega atriði, sem miklu
skiptir og oft ber á góma.
En skrlffinnar Þjóðviljans
bregðast ókvæða við. Þeir
missa stjóra á sér af tauga-
titringi og svara með hróp-
yrðum í garð ritstjóra AI-
þýðublaðsins, bera honum
á brýn svik og veilu og
skilningsleysi á skiptingu
tilverunnar! Mennirnir eru
með öðrum orðiun reiðir.
Hér verður þess vart, að
kommúnistar eiga bágt með
að rökræða málefnalega, þó
að þeir þykist vera vel að
sér í pólitískum fræðikenn-
ingum. Astæðan er sú, að
þeir hugsa ekki eins og ann
að fólk. Tökum dæmi þessu
til skýringar. Alþýðuflokks-
maður, sem mótar skvnsam
lega stefnu í kaupdeilu og
ber hana fram til sigurs í
verkfalli í samstarfi við
kommúnista, getur ekki tal
izt vinstri maður. Hann er
að lokinni viðureign stimpl
aður verkfállssvikari í Þjóð
viljanum og fær þann vitn-
isburð, að honum sé ekki
trúandi til forustu í verka-
lýðsmálum. Hannibal Valdi
marsson fékk þessar kveðj-
ur eftir verkfallið mikla
haustið 1952. En taki sami
ALþýðuflokksmaður höndum
saman við kommúnista á
þingi ALþýðusambandsins,
tryggi Eðvarð Sigurðssyni
og Snorra Jónssyni sæti í
miðstjórn Alþýðusambands-
ins og geri Snorra Jónsson
að starfsmannl. þess, en
hafni samvinnu við fyrri
samherja, þá er harni orð-
inn sannur vinstri maður í
Þjóðviljanum. Og skriffinn-
ar kommúnistablaðsins
ganga meira að segja svo
langt, að þeir harðneita því,
að nokkur önnur vinstri
Þjóðleikhúsið:

stefna geti verið t:l en sam-
starf og þá helzt þjónusta
við Brynjólf Bjarnason og
Einar Olgeirssoh og flokk
þeirra.
Þetta er ekki rakið hér
vegna þess að ritstjórj Al-
þýðublaðsins láti sig nokkru
varða, hvaða vitnisburð
hann fær í Þjöðviljanum.
Hann veit, að starf í þágu
AlþýðufLokksins er fordæm
ingarsök að dómi kommún-
ista. En venjulegu íslenzku
fólki ætti að vera það mæli-
kvarði á vinstri stefnu hans
og annarra, hvaöa málefn-
um er barizt fyrir og hverj-
um snúizt á móti. Taugatitr
ingur Þjóðviljans er gerður
hér að umræðuefni vegna
þess eins, að afstaðan, sem
fram kemur í forustugrein
Magnúsar eða Sigurðar á
sunnudag, leiðir glögglega í
ljós, hvers vegna varhuga-
vert er og oft og tíðum óger
legt fyrir lýðræðissmnaða
vinstri menn að starfa með
kommúnistum. Alþýðu-
flokksmönnum heíur reynzt
samstarf við kommúnista
missýningar og yfirsjónir
vegna óheilinda þeirra, sem
treysta átti. Harmsaga Héð-
ins heitins Valdimarssonar
er minnisstæðasta aæmið
um þetta. Hins vegar gafst
Ólafi Thors dável samvinna
við kommúnista á sínum
tíma af því að Brynjólfur
og Einar treystu honum ó-
Íílct betur en til dæmis jafn-
aðarmönnum. Ástæðan er
auðvitað ' sú staðreynd, að
kammúnistar hór á landi
eins og erlendis eru skyld-
ari kapítalistum en lýræð-
issinnuðum vinstri mönn-
um.
Kommúnistar hafa með
athæfi sínu dæmt sig óhæfa
til vinstri samvinnu. Og
þelr hafa engu gleymt og
ekkert lært eins og sjá má
á Þjóðviljanum þessa dag-
ana. Þau skrif ættu að
verða viðvörun þeim Al-
þýðuflokksmönnum, sem í-
mynda sér, að þeir geti átt
samleið með kommúnistum.
Þeim stendur til boða þjón-
usta við flokk BrjmjóLfs
Bjarnasonar og Einars Ol-
geirssonar, en ekki barátta
fyrir hugsjónum Albýðu-
flokksins.
Iþýðublí
Fæsí é flestinn veitingasíöðum bæjariiis.
Frumsmi
Á SÍÐA-STLIÐN rJM ÁRUM
hefur ríkt vaxanöi grózka í
leikstarfsemi allri hér á landi,
og ekki aðeins í höfuðstaðn-
um, heldur og í dreifbýlinu. Á
hverjum vetri kvnnast lands-
menn þessari listgrein svo þús
undum skiptir, ekki aðeins sem
áhorfendur, heldur og sem
iðkendur, allmargir undir leið
sögn reyndra og menntaðra
leikara. Um leið heíur Lslenzk
leikr'tagerð aukizt að höfða-
tölu; er þar Um eolilegt sam-
band orsaka og afleiðinga að
ræða, og enda þóri sá vöxtur
komi meir fram í magni en
gæðum, spáir það góðu; líkurn-
ar fyr!r þvú, að þar kveði sá
höfundur sér hljóðs, sem ber
höfuð og herðar yfir fjöldann,
fara vaxandi að sama skapi og
fleiri gerast til að Leggja stund
á þá erfiðu skáldskaparlist.
Agnar Þórðarson er alþjóð
þegar kunnur af .nokkrum út-
varpsleikritum. Báru þau
vitni vandvirkni og góðri frá-
sagnargáfu, menntun og kunn
áttu, en tæplega verður sagt,
að þau vektu vonir um, að þar
væri á ferð stórbrotinn sn 11-
ingur, se.m guðirnir hefðu
fært lýsigull sitt að vöggu-
gjöf. En þar eð viiað er og
viðurkennt, að listræn afrek
eru oft unnin fyrir sterkan
vilia. markvísa menntun og
þjálfun en snilligáfu eina sam
an, verður engínn listamaður
dæmdur fyr!r lífstíð vegna
fvrstu verka sinna, — enda
hefur það oft komið á daginn,
að ,þeir hafa reynst þar lið-
tækastir, er fram í sótti. sem
lítið manntak þóttu sýna í
fyrstu, — en þess: fyrstu verk
höfundarins ' sýndu ótvírætt,
að hann gerði miklar kröfur
til sjálfs síns, bjó sig vel úr
garði, og flanaði ekki að ne!nu,
svo allt benti til þess, að mik-
ils mætti af toonurh vænta.
Nú hefur Þjóðle!khúsið
frumsýnt nýtt leikrit efl/r Agn
ar. Neínist það „Þeir koma í
haust", og byggist að efni til
á síðasta þætti Landnámssögu
Lslendinga á Græhlandi. Er
leikrit þetta í fjórum þ/.tum
Ókunnugt er mér um það
hvort verk þetta stenzt fræði-
lega gagnrýni, enda skiptir
það í sjólfu sér litlu máli. Að-
alatriðið er, hvort það stenzt
listræna gagnrýni sern leik-
svinðsverk, og verður þá. einr
ig að láta 1‘ggj.a á milli hluta
þótt höfundur geri boðskan
sinn til samtíðarinnar að ívafj
frásagnar af atburðum, er
hann lætur gerast fyrr á tím-
um. Slíkt er vandi þeirra lista
manna, , sem liggur fleira á
hjarta en listræn tjáning vegna
listarinnar, og ber ekki að
dæma slík verk ei'tir boðskap
þeirra, heldu,r hinu, hvnjrnig
höfundi tekst að ' samrýma
hann Iistrænum grundvallair-
kröfum. varðandi lieildar svip
og áhrif verksins.
Leikritið er í heild vel gert,
og ber vitni kunnáttu höfund-
arins og vandvirkni, eins og
útvarpsleikrit hans. Fyrri
helmingur þess er þó á köflum
dólítið HosaraiLegur, en þegatr
í upphafi þriðja þátiar er efn-
ið tekið fastari tökum, stígand
in eykst jafnt og þétt og nær
hámarki sínu undir lok fjórða
og síðasta þáttar. Frá listrænu
sjónarmiði eru leikslokin dá-
lítið vafasöm, enda þótt þau
véiti tveim af aðalpersónun-
Haraldui (sr. Steinþór) og Herdís (Þóra).
um tækifær! til leikrænna á-
.taka. Dálitil . missmíð er. og
það, hve brjálsemi Þcru í upp
hafi-fjórða þáttar, — sem -síð-
ar kemur raunar í ljós, að er
uppgerð ein, — miniíir á brjál
semi Ofelíu í Hainlet, og er
þó alls ekki um beira stælingu
j að ræða: fcer og maira á þessu
jfyrir þá sök, hve gerfi. -— og
(jafnvel leik •— Þóru, svipar t!l
Ofelíuhiutve”ksins. Er þó
, brjólsemi Þóru, bótt uppgerð
sé, allvel rökstudd síðar í þætt
inum, enda er þar um heil-
steypta ’vn j’nu að ræða of
hálfu höfundarins.
Leikstiórn HaraWar Bföms-
senar ber, e'ns og endranær.
- vitni um elju o.g nákvæmni.
Ef til vill verður hún fullsterk
á köflum, þannig að framsögn
jleikaranna fcer he'zt til m k-
linn keim af framsögn leikstjór
j ans. sem er svo persónuleg og
j síerk. að ekki er óðrum fært
að .OJikia þar eítir. auk þess
sem slíkt gerir túlkun'na of
einróma. Bar einkum á þessu
undir lok annars þáttar. er
þeir talast við, Eiríkur, Stein-

Haraldur Bjönisson.
ar, sem leikur Þóru, systur-
dóttur E'ríks í Görðum og unn
ustu Kolbeins! miklu . stærst
og um leið vandasamasta híut-
ver'k leiksini. Leysir Herdís
það vel af hendi, leik hennar
eykst þróttur og innlifuni að
. carna skapi og átök leiksögunn
ar harðna, og rís hæst í "ledks-
iok, í uppgjöri hennar og Stein
dórs prests. Arndísi iekst hins
vegar ekki að skapa nýa per-
,".ónu í íhlutverlf Arnbiargar
|ráðskonu: enda þott ráðskon-
! an verði senni.eg i meðferð
hennar. er svipmót hennar gllt
j leikhússgestum gamalkunnugt.
j Hlutverk Hi'ldar Kalro.an, Anna
j vinnukona. gefur ekkert tæki
.íæri t!l átaka.
j Af hlutverkum karlmanna
i ber hæst Steindór prest, bæði
i frá höfundarins her.di og fyrir
* 'eik Haraldar Björnssonar.
Beit'r Haraldur þarna að
sfinr, ^j’.vti nýrri aðferð. er
hann leikur ró’ega fyrst og
j - t:Ilir mjög í hóf allri fram-
1 sögn; fyrir bragð.ð verður
i bróttur :hans og kyngi enn á-
j hrifaríkara, er til átakanna
kemur. Sennilega er Steindór
nre,stur sú persóna leiksins,
-em er he'.lsteypt.ust og bezt
gerð frá höfundarins hendi;
bæklaður maður á líka’ma og
-ál, sterkur og .slunginn að eðl-
bfari, en vegna bæklunar sinn
ar um Ieið hefnigjarn, misk-
unnarlaus og eigingjarn í skipt
um við aðra. Minnir því þetta
bbitverk talsvert á annað hlut
yerk,- sem Haraldur hefur hlot
;ð mest hrós fyr!r, prófessor-
'nn í leikritinu „Sá st>erkasti“,
-n þó aðeins hvað skapein-
kenni snertlr. Samt sem áður
-erður Steindór présíúr ný og
b-umleg persóna í meðferð
Háraldar, og sannar bað. hve
fjölhæfur hann er, þrátt fyrir
sterk leiksérkenni.
Jóii Aðiis leikur Eirík, höfð-
'ngja að Görðum í Eystri-
byggð. Leikur hans er vel mót
aður og vandaður, irseira byggð
ur á huglægri túlkun en vtri
j ti'firifum. Frámsögnin dálítið
je'nhljóma, en .gædd þunga og
-jsem múrhúðunin hafði flagnað tilfinningu, sem gerir hlutverk
ið eftirminnilegt.
dór og KoI.be !nn. Leiktjöld
útisviðsins eru heizt til svipuð
litaðri landsiagsmynd að mín
um dómi, en skál.nn betri. Þá
gat ég og ekki betur séð, en
'ar vær! vikurholsteinn undir,
jþ
af veggjum biskupsstofunnar,
en slíkt er ef t!l vill smásmugu
ieg hótfyndni. Eins mætti og
spyrja að því, af hverju stafi
' sá. mikli munur á klæðaburði
þeirra Kolbe!ns og Gunnbjarn
. ar, þar eð báðir virðast múga-
. menn að ætt og uppruna.
i Kvenhlutverkin eru í hönd-
um þeirra Ilerdísar Þorvalds-
. dóttur og Arndfsar Björnsdótt
iur, auk þess sem Hildur Kal-
’man kemur fram í smáhlut-
verki; er þó hlutverk Herdís-
Ileig Skúlason le.kur garp-
inn Kolbein, unnusta Þóru. Er
þetta í fyrsta skipti, se.m 'hon-
um er falið meiri háttar hlut
verk, enda ungur að árum.
Verður því meðferð hans á
þessu hlutverki að teljast góð;
hann er glæsílegur á sviði,
framsögnin þróttmikil og skýr,
og bregður hvergi tií öfga. Gef
u þessi frumraun hans fyrir-
Fiamhald á 2. síðu.