Tíminn - 25.03.1965, Blaðsíða 1

♦
FER SUNNAN
Ósvaldur Knudsen er merki
legur maður. Hann er iðnaðar
maður að mennt og starfi en
gæddur rflcri listhneigð og ó-
venjulegum dugnaði. Hann hef
ur um langa tíð bundið sér-
stakt ástfóstur við l.iósmyndir
og kvifcmyndir, sinnt því hugð
arefni sínu öllum frjálsum
staaáium og ná mlfclum og
óvenjulegum árangri.
Við teljum ofckur nú á dög-
um vera í mikilli þakkarskuld
við gengna sagnaþuli, sögurit-
ara og skrásetjara liðinna at-
burða. Þeir hafa gert samtíð
okfcar miklum mun ríkari að
menningu minninganna og feng
ið okkur í hendur mikilvægan
íslenzkan efnivíð, sem nú er
unnið úr. Þeir hafa bjargað
frá glötun menningarverðmæt
um, sem eru fcjami íslenzkrar
menningar.
SURTUR
Nauðsynin á varðveizlu vit-
neskjnnnar um það, sem er að
líða, þá atburði, áhöld, athafnir
og menn, sem eru að kveðja,
er enn hin sama og jafnvel
enn ríkari en fyrr vegna hrað-
ari þróunar. Og við eigum
enn okkar sagnaritara. Það er
aðeins tæknin, sem breytist.
Ósvaldur Knúdsen hefur tekið
liósmynda- og kvikmyndatækn
ina í þessa þjónustu. Hann
skráir á filmur sínar myndir
og stafi þess, sem er að líða,
og varðveitir það til menningar
komandi kynslóðum. Hann
skráir á þessí nýtízkulegu sögu
spjöld atburði líðandi stundar,
svipmyndir lands og manna.
Hann varðveitir mjmdir þess,
sem tíminn er að færa í kaf.
Þetta menningarstarf, unnið
af einstakri ósérplægni og fóm
fýsi, verður seint þakkað eem
skyldi. Ósvaldur hefur hvoki
notið opinberra styrkja né
launa fyrfr þessi störf. Hann
hefur lagt í það fjármuni sína
og elju, hug sinn og hjarta —
og það lyftir verid hans í æðra
veldi.
Undur íslenzkrar náttúru
eru ævarandi og síung. Surts-
eyjansköpunin er síðasta og
stórbrotnasta nývirki ^ náttúr-
unnar. Auðvitað hélzt Ósvaldur
Knudsen ekkí við nema freista
þess að skrá þá sköpunarsögu
á söguspjöld sín. Hann hefur
verið iðinn við þennan kola síð
asta árið, farið margar ferðim
ar og lagt sig í erfiði og hætt-
ur. Nú er fyrstí árangur þess
korninn í Ijós. Hann hefur sam
an setta mikla kvikmynd af
fæðingu landsins sunnan við
Vestmannaeyjar. Sú mynd er
í senn meistaraverk og einstök
heimild. Við gerð þessarar ein-
stöku myndar hefur Ósvaldur
notið ágætrar aðstoðar vísinda
manna og listamanna, sem
sfcilja vel gildi kvikmyndunar
starfs Ósvalds. Hann nefnír
myndina „Surtur fer sunnan“
svo sem bezt hæfir. Dr. Sig-
u*
Efri myndin: Ósvaldur Knudsen
viS töku Surtseyjarmyndar.
(Ljósm.: Kári Jónasson).
NeÖri myndin: Gufumökkurinn
upp af Surtsey snemma í gos-
inu. Mynd úr kvikmynd Ósvald-
ar Knudsen.
urður Þórarinsson, sem bezt
þekMr Surtsey allt frá fæðingu
(þ.e.a.s. eyjarínnar) hefur gert
skýringartexta og lesið hann
inn á myndina. Þá ber það og
til nýlundu, að í myndína hef
ur verið samin og ofin elek-
trónisk tónlist, en hún er ný-
aldarbam eins og Surtsey, og
satt að segja verður maður
undrandi við að heyra, hversu
vel hún hæfir þeim hamförum
náttúrunnar, sem á myndinní
sjást. Magnús Blöndal Jóhanns
son, tónskáld, er höfundur tón
listarinnar.
