Alþýðublaðið - 14.03.1928, Blaðsíða 2

2
ALÞ YÐUBI3AÐIÐ
-»• r-r~x K'*fl3 "“•**
•. 'J'-JTT'" '7TW
Haraldur Níelsson
prófessor.
Bardagamaður! Brostinn ei pinn vigur;
bœnir og pakkir upp i hœðir stiga.
Fyrir pitt starf vér fullan nálgumst sigur.
Frömuður sannleiks, gott er pér að hniga!
Þegar á mörgum andlegt' hvildi helsi,
hamingjan gaf oss píg — og meira frclsi.
Margs er að sakna; mikill var pinn styrknr;
myrk yfir kirkjum hvíldl pokugríma.
Þú komst með tjós í petta niðamyrkur.
Þakka af hjarta börn hins nýja tima.
Brauiin er rudd og birtir af fögrum degi;
blikstöfum Ijómar sól i austurvegi.
Grétar Fells.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
| kemur út á hverjum virkum degi.
j Afgreiðsla i Alpýöuhúsinu við
| Hverfisgötu 8 opin IrA kl. 9 árd.
j til kl. 7 siðd.
j Skrifstofa á sama staö opin kl.
1 9 >/s —10 >/* árd. og kl. 8—9 síðd.
« Simar: 988 (afgreiðslan) og 1294
j (skrifstofan).
j Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á
J mánuði. Auglýsingarverðkr.0,15
! hver mm. eindálka.
3 Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan
j (i sama húsi, sömu slmar).
Bókasöfn
og
alnienningar.
IV.
Sumir menn líta ef til viill svo
á, sem það sé ofmælt, að óvíða í
verulegum menningarlöndum eigi
nú alþyða jafn erfitt um bóka-
kost og hér á landi. Ein þeir, sem
svo líta á, þekkja ekki nægilega
til þessara mála. Eins og sakir
standa nú/er það alþýðu mikiM
vandi, að fá fylgst með í bók-
mentum þeim, er út koma ár-
iega.
Ástandið hsr í Reykjavík er
ekki betra en það, að enn þá er
ekki til neitt alþýbubókasaín, er
sæmilegt geti taliist, miðað við
stærð borgarinnar. Og svo fram-
kvæm/dasamir sem Reykvíkingur
hafa verið, bendir það á alt ann-
að en mikinn andlegan áhuga, að
ekki skuli hafa verið reist virðu-
ieg' bókhlaða og hún sæmilega
búin að bókum.
Á Akureyri og Húsavík eru dá-
góð bókasöfn, miðað við stærð
bæjanna og þeirra sveita, er að
liggja, sömuleiðis á Isafirði.
Safnið þar er nú orðið um 5000
bindi og vex óðum.
All víða í sveitum og sjávar-
þorpum eru lestrarfélög. Sum
þeirra kunna að vera dágóð, en
allur þorrinn er algerlega ófull-
nægjandi, mikið af bókunum
„Austra“-, „Heimskringlu‘‘-, „Lög-
bergs“-, „Morgunblaðs“- og „Vís-
is“-sögur. Enn fremur er óhætt
að fullyrðn, að fiest þessi félöfg
eiga alt of lítið af fræðibókum,
enda fátt slíkra bóka á íslenzkri
tungu. Þær sveitir munu og æði
margar, er alls engin bókasöfn
eiga, og er þá hægt að geta sér
nærri um, hvem kost bóka fólkið
á. Fæstir geta keypt nokkuð af
bókum árlega, eins og bókaverðið
og ástæður manna eru nú, nema
þá að neita sér um sumar allra
helztu Hfsnauðsynjar, en varia er
von til, að lestrarfýsn manna sé
svo rík, að þeir fórni fyrir hana
líkamlegum nauðsynjum sínum.
Svo er nú það, að ritdómar eru
svo illa skrifaðix og óáreiðan-
legir oftast, að fólk veit hvoxki
upp né niður í því, hvað af bók-
um þeim, er út koma árlega, er
nokkurs virði — og hvað einskis
vert.
