Tíminn - 25.03.1965, Blaðsíða 5

FIMMTUDAGUít 25. marz 1965
TBMBNN
17
MINNING
Valgerður Þorsteins-
dðttir Dalman
Fædd 5. nóvember 1894.
Dáin 29. nóvember 1964.
Náðugur og miskunnsamur er
drottinn, þolinmóður og mjög
gæzkuríkur.
„Konungurinn konunganna kemur
nú til sinna cnanna".
Þegar sá náðarríki boðskapur
barst út um allan kristinn heim,
fyrsta sunnudag í jólaföstu, bár-
ust boðin frá hinum himnesku bú-
stöðum til frænku okkar, Valgerð-
ar Þorsteinsdóttur Dalman. Hún
lézt í New York þann 29. nóv. s.L
eftir stutta legu.
Valgerður Þorsteinsdóttir eða
Vala, eins og nún var ævinlega
kölluð, var fædd í Reykjavík
þann 5. nóvember 1894. Foreldrar
hennar voru hjónin Sigríður Jóns-
dóttir og Þorsteinn Þorsteinsson,
sem bjuggu allan sinn búskap í
Reykjavík. Vala ólst upp hjá for-
eldrum sínum, hún var yngst
fjögurra systkina, er náðu full-
orðins aldri.
Móðir hennar var mjög áhuga-
söm um trúmál og bindindismál
og starfaði mikið í góðtemplara-
reglunni. Vala gekk líka í stúku
strax og hún hafði aldur til, og
starfaði þar af lífi og sál meðan
hún var hér heima. Þá var oft glatt
á góðra vina fundi. Það stafaði
birtu fegurðar og gleði frá þess-
ari heillandi konu.
Vala stundaði nám við Kvenna-
skólann í Reykjavík einn vetur
áður en hún fluttist vestur um
haf til Kanada árið, 1913. Þá var
hér fátækt og atvinnuleysi og
systkini hennar öll farin vestur
og bjuggu þar við góða afkomu.
Vala ætlaði sér ekki að dvelja
lengi vestanhafs, aðeins sjá sig
um til fróðleiks og skemmtunar.
En það fór á annan veg. Hún fór
fyrst til Winnepeg og þar kynntist
hún manni sínum, Konráði Frið-
rik Dalman sellóleikara. Hann var
af íslenzkum ættum, en fæddur í
Kanada. Þau giftust árið 1915.
Bjuggu þau fyrst nokkur ár í
Winnipeg, en fluttu svo til New
York, og þar átti Vala heima æ
síðan. Konráð starfaði sem hljóð-
færaleikari á ýmsum stöðum, og
var oft langdvölum að heiman
vegna atvinnu sinnar. Hann var
mesti ágætismaður, en missti
heilsuna á bezta aldri.
Þá reyndi á Völu, dugnað henn-
ar og viljafestu að koma börnum
þeirra tveimur til mennta, og hún
brást ekki því hlutverki. Conráð
Dalman yngri, sonur þeirra, er
doktor í rafmagnsverkfræði og
prófessor við Cornell-háskóla.
Olga, dóttir þeirra, lauk stúdents-
prófi og starfaði lengi á skrif-
stofu dr. Vilhjálms Stefánssonar.
Þau eru bæði gift og eiga efnileg
böm, sem Vala hafði mikið yndi
af. „Þau eru öll ljóshærð og blá-
eygð. sannir íslendingar", skrif-
aði hún einu sinni.
Vala unni landi sínu heitt og
þráði að geta heimsótt það, og
henni varð að þeirri ósk sinni.
Hún^kom fyrst heim 1930. Þá
kom hún með skipi, sem flutti
hingað fólk á Alþingishátíðina.
Maðurinn hennar var í hljóm-
sveit skipsins, en þar sem skipið
hafði hér aðeins viðdvöl um nótt-
ina, voru kynni hans af íslandi
mjög lítil. Þau hjónin gengu um
nóttina inn að Þvottalaugum Á
leiðinni mættu þau manni, sem
rak stóran hestahóp. Þau fóru út
af veginum og horfðu með undr-
un og aðdáun á íslenzku hestana,
Brýnast að tengja byggðirn-
ar saman með góðum vegi
Rætt viS Benedikt Grímsson, hreppsstjóra,
Kirkjubóli viö SteingrímsfjörS.
á
Benedikt Grímsson, hrepp-
stjóri á Kirkjubóli vi'ð Stein-
grímsfjörð, var fulltrúi á ný-
loknu búnaðarþingi og hefur
átt þar sæti lengi. Blaðið átti
stutt spjall við hann í lok þings
ins og spurði um málefni
byggðarlags hans og sveit-
anna í Strandasýslu.
— Fækkar fólkinu þessi
missiri í þínu byggðarlagi,
Benedikt?