Þegar Ósvaldur sýndi blaða
mönnum myndina heima hjá
sér í Hellusundi á dögunum,
lét Magnús svo um mælt um
tónlistina:
Tónlistín við þessa mynd
flokkast undir hina svokölluðu
„Elektrónisku-Concert" — tón-
list, þ.e.a.s. hún er ekki fram-
leidd af elektrónískum tóngjöf
um, heldur er hún flutt af hljóð
færaleikurum og leiMn á al-
geng hljóðfæri. Hljóðfærin,
sem notuð eru í þessarí mynd,
era að mestu leyti ásláttar-
hljóðfæri, þ.e.a.s. Cymbalar
(Málmibjöll) Gong, Páfcur,
Víbrafónar, klukkuspil og
píanó. í öskugosinu eru a»uk
þess notuð strengjahljóðfæri
og er því í því tilefni notaður
þáttur úr „Punktum“, sem þó
er breytt frá sinni uppruna-
legu mynd, með ýmsum mjög
flóknum aðferðum, sem yrði
of langt mál að segja frá hér.
Með öðrum orðum, í stað þess
að „orkestrera“ verMð á papp-
ír ,er það orkestrerað beint
inn á segulband, til þess að
skapa eina listræna heild, þann
ig að útkoman verða ekM
meiningarlausir og tilviljana-
kenndir effektar, heldur
kompositíon í hljómlitum, er
stuðla að því að skapa músík-
alska heild. Það mun láta nærri
að hljómefni af hátt á 2. hundr
að segulböndum af misimrn-
andi hljómblöndum hafi verið
blandað saman á mismunandi
vegu til að koma tónlistinní í
það form, er hún hefur fengið í
þessari mynd og til að draga
fram þau áhrif, sem tónlistinni
er ætlað að undirstrika.
Eg vil að lokum þakka for-
ráðamönum Ríkisútvarpsins,
Vilhjálmi Þ. Gíslasyni útvarps
stjóra, Sigurði Þórðarsyni
skrifstofustjóra og Árna Kristj
ánssyni tónlistarstjóra fyrir
þann mikla velvilja og skiln-
ing, sem þeir hafa sýnt með
því að veita þá aðstöðu, sem
með þurfti til þess að gera
þessa tónlist framkvæmanlega,
sagði Magnús.
Surtseyjarmynd Ósvalds er
satt að segja svo áhrifamiMl,
að sjáandinn situr agndofa, og
miMll vafi hlýtur að leika á
því, að jafngóð eða betri heim
ildarmynd um eldgos af siávar
botni og myndun lands með
þeim hætti sé til 1 heiminum.
Ósvaldur mun hefja sýningar
fyrir almenning á mynd sinni
í Reykjavík í þessari viku, og
varla þarf að efa, að aðsófcn
verður mikil, enda er óhætt að
fullyrða, að aldrei hefur stór-
brotnari mynd verið sýnd á
tjaldi kvikmyndahúsanna hér.
Jafnframt mun Ósvaldur sýna
tvær fyrri myndir sínar, sem
hvor um sig eru einstök verk.
Önnur er myndasafn af ýmsum
kunnum og öldruðum borgur-
um í Rvík, mönnum, sem eru
að kveðja eða hafa þegar kvatt
Þarna sjást þeir á starfsvangi
lífs síns eða í heimaranni,
koma fyrir sjónir í réttri um-
gerð. Er þessi mynd afar
skemmtileg. Þá er hin kunna
mynd hans um sveitina milli
vatna — Öræfin. Þar fer allt
saman, stórfögur og hrikaleg
náttúrufegurð, hamfarir elds
ísa, hafs og fljóta, og fagurt
en örðugt mannlíf þess íslands,
sem var. Þegar tímar líða verð
ur þessi mynd eins og sýn í
horfinn heim. Dr. Kristján Eld
járn hefur samið og flutt sikýr
ingar í þessar myndir.
Og nú er aðeins að hvetja
fólk til þess að láta ekM þess
ar myndasýningar Ósvalds fram
hjá sér fara, og það er hægt
að gera með góðri samvizku.
A. K.