í nágrannalöndunum leggja rík-
in fram rifiegan styrk til alþýðu-
bókasafna á ári hverju, og sæta
bókasöfnin betri kaupkjörum hjá
útgefendum en einstakir menn.
Gefin eru út rit til leiðbeimiing-
ar við bókavalið, og hvert bóka-
safn sendir áriega skýrslu til
kenslumálaráðuneyti'sims um béka-
kaup og heiMarstarfsemi bóka-
safnsins. Sjómönnum er gefinn
kostur á að fá á Jeigu bókaskápa
með svo og svo miklu af bókum
í.*) Ábyrgist útgerðin bækumar.
Eftir vissan tíma er skápnum
skilað og annar fenginn í staðánn
með öðrum bókum. Gengur þann-
ig koll af kolli. Hefir þetta orðið
afar vinsælt meðal sjómanna,
enda aukið mjög lestrarfýsn
þeirra. En varla verður þessu við
komið, nema á allstórum og rúm-
góðum skipum.
Atvinnuháttum á landi hér er
svo hagað, að bæði í sveitunum
og sjávarþorpunum gefast mönn-
um, all miklar tómstundir, og er
þeimi oft varið ver en skyldi.j
Ungu fólki gæti, ef góður bóka-
kostur væri fyrir hendi, verið
fært að menta sig, bæðl í and-
legum og verklegum efnum, og
eldra fólkinu mætti takast að
forða sér frá steingervingu hug-
ans og öðlast þá mentun og það
áhrifanæmi, er þarf til að geta
skilið og veitt móttaku nýjum
straumum á andlegum og verk-
legum sviðum; en það er aðal-
skilyrðið fyrir þróun, að þjóðin
öll sé meira en í orði kveðnu áíf-
ræn hugsandi og starfandi heild.
Hér þarf skjótra úrræÖa og
góðra. Það úrræði, sem allir
sæmilega hugsandi og frjáisJyndiir
menn ættu að geta sameinast um,
er hið sama og nágrannaþjóðim-
ar hafa valið. Öilum lestrarfélög-
um og bókasöfnum, eT uppfylla
viss skilyrði, er sett yrðu, veittist
einhver styrkur til bókakaupa, og
yrði hann það, sem svaraði ein-
hverjum ákveðnum hluta af því,
sem kæmi annars staðar frá, — frá
sveitum, bæjum eða félögum.
Leiðbeiniingar skyldu gefnar út
árlega um bókakaup, og væru
söfn'n eða félögin skyld að fara
eftir þeim í aðalatriðunum. Nú
er það svo, að á sumum stöðum
safnast saman á ýmsum tímum
árs allmargt vermanna. Ætti
þeim að gefast kostur á að nota
sér bókasöfn þau, er væru á
staðnum, gegn vissu gjaldi, en
annars ætti ríkið að láta þeim í
té lítiJ vaJin bókasöfn gegn ábyrgð
útgerðarinnar og ákveðinni borg-
un. Einnig veeri sjálfsagt að sjó-
mönnum, er dvelja langdvöllum í
skipum, gæfist kostur á að fá á
sama hátt leigð bókasöfn, væri
vinnunni svo háttað, aö tóm gæf-
ist til lestrar — og rúm íiskdpun-
um svo ^emilegt, að þar væri
hægt að koma fyrir litlum bóka-
(* Alþýðubókasafnið hér mun láta
sjómönnum í té bækur á svipaðan
hátt Þ. E.
skáp. Fé það, er rikið legði fram
til þessa, væri ef til viQl sá hluti
fræðslukostnaðarins sem bezt
væri varið, og mestan og nota-
drýgstan ávöxt bæri.
V.
Nú er eitt atriði í þessu, er at-
hugavert mundi þykja. Munu
ekki bókakaup réna svo mjög
við þetta, að ófært yrði að gefa
út bækurð 1
Vil ég nú í sambandi við þessa
spurningu athuga nokkuð ástand-
ið eins og það er og mun verða,
ef ekkert verður að gert.