— Já, því fækkar alltaf held
ur. Unga fólkið fer í atvinnu
suður, og æ fámennara verður
á heimilum. Samt hafa jarðir
ekki farið í eyði þessi árin í
hreppunum við Steingríms-
fjörð svo að heitið geti. Norð-
ar í sýslunni er meira um að
fólk flytji brott, þó að þar séu
enn hin traustustu byggðarlög,
sem lengi munu standa.
— Eru ræktunarfram-
kvæmdir miklar?
— Já, þær hafa verið tölu-
verðar. Svo var komið, að
þurrkað land var víða orðið af
skornum skammti til ræktunar.
en í fyrra kom stórvirk skurð-
grafa til okkar og vann í Bæj-
arhreppi og Bitru og færist síð
an norður til okkar. Við erum
raunar um þessar mundir að
'éndumýja vélakost ökkar
í ræktunarsambandinu, en
hann var nokkuð úr sér geng-
inn.
— Þið takið allan heyfeng
nú orðið á ræktuðu landi.
Hvemig er heyverkunin aðal-
lega hjá ykkur?
— Við verkum mjög mikið
vothey, höfum byggt hálftuma
svonefnda. Þessi heyverkunar-
aðferð hefur gefizt okkur mjög
vel, og við gefum sauðfé stund-
um nær eingöngu vothey. Við
höfum ekki orðið fyrir barð-
inu á sauðfjársýki af þessum
sökum eins og sumir aðrir.
Þessi heyverkun virðist hæfa
allvel hjá okkur, því að þar er
ekki þurrkasamt.
— Þið stundið litla mjólkur
framleiðslu?
— Heldur litla. Bæir hið
næsta Hólmavík sjá um mjólk-
ursölu þangað. S.l. sumur höf-
um við þó sent mjólk alla leið
austur á Hvammstanga, flutt
hana inn í Bæjarhrepp,
þar sem mjólkurbílar hafa tek-
ið við henni. Annars er sauð-
fjárbúskapurinn allsráðandi
hjá okkur.
— Er féð vænt?
— Já, það er allvænt. Við
höfum góð sauðfjárkyn. Nú orð
ið er allt að helmingur ánha
eða jafnve) meira tvílembdur.
í haust var meðalþungi slátur-
dilka á Hólmavík 16,12 kg. og
mestur á landinu, en næst
mun Borðeyri hafa komið.
— Er gott að nota vélar við
votheysverkunina?
— Já, mjög þægilegt. Þegar
hæfilegur raki er í grasi má
tengja sláttutætara við drátt-
arvélina, og hann skilar hey-
inu á vagn, sem losa má af
beint í votheyshlöðuna. Þá
verður enginn rakstur. Sláttu-
tætarinn skilar heyinu líka
hæfilega smágerðu og kem-
ur það sér vpl, þar sem um
stórgert nýræktarhey er að
ræða. Hann er gott tæki.
— Þið eruð í nágrenni við
Hólmavík Blómgast atvinnu-
líf þar vel núna?
— Þar er því miður heldur
dauflegt. Útgerðin dafnar ekki
sem skyldi.Fisklaust má kalla
í Húnaflóa ár eftir ár. Það
er mikið mein, að þar skuli
ekki geta dafnað myndarleg
útgerð. Við vonum þó alltaf,
að fiskur komi í Húnaflóa á
nýjan leik. Nokkuð hefur ver-
ið reynt að stunda þar hrogn-
kelsaveiðar en gengið í öldum,
enda verð á hrognum mismun-
andi. í vetur var þó mikill hug-
ur í mönnum og undirbúning
ur .nokkur -fil þessara veiða,
enda verð á hrognum nú gott
og hækkandi. En nú er ísinn
kominn upp í landsteina, og
ekkert líklegra en hann girði
alveg fyrir þessar veiðar. Er
það illt. þvi að góð atvinnubót
hefði orðið að þessu og menn
eru búnir að leggja í mikinn
undirbúningskostnað, bæði í
Hólmavik og Drangsnesi og
vafalaust víðar.
— Eru íbúar í Kirkjubóls-
hreppi margir?
— Þeir eru nú um hundr-
að. Fólksfæðin gerir okkur erf-
itt fyrir um samkomuhald, en
við reynum að bæta úr því með
því að heimsækja nágrann
ana eða bjóða þeim heim. Eru
slíkar gagnkvæmar heimsókn-
ir nágrannahreppa nú orðnar
uppistaðan i félagslífi á vetrum
á þessum slóðum.
— Þið hafið nýlega byggt
ykkur félagsheimili. Var það
ekki mikið átak?
— Jú, en menn lögðu sig
fram. Það telst ef til vill til
nokkurra tíðinda, að öll verka-
mannavinna og raunar meira
var unnin í sjálfboðavinnu í
þessu fámenna hreppsfélagi, og
varð það allt að mánaðarvinnu
hjá ýmsum. Við byrjuðum á fé-
lagsheimilinu 1953.
