Alþýðublaðið - 13.03.1928, Page 2

2
ALÞ.ÝÐUBLAÐIÐ
\erkamaimabúsfaðir.
Fromværp nm að bæta ilr básBaæðis-'
vanáræðum verkafólks.
Hébinn Valdimarsson flytux
frumvarp á alþingi um opinber-
an styrk til að byggja verka-
maunabústaöi í kaupstöðum og
ráða þar með bót á húsnæðis-
vandræðunum. Segir svo í grein-
argerð frumvarpsins:
„Eitt ihið mesta verkefni núlif-
anidi kynslóðar er að koma upp
fiolium og vönduðum fhúsakynn-
um yfir íslenzku þjððina, í stað
kaldra og óhollra bústaða þeirra,
sem hún hefir lifað í á undan
förnum öldum. .Víða um land
hafa reistar verið traustar og sól-
ríkar byggingar á siðasta manns-
aiidri, en næstum eingöngu þó
handa efnafóiki. til lands og sjáv-
ar. Alþýðan í sveitunumi býr enn
í lélegum húsakynnum, og hefir
verið viðurkent af alþingi, að
bxýna nauðsyn beri til að bæta
úr því, með frumvarpi því um
Byggingax- og landnáms-sjóð,
sem allir fiokkar viröast n,ú vera
isamimáia um að samþykkja á
þessu þingi. Er þar farin sú leið,
að ríkið styðji nýbyggingar til
sveita með lánum og hagkvæm-
um vaxtakjörum. En alþýðan í
bæjunum býr engu síður í lé-
legum húsakynnum helidur en til
sveita, sérstaklega þó í Reykja-
vík. Kjaliarakompurnar þar og
köid og rakasöm loftherbergi
stytta æfi verkalýðsins, auka
barnadauðann og eru gróðrarstía
fyrir berklaveiki og aðra riæma
sjúkdóma. Hin mikla fólksfjölgun
í bæjunum hefir orðið þéss vald-
andi, að mikil þrengsli eru í í-
búðum fátæka fólksins í ýmsum
af bæjunum, þó sérstaklega í
Reykjavjk. Þar sem varia má bú-
ast við því, að íbúar bæjanna
streymi á næstu árum þaðan aft-
ur til sveitanna, enda þótt fólks-
straumurinn til bæjanna geti
stöðvast, þá eru ekki önnur ráð
fyrir hendi en að bæirnir fái vist-
lega bústaði fyrir íbúa sína, engu
síður en sveitimar. En enda þótt
efnaða fóikið í bæjunum geti séð
sjálfu sér fyrir nægu og góðu
húsnæði, getur verkalýðurinn það
ekki, nema því að eins, að hið
oþinbera hlaupi undir bagga, ^eins
og ætlast er tii, að gert verði til
sveita með Byggingar- og land-
náms-sjóðnum. Þess vegna er
frumvarp þetta fram komið.
Samkvæmt frumvarpi þessu
■styrkir ríkissjóður kaupStaði til
þess að koma upp verkamanna-
bústöðum með því að leggja fram
Vio hluta byggingakostnaðar, er
sé varið til að lækka verð húsanna,
og jafnframt ábyrgist ríkissjóður
fyrir bæjaxfélögin lán, sem þau
taka í þessu ,skyni.“
Styrkur r íkisins veitist með
þessum skiJyrðurn:
Bæjarfélagið komi upp bygg-
ingunum.
Húsin séu sambyggingar, gerð-
ar úr varanlegu efni, með aðal-
lega tveggja herbergja íbúðum
auk eidhúss, með venjulegum nú-
tímaþægindum og sérstökum
bietti handa hverri íbúð, en að
öðru leyti sé fyTirkomulag bygg-
inganna samþykt af atvinnumála-
ráðuneytínu.
Ibúðirnar séu falar verkafóiki
til kaups fyrir það verð, sam
þær kosta uppkomnax, álagning-
arlaust, að frádregnum rikissjóðs-
styrknum, gegn 20% útborgun, en
eftirstöðvar kaupverðsins hvíli á
eigninni með 1. veðrétti og á-
vaxtist með 5o/o vöxtum, og end-
urgreiðist lánið með jöfnum
greiðslum — þar í taldir vextir
— á 42 árum.