Allir bóksalar fullyrða, að bóka-
kaup fari svo mjög rénandi, að til
vandræða horfi. Hafa hér verið
færðar tvær ástæður fyrir því, hve
fólk kaupi lítið af bókum. Önn-
ur er sú, að það hefir ekki efni
á því, hin, að það veður í villu og
svíma um, hverjar bækur kaupa
skal. En nærri liggur að ætla,
að þriðja ástæðan sé fyrir hendii
sú, að auknar skemtanir, lítiis-
verðar margar, og hreint og beint
erfiðleikarnir um að ná í bækur,
dragi úr lestrarfýsninni. Og fari
slíku fram, að unglingunum gef-
ist kostur á margskonar Iítils-
veTðum skemtunum, en ekki kost-
ur góðra bóka, þá verður smátt og
smátt upprætt bókhneigð almenn-
ings. Og fyrir hverja á svo að
skrif a ?
Aftur á móti mun óhætt að full-
yrða, að söfnin auki fljótt bók-
hneigðina, og margir, sem ella
mundu ekki kaupa þessa eða hina
bök, kaupi hana, þá er þeir hafa
heyrt henni hælt af kunningjum
þeirra, er þeir taka mark á — eða
lesið hana sjálfir í safni og
líkað hún vel. Mundu þá söfnin,
ef góð væru, auka bókakaup frá
þvi, sem, nú er, minsta kosti þá
er fram í sækti, og þaö, sem bezt
er; betri bækur myndu yfirleitt
verða keyptar en nú er almennast,
en óhroðinn, sem er þjóðinni bæði
til skammar og skaða, mundi
frekar verða út undan. Munu
sæmilega skynbærir menn vart
harma, þótt svo færi.
Þá munu vera þeir, er vildu
spyrja: Komist nú ríkisforlag á
stofn, er þá ekki óþarfi aÖ styðja
að því, að á fót komist sem víðast
lestrarfélög og bökasöfn? Ég
svara spurn'ngunni hiklaust neit-
andi. Þótt ríkisforlag verði stofn-
að, vearða bókakaupin aldrei svo
almenn, að bókasafna og lestrar-
félaga sé ekki full þörf. Vil ég
og geta þess, að ég tel alis eng-
in líkindi til, að ríkisforiag
fengi neitt svipað því jafn margai
fasta kaupendur að bókum sínum
og hr. Kristján Albertson gerir
ráð fyrir. Jafnvel af vinsælustu
bókum vinsælustu íslenzku rithöf-
undanna og skáldanna hafa yfir-
leitt ekki selst neitt svipað því
svo mörg eintök, sem Kristján
gerir ráð fyrir að seljist af rikis-
forlagsbókunum. Hafa þó bækur
þessara rithöfunda og skálda
flestar komið út með nokkurra
áTa millibiii og ekki kostað neitt
líkt því eins mikið og bækur rík-
isforlagsins myndu samtals kosta;
árlega. Þá ber þess og aÖ gæta
í þessu sambandi, að bækur er-
Jendra rithöfunda verða yfirledtt
ekM eins vinsælar og bækur inn-
lendra. Það eru óhagganleg sann-
indi, að menn fýsix yfirleitt meira
að lesa um sveitina sína og fólk-
ið þar en um önnur lönd og íbúa
þeirra. En allmikill hluti bóka
ríkisforlagsins yrði þýðingar.
En hvað sem þesisu líður er
sjálfsagt, að memamálastjórn
landsins hefjist sem fyrst handa
um að stuðla að því, að sem flest
og bezt bökasöfn og lestrarfélög
verðS stofnuð í sveitum, sjóþorp-
um og borgum þessa lands, því
að hér er um mikla þörf að ræöa4
Þengill Eiríksson.
Þjáist þér af líkpornum ?
Hörðu fótaskinni? Sárum
á tám? Eða fótasvita?
Radox fótabað er hið eina örugga
og bætandi meðal við þessum
kviljum. Radox er nauðsynlegt á
hverju heimili, eitt Radox fótabað
gefur yður „nýja og betri fætur“.
Hvers vegna þjáist þér þá lengur
af fótakvillum? — Kaupið einn
pakka í dag i sápubúð, lyfjabúð
eða í verzlun.
Agætar Kartöflur nýkomnar i
Grettisbúð. Simi 2258.