— Er það notað til skóla-
halds?
— Já, í vetur. Við höfum ver
ið í samvinnu við Hrófbergs
hrepp um skólahald, en nú eru
skólaböm í Kirkjubólshreppi
fleiri en áður, svo að fært þótti
að hafa sérstakan kennara.
— Vegamálin eru ykkur
vafalaust ofarlega í huga?
— Já, þau eru ofar flestu
öðru. Nú er kominn allgóður
vegur til Hólmavíkur þó að enn
vanti mikið á, að hann sé upp-
hleyptur alla leið, og víða þarf
að laga á örðugum stöðum. En
það kemur smátt og smátt. Nú
síðast var lagður góður kafli
um Húsavíkurkleif, en hún
var brött ns; torfær. Mesta og
næsta át: 1 er að halda vega-
gérðinni afram norður frá
Hólmavík og tengja saman með
öruggu vegasambandi helztu
byggðarlögin allt norður í Ár
neshrepp. Þetta er auðvitað all
mikið átak, en hinum stórvirku
vélum, sem nú eru notaðar við
vegagerð, er allt fært.
— Hvað um rafmagnsmálin?
— Þverárvirkjun hefur
reynzt allvel, og þar er enn
lítið eitt af rafmagni afgangs,
sem koma þyrfti út um næstu
sveitir. En mikilvægast í fram-
tíðinni er að leggja raflínu
norður Strandir' og tryggja
byggðunum þar öruggt raf-
magn. Við bíðum með óþreyju
eftir framkvæmdum í raf-
magnsmálum eins og vafalaust
fleiri.
— Nú gerist hafísinn ágeng-
ur við ykkur?
— Já, ,hann er orðinn tölu-
vert áleitinn. Raunar er hann
flesta vetur ekki langt undan
landi, og tilviljun veðurlags
ræður miklu um það, hve nærri
hann leggst. Þeir gömlu sögðu,
að fyrstu tvær heimsóknir íss-
ins á hverjum vetri væru sjald-
an hættulegar, en sú þriðja
yrði oftast langæ og landföst.
í þriðju atrennu kæmi ísinn
inn. Og nú hefur hann gert
tvær atrennur.
— Menn eru hættir hákarla-
veiðum á Ströndum?
— Já, alveg hættir. Síðasta
hákarlaaskipið, Ófeigur, stend-
ur nú með rá og reiða í sér-
stöku húsi á Reykjatanga við
Hrútafjörð, þar sem lands-
menn geta horft inn í liðna
tíð. Við Strandamenn erum
þar í félagi við Húnvetninga
um byggðasafn, sem kominn
er góður vísir að og vex von-
andi vel.
— Enn standa þó hákarla-
hjallar hér og hvar, er það
ekki?
— Jú, þá má enn sjá, en
þeim fækkar. Þó að þeir væru
flestir rammlega viðaðir, fúna
þeir og falla eins og annað,
sagði Benedikt að lokum. A.K.
sem hann hafði aldrei áður séð.
Konráð langaði mjög að dvelj-
ast lengur á íslandi, en hann vildi
ekki bregðast trausti yfirmanna
sinna og hélt ierðinni áfram. en
Vala dvaldi hér um tíma með ætt-
ingjum og vinum.
Svo kom hún aftur sumarið
1956 og gat þá ferðazt nokkuð um
landið Enda pótt tíminn væri
stuttur. sem hún mátti dvelja hér,
var nún innilega þakklát fyrir að
fá tækifæri til þess að heimsækja
landið. Og nú, þegar hún er farin
af þessum heimi. finnum við bezt
hvað það var mikil hamingja að
fá að njóta þessara siðustu sam-
funda.
i Þótt Vala ætti oft erfitt á fyrri
: árum. eftir að maður hennar
veiktist, var hún gæfukona, hún
sá alltaf björtu hliðarnar á lífinu,
og hún hélt glæsileika sínum og
sálarkröftum ævilangt, og hún
fékk margar óskir sínar uppfyllt-
ar. Á seinni árum ferðaðist hún
mikið, ýmist með börnum sínum
eða i hópferðum. Þá fór hún einn-
ig að læra að mála, því hún var
mjög listhneigð og náði ótrúleg-
um árangri í þeirri grein.
Þegar hún kom hingað heim
árið 1956, kom hún með málaöa
andlitsmynd eftir sjálfa slg af
móðurbróður sínum, Páli Jónssyni
vegaverkstjóra, sem hún gaf þjóð-
minjasafninu.
Vala var framúrskarandi trygg-
lynd landi sínu og móðurmáli.
Og gömlum vinum gleymdi hún
aldrei.
Maður hennar lézt þann 1. júlí
1960.
Við vottum bömum hennar.
Sólveigu systur hennar og öðrum
ættingjum og vinum, dýpstu sam-
úð okkar og biðjum þeirn öllum
blessunar Guðs um alla framtíð
Frænkur.