Tíminn - 02.03.1965, Page 5

MUÐJUDAGUR 2. marz 1965
Utgefandh FRAMSÓKN ARFLOKKURINN
Framkvæmdastjórl: Krjstján Benediktsson. Kitstjórar: t'órarinn
Þórarlnsson (áb) Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og IndriÖi
G Þorsteinsson Fulltrúi ritstjóm«r: Tómas Karlsson Aug-
lýsíngastj.: Steingrlmur Glslason Ritstj.skrifstofur • Eddu-
búsinu. simar 18300—18305 Skrifstofur. Bankastræti í. Af-
greiSslusími 12323 Auglýsingasíml 19523 Aðrar sknfstofur,
sími 18300 Askriftargjald kr 90.00 á mán innanlands — í
lausasölu kr 5.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA b.f.
Mikil hefnigirni
Fátt hefur vakið meiri athygli um langt skeið en sú
ákæra Bjarna Benediktssonar forsætisráðherra á hendur
Sveini Björnssyni, fyrsta forseta íslands, að hann hafi
myndað utanþingsstjórn haustið 1942 til þess „að koma
í veg fyrir endurreisn lýðveldisins á árinu 1944“. Ef
þessi ákæra væri rétt, hefði Sveinn Björnsson gert sig
sekan um hin mestu embættisafglöp, þar sem hann hefði
þá hvorki meira né minna en reynt að misnota æðsta.
valdið til að hindra framgang eindregins þjóðarvilja.
Svo hlaut vitanlega að fara, að frændur og vinir Sveins
Björnssonar létu þessu ekki ósvarað. Þeir Henrik Sv.
Björnsson sendiherra og Björn Ólafsson fv. ráðherra hafa
birt greinar í Mbl., þar sem þessari ákæru er rækilega
hnekkt. Þar er sýnt fram á, að Sveinn Björnsson hafi
ekki myndað utanþingsstjórriina fyrr en eftir að hafa
fullreynt, að ekki var unnt að mynda meirihlutastjórn
og að utanþingsstjórn væri sú stjórn, sem væri líklegust
til að reynast starfhæf, unz þingmeirihluti hefði myndazt
um nýja stjórn. Henrik og Björn færa jafnframt glögg
rök að því, að Sveini Björnssyni hafi síður en svo komið
til hugar í sambandi við stjórnarmyndunina haustið 1942
að hafa með henni þau áhrif að koma í veg fyrir lýð-
veidisstofnunina 1944. Björn upplýsir, að Sveinn Björns-
son hafi aldrei minnzt á þetta við stjórnina, og Henrik
upplýsir, að Sveinn Björnsson hafi jafnan talið lýðveldis-
stofnun sjálfsagða eftir árslok 1943.
Eftir allar þessar upplýsingar, hefði Bjarna Benedikts-
syni vissulega verið sæmzt að játa sig hafa farið með
rangt mál og harma það að hafa reynt viljandi eða óvilj-
andi að varpa skugga á minningu Sveins Björnssonar.
Því miður hefur Bjarni ekki valið þennan kost, er einn
hefði verið honum til sóma. í staðinn birtir hann mik-
inn langhund 1 Mbl. síðastl. sunnudag, þar sem hann
getur þó ekkert haggað röksemdum þeirra Henriks og
Björns. Eftir þessa grein, er það því enn ljósara en áður,
að hann hefur haft algerlega rangt fyrir sér. Jafnframt
kemur það fram, þótt hann reyni að leyna því, að hann
er enn reiður Sveini Björnssyni vegna þess, að hann lét
ekki hina gæfulitlu minnihlutastjórn Sjálfstæðisflokks-
ins halda áfram haustið 1942, enda þótt ljóst væri, að
hún hefði meirihluta þings á móti sér.
Það er hart að vita til þess, að forsætisráðherra lands-
ins skuli vera svo hefnigjarn, að hann skuli 22 árum
síðar reyna ranglega að varpa dimmum skugga á minn-
ingu Sveins Björnssonar vegna þessa atburðar. Flestir
munu hafa haldið, að nóg væri aðgert með hinni hneýksl-
anlegu framkomu nokkurra þingmanna Sjálfstæðisflokks-
ins á Lögbergi 17. júní 1944.
Brynjólfur
Einn þekktasti leikari landsins, Brynjólfur Jóhannes-
son, átti nýlega 40 ára leikafmæli hjá Leikfélagi Reykja-
víkur. Sennilega hefur enginn íslenzkur leikari lagt meira
af mörkum en Brynjólfur fyrir lítið peningalegt endur-
gjald. En hann hefur átt vinsældir og viðurkenningu
fólksins. Sú viðurkenning verður þó kannske mikilvæg-
ust, að starf Brynjólfs hjá Leikfélaginu mun eiga sinn
þátt í því, að hér muni senn rísa nýtt leikhús á vegum
þess. Slíkur áfangi hefur náðst vegna þess, að félagið hef-
ur notið leikara einsmg Brynjólfs.
TÍMINN
Jón Kjartansson, forstjóri:
Síldarflutningar
í

Eins og á®ur hef ur veriff. skýrt
frá í blöðum var sildaraflinn,
sem veiddist norðanlands og
austan sl. sumar og haust hag-
nýttur þannig, að saltaðar voru
rúmlega 360 þúsund tunnur,
frystar voru 51 þús. tunnur og
2.713.000 mál fóru í bræðslu.
Aldrei fyrr hefur jafn mik-
ið magn síldar borizt á land
í sumar- og haustvertíð, og er
það að sjálfsögðu öllum sér-
stakt fagnaðarefni.
Þrátt fyrir þessa góðu veiði,
þrátt fyrir það, að á land bár-
ust á nokkrum mánuðum þrjár
milljónir og tvö hundruð þús-
und mál og tunnur sfldar,
reynd-ist ekki unnt að salta
upp í fyrirfram gerða sölu-
samninga og vantaði þar ca.
74.000 tunnur. Ennfremur er
upplýst af formanni sfldanít-
vegsnefndar, að unnt hefði ver-
ið að semja fyrirfram um sölu
á mun mcira magni en gert
var, og skiptir því það magn,
sem hægt var að selja en ekki
tókst að salta, líklega hundr-
uðum þúsunda tunna.
Harma fcer, að svo skyldi til
takast, og það er engin furða,
þótt spurt sé, hvað olli, að svo
fór, að eigi reyndist unnt að
nýta nema ca. 10% alls aflans
til söltunar.
Þegar tillit er tekið til,
þversd mjög verðmætari síld-
ín er til útflutnings, þegar hún
fer fIutt 'útf' söltuð, en ekki sem
mjöl og lýsi, má gera ráð fyrir,
að gjaldeyristapið vegna þess,
að ekki var einu sinni hægt
að salta upp í gerða samninga,
hafi orðið um 60 milljónir
króna.
Opinberir aðilar, sem að
sjálfsögðu ættu að hafa for-
ustu í þessum málum bera
fram sér til málsbóta, að síld-
in, sem veiddist s.l. sumar hafi
svo til ÖII veiðzt austan Langa-
ness óg örðugt hafi verið um
flutninga af veiðisvæðinu til
stærstu síldveiðistöðvanna
norðanlands og framkvæmd
slíkra flutninga sé í höndum
sfldarsaltenda sjálfra. Jafn-
framt hafi sfldin verið mjög
misjöfn að stærð og blönduð
og það torvelÆað söltun.
Það þýðir ekki að hafa stór
orð um það, sem er liðið, en
víti ber að varast og læra skal
hver af reynslu.
Sagan má ekki endurtaka
sig. Það er þjóðarskömm að
geta ekki saltað meira en 10%
af heildarafla á sumarsíldveið-
um, ekki sízt, ef það ekki einu
sinni nægir upp í gerða sölu-
samninga.
Sfldarsöltunarstöðvar á
Skagaströnd, Sauðárkróki,
Siglufirði, Dalvík, Hrísey,
Hjalteyri, Akureyri og Húsa-
vík, svo staðanöfn séu nefnd,
skipta tugum. Sfldarverkunar-
fólkið á þessum stöðum er sér-
hæft atorkufólk. Það er erfitt
fyrir bryggjueigendur, síldar
saltendur og verkafólk á þess-
um stöðum að kingja þeirri
staðreynd, að á sama tíma sem
þessir aðilar sáu vart síld s.l.
sumar, skuli hafa vantað stór-
lega á, að staðið væri við gerða
sölusamninga við erlend ríki.
Ef sagan frá s.I. sumri end-
urtekur sig, að sfldin keinur
ekki á miðin fyrir Norðurlandi
en heldur sig fyrir austan, þarf
Síldarútvegsnefnd að skipu-
Jón Kjartansson
leggja síldarflutninga frá mið-
unum fyrir austan til Norður-
landshafna, þannig að tryggt
sé. að söltuð verði öll sú síld,
sem ueint er að selja. Mér er
ljóst, að Síldarútvegsnefnd ber
ekki í dag samkvæmt lögum
að annast slíka flutninga, en
vissulega ætti það að vera í
hennar verkahring, og ef nauð
syn ber til verður að setja um
það lög.
í sambandi við síldarflutn-
inga minnist ég blaðaviðtals,
sem fnrstjóri Síldarútvegs-
nefndar, Gunnar Flóventz átti
við Morgunblaðið í nóv. s.I.
Þar segir forstjórinn m.a.:
„Sfldina verður að flytja til
þeirra staða á viðkomandi síld-
arvinnslusvæði, sem verst
verða úti vegna fjarlægðar
veiðisvæðanna hverju sinni. Á
ég þá fyrst og fremst við sfld
til söltunar og frystingar, en
það er fyrst og fremst síldar-
söltunin, sem mesta atvinnu
hefur skapað í síldarbæjunum
norðanlands á undanfömum
áram.
Á sl. vori ræddi ég við
nokkra aðila um möguleika á
að flytja sfld af AUsturlands-
miðum til söltunar á Norður-
landi, ef veiði kynni að bregð-
ast nyrðra. Lagði ég m.a. til,
að stofnaður yrði sérstakur
sjóður til þess að gera þessa
flutninga kleifa.
Á þessu voru talin einkum
tvö tormerki. Ekki væri unnt
að flytja sfldina óskemmda
svo Ianga leið og flutningarnir
yrðu óheyrilega dýrir, cf leigja
ætti sérstaklega útbúin flutn-
ingaskip í því skyni. Þá var
því einnig haldið fram, að síld-
veiðiskipin myndu ekki fást til
þess að flytja síldina alla þá
leið, þótt ráð yrði fundið til
að flytja hana óskemmda.
Síldina er hægt að flytja
óskemmda frá Austurlandsmið
um til Norðurlandshafna. í
því sambandi þykir mér rétt
að benda á, að meirib’u*;
þeirrar síldar, sem Vestur-Þjóð
verjar taka til alls kyns
vinnslu i hafnarborgum sínum,
er ísuð um borð í veiðiskipun-
um og er hún venjulega
margra d-aga gömul er vinnslu-
stöðvarnar taka við henni.
Einnig er nauðsynlegt að
kanna, hvort unnt sé að flytja
síldina óskemmda langa leið
á annan hátt en ísaða.
Hvað kostnaðarhliðina snert 0
ir tel ég að hama megi leysa
þannig, að ákveðnum hluta
síldarverðsins verði ráðstafað
í sérstakan sjóð, sem varið
verði til að greiða fyrir flutn-
ingi söltunarhæfrar síldar til
þcirra staða, sem skortir sfld
vegna veiðibrests á nærliggj-
andi miðum. Á ég þá við, að
sjóðnum yrði varið til þess að
greiða sérstakar uppbætur til
þeirra veiðiskipa, sem flytja
vildu síldina ísaða og til þátt-
töku í kostnaði við flutning
söltunarhæfrar síldar með sér-
staklega útbúnum sfldarflutn-
ingaskipum. Ekki teldi ég óeðli
legt, að sfldarsaltendur á við-
komandi vinnslusvæði, sem
ekki fengju síld ella, legðu eitt
hvað af mörkum í sama til-
gangi. Fleiri fjáröflunarleiðir
fyrir slíkan sjóð kæmu cinnig
til greina.“
Ég vil einnig vitna til orða
formanns Síldarútvegsnefndar,
Erlendar Þorsteinssonar, en
hann segir syo í febrúarhefti
Ægis:
„Það hlýtur að verða aðal-
viðfangsefni þeirra, sem þenn
an atvinnuveg — síldarsöltun
—stund-a, og allra þeirra ann-
arra, sem um þennan atvinnu-
veg fjalla, að finna úrræði til
þess að nýta velbúnar sfldar-
verkunarstöðvar og staðbund-
inn mannafla á þeim stöðum,
sem nú liggja svo fjarrí sfld-
veiðisvæðunum, að síldin verð-
ur ekki nýtt til söltunar á
venjulegan hátt. Verður ekki í
fljótu bragði komið auga á
aðra leið en flutning sfldar-
innar og geymslu hennar
um lengri tíma en áður hefur
líökari. Nokkrar tilraunir hafa
verið gerðar, en ekki mun ég
ræða þær hér. Vissulega eru
mörg Ijón á veginum, en ég
hef þá trú, að ef allir, sem
hlut eiga að máli, taka saman
höndum, þá megi leysa þenn-
an vanda.“
Þessi orð forstjóra Síldarút-
vegsnefndarinnar í Reykjavik
og formanns Síldarútvegs-
nefndar eru í tíma töluð, en
hvað verður um framkvæmdir?
Ekki er hægt að ætlast til
þess, að févana síldarsaltendur
á Norðurlandi, sem goldið hafa
afhroð s.l. ár, hafi forgöngu
hér um, enda á ríkisvaldið hér
hagsmuna að gæta ekki síður
cn saltentí'ur.
Eigi að síður mættu þessir
aðilar, þ.e. saltendur, láta
meira frá sér heyra um þessi
mál, meðal annars ræða þau
við síldarútvegsnefnd, ríkis.
stjórn og Alþingi, því að það
er ekkert lítið í húfi, ef sum-
arið 1965 leikur Norðlendinga
jafn grátt og hið siðasta. Til
þess þarf ekki að koma, ef
skipúlag verður viðhaft. Sé til
þess stofnað af heilum hug af.
löggjafar- og framkvæmdavald
inu með nægilegum fyrirvara,
er unnt að bægja atvinnuleys-
inu frá Norðlcndingum á kom-
andi sumri og stórauka gjald-
eyristekjur þjóðarinnar.
ÞRIÐJUDAGSGREININ