Byggingarnar séu reistar á
leigulóðum, sem kaupstaðirnar
eiga, ög sé ársleigan metin á 5
ára fresti.
Bæjarfélag, sem lætur reisa
verka ma nnah ú s taðí samkvæmt
lögum þessum „skal koma á fót
byggingarsjóði, er myndaður sé
á þennan hátt:
1. Bæjarfélagið leggur í sjóðinn
árlega upphæð, sem svarar til 2
króna fyrir hvern íbúa kaupstað-
arins. • S
2. I sjóðinn rennur andvirði
seldra íbúða, vextir og afborgan-
ir, sem og leiga fyrir þær íbúðir,
er bæjarfélagið hefir ekki enn
selt.
tír byggingarsjóði greiðist af-
borgun og vextir af láni því, er
bæjarfélagið hefir tekið til að
koma byggingunum upp, svo og
einnig til að koma upp nýjum
íbúð/um, eftir því sem fjárhagur
leyfir."
Þetta er nánar skýrt í greinar-
gerbinni þannig:
„Gert er ráð fyrir, að sambygt
sé og aðallega tveggja herbergja
íbúðir, ásamt eldhúsi og nútíma-
þægindum, en minni kröfur má
ekki gera til íbúðar verkamanns,
sem fjölskyldu hefir. — íbúðirn-
ar séu síðan seidar verkafólki
fyrir það verð, sem þær kosta
upp komnar, gegn þvi, að það
leggi þegar fram fimtung kaup-
verðsins, en fái eftirstöðvamar að
láni með sams konar kjörum og
bændur [eiga að] fá til bygginga
úr Byggingar- og landnáms-sjóöi,
þ. e. a. s. með 5% á ári qg
afborgunum á 42 árum. Ríkið
hjálpar þannig til að gera íbúðir
þessar cdýrar með nokkru fiam-
lagi í byrjun og ábyrgð á láni
bæjarsjóðs. En kaupstaðimir létti
síðan undir með byggingunum
með þvi að leigja lóðir undir
þær með vægu vérði, útvega lán
tíl bygginganna og greiða árlega
til slíkra byggkiga töluvert gjald,
er gangi til þess, að hægt sé að
halda vaxtakjörunum lágum og
annars til aukningar slíkra bygg-
inga. Sé í þessu skyni hafður
sérstakur byggingarsjóður í
hverjum kaupstað, og gangi til
hans árgjaldið úr bæjarsjóði og
tekjur af húsasölu eða leigu, en
úr honum séu greidd öll gjöld
vibvíkjandi þessum byggingum.
Ákvæði eru og sett um viðhald
á þessum. bygginguni, sem nauð-
synleg eru vegna þess, að ætl-
ast er til, að sérstakar íbúðir skuli
seldar og húsin séu sambygð, svo
að margir eigendur konra þar til
að hafa sameiginlega hagsimuni
af góðu viðhaldi.“
„Kostnaður við viðhald húsanna
hið ytra skal lagður á bygginguna
í heilid, en síðan jafnað niður á
éigendur eftir eignarhlutföíium
þedrxa í byggingunni. Viðhald hið
innra á hvexri íbúð skal hún bera,
en um sameiginleg tæki innan-
húss, svo ssm leiðslur allar og
hitunartæki, fer eftir því, sem
segir í reglugerð", sem sett vexði
þar um og atvinnuimálaráðuneyt-
ið staðfestf. Bæjarfélagíð hafi
eftirlit á viðhaldi húsanna.
Þar sem byggingar þesisar
verða þannig styrktar af almanna-
fé,_verður að sjá um, að þær
verði einnig framivegis ódýrar
fyrir notendur, en kpmið sé í
veg fyrir, að kaupendur afli sér
söluhagnaðar af styrkveítingunni.
Eru því sett ákvæöi um, að kaup-
staðurinn skuli hafa forkaupsrétt
á íbúðunum. og að ekki megi
selja þær né leigja fyrir meira
en sannvirði. Eru ákvæðin þann-
ig:
„ibúðir í byggingum. þessum
má sá, er keypt hefir, ekki selja
nema bæjarfélagið hafi áðurhaín-
að forkaupsrétti, og ekki frarri-
leigja nema með leyfi bæjar-
stjórnar. Söluverð slíkrar íbúðar
má ekki vera hærra en síðasta
kaupverð hennar, að viðbættu
virðingarverði þeirra endurbóta,
sem á hafa verið gerðar eftir að
síðasta sala fór fram, en að frá-
dreginni hæfilegri fyrningu sam-
kvæmt mati. Sé um framleigu
að ræða, ákveður bæjarstjóm, hve
há leigan megi vera, og miðast
hún við raunverulegan kostnað
eiganda af íbúðinni eða hluta
hennar, sem leigður er.“
„Loks er gert ráð fyrir því, að
svipuð hlunnindi sé hægt að veita
byggingarfélögum gegn ábyrgð
bæjarsjóðs, þar sem. sums staðar
kynni það að þykja heppilegra
en að kaupstaðurlnn sjálfur ann-
aðist slikar byggingar."
Þar um segir í frv.:
Nú ganga menn í félag tií að
koma upp byggingum samkvæmt
því, sem segir hér að franran,
„og leggja fram að minsta kosti
20% af kostnaðarverði, og veitist
þá úr rikissjóði sem styrkur 10%
kostnaðax, og ábyxgist hann þá
og lán það, er þarf til bygginjgt-
anna, enda sé bæjárfélagið lán-
takand nn og veiti lánið bygging-
arfélaginu gegn 1. veðrétti í
byggingunum.“ Skal öllum sömu
reglum fylgt, eftir því, sem vi5'
getur átt, eins og bæjarfélagið
léti sjálft reisa byggingamar.
Ársreikningar slíks byggingarr
félags „skuiu ætíð lagðir fyrfr
bæjarstjórn til athugunar, og get-
ur hún krafist allra skýrslna uml
hag og rekstur félagsins, svo
lengi sem nokkuð stehdur eftir
af láni því, er veitt hefir verið
til bygginganna. Sama rétt sem
bæjarstjórnin hefir og lanðs-
stjórnin, svo fxemi ríkissjóður:
stendur í ábyrgð fyrir láni.“
Alþýða kaupstaðanna þarf að
gefa glöggvan gaum að frumj-
varpi þessu og undirtektum al-
þingis. Þýðing slíkrar löggjafar
er sögð í fáum orðum í lok
greinargerðarinnaT. Þau orð eru.
á þessa leið:
„Með slíkum lögum mundi vera
hægt smámsaman að útrýma:
myrkra- og sagga-íbúðum þeim,
sem mikill hlutí verkalýðsinis býc
nú í, og gefa honum í þeirra stað
kost á að kaupa smámsaman í-
búðir sínar og búa við höflega
leigu. Mundi slík löggjöf veral
stærsta sporið til að lækk'a hina
sérstöku dýrtið bæjanna, og þq
fyrst og fremst Reykjavíkur, eins
og sakir standa. Kosínaður hinsl
opinbera við lögin mundi verða
lítill í samanþurði við bættan hag
verkalýðsins, sem af þeim mundi
leiða.“
Khöfn, FB. 11. marz.
Frá þjóðabandalaginu.
Frá Gefn er símað: Ráðsfundi
Þjóðabandalagsins er iokið. Nefnd-
in, sem skipuð vár til þess að í-
huga, hvað gera skyldi í sambandl
við vopnasmyglunina til Ungverja-
Iands í vetur, skilaði áliti sínu í
fundarlokin. Álítur nefndin nauð-
synlegt að rannsaka málið ítarlega
og býst við því, að eigi verði hjá
þvi komist að senda rannsókna-
nefnd til Ungverjalands. Vegna
þeSs hve seint nefnarálitið kom
fram, verður það eigi Xætt fyrr en
á júni-fundi ráðsins.
Ófríðurinn milli Breta og
Wahabita.
Frá London er símað: Samkvæmt'
fregn, er borist hefir frá Basra til
blaðsins Morningpost, hefir flug-
vélum Breta tekist að halda
Wahabitum langt inni á eyðimörk-
inni. Tvær brezkar flugvélar hafa
verið skotnar niður. Brezk herskip
hafa sett herlið á land í borginni
Kowit.
(Basra eða Bassora er borg í
samnefndu héraði í Mesopotamíu,
60 milur frá hafinu. — Kowit
stendur við persneska flóann).
Manntjón af skriðum i Brazilíu.
Frá Rio-de-Janeiro er símað:
Skriður hafa hlaupið á bæinn
Santos og eyðilagt mörg hús. Um,
tvö hundruð menn hafa